|
| |
| |
| |
Zijn zwanenzang.
Voorgedragen op de plegtige toon- en letterfeest, door het Vlaemsch Gezelschap van Antwerpen, op 19 november 1855 gegeven ten voordeele der weduwe en weezen van den Vlaemschen volksschrijver Eug. Zetternam.
Schuif mijnen stoel nog eens tot bij de venster!
Laet mij nog eens Gods wijde schepping zien!
Het is van daeg mijn laetste dag misschien;
En ik wil leven, tot de laetste genster
Des levens uit mijn herte weg zal vliên!
Hoe smertlijk-schoon! - Zie ginds de najaersdampen
Als nevelen des doods, reeds om 't gebied
Des landschaps met de gele stralen kampen,
Die de ondergaende zon er over giet!
| |
| |
Hoor! hoe daer ginder, in de dorre bladeren,
Van tijd tot tijd een stil gezucht ontstaet,
Dat, droever steeds voortrollend, ons komt naderen,
En ver van hier weêr uitsterft en vergaet!
Zie! dáer voor ons, op heuren steel gebogen,
De laetste bloem mij wenken van beneên;
Gelijk een vriend, die, met een traen in de oogen,
Droef fluistren zou: ‘Kom, gaen wij samen heen!’
Ja! alles spreekt van sterven en verdwijnen!
En toch, - wat ik daer buiten zie verkwijnen,
't Slaept in slechts, en de lente wekt het weêr;
Maer ik, - als ik mij morgen uit zal strekken
Op 't doodsbed, welke zon zal mij nog wekken?
Eilaes! in 't graf herbloeit geen lente meer!
En, heel die schat van prachtige tafreelen,
Die beelden, grievend waer, of troostend zoet;
Die zonnige of heldonkere tooneelen,
Uit werklijkheid geteeld in mijn gemoed;
Die waerheên, kwistig over 't land te strooijen,
Om daer tot eigenweerde en kracht te groeijen;
Al wat ik tintlen voel in mijnen geest;
Al wat ik 't vaderland nog wilde geven:
| |
| |
Moet dan dit alles met mijn laetste leven
Wegdampen, of het nimmer waer geweest?
O! toen ik, luttel jaren pas geleden,
Mijne eerste stappen waegde op 't kunstgebied,
En in het schittrend, eindeloos verschiet,
Dat zich te ontrollen scheen voor mijne schreden,
Mijn opgetogen blik verdwalen liet;
Toen, arme jongeling, vermoedde ik niet,
Dat daer voor mij zoo ras een dag moest komen,
Waerop des Heeren hand mij in de baen,
Zoo roemvol en zoo lang in mijne droomen,
Plots en meêdoogenloos zou nederslaên!
Want ja, betooverend was toch 't ontwaken
Van de eerste sprank der kunst in mijn gemoed;
Betooverend en onvergeetlijk-zoet,
Als 't eerste zuchtje, dat de min doet slaken!
'k Was een dier duizenden, die 't ijzren lot
Van in hun wiege reeds heeft vastgegrepen,
En die de boei des slavenarbeids slepen,
Tot ze eindlijk hun ontnomen wordt door God.
Een zoon des volks, die, steeds in 't stof gebogen,
| |
| |
Waeruit hij 't zure brood van elken dag
Opdelven moet, niet dan gestolen de oogen
Soms naer den blauwen hemel heffen mag.
En echter, in die schaersche en kostbre stonden,
Wanneer ik mij van 't juk eens voelde ontbonden,
Wat was het me een genot, ver van 't gekriel
Der menschen, weg te dwalen met mijn droomen,
Er 't schoone van Gods schepping, als bij stroomen,
Te mogen drinken in mijn jonge ziel!
Hoe kon ik, uren lang soms, 't heimlijk fluisteren
Van windekens of beekjes staen beluisteren,
Een bloemken of een wormken gadeslaên,
't Licht en de schaduw tusschen 't loof zien spelen,
Het vogeltje op zijn nestje hooren kwelen,
En wanen dat ik ieders leven deelen,
En ieders minst geruizel mogt verstaen!
Hoe kon ik dikwijls, na het pijnlijk slaven
Des dags, wijl alles lang reeds rond mij sliep,
En wat ook 't matte lijf om ruste riep,
Mijn dorst naer schoon- en waerheid zitten laven
Aen wat der menschen geest voortreflijkst schiep!
Hoe vaek gebeurde 't, dat de bleeke morgen
| |
| |
Zijn kouden schemer over 't open blad
Bij 't gele lamplicht mengde, en mij tot zorgen
Weêr opriep, vóor ik nog gesluimerd had!
O ja! wat dommekracht mij nederdrukte,
En in mijn dierlijk zwoegen hield bekneld,
Toch was er iets in mij, dat met geweld
Zich aen den greep dier looden vuist ontrukte;
Toch steeg mijn ziel, klapwiekend, uit heur slijk
Soms naer omhoog; toch - aen de harp gelijk,
Die trilt bij 't minste windje, - deed de smerte,
De hoop, de liefde, al wat aen 's menschen herte
Een bede ontrukt, een juichtoon, of een traen,
In haer 't geruisch des meêgevoels ontstaen;
Toch was het haer behoefte meê te deelen
Wat haer verrukte, of neêrsloeg, of kwam streelen.
En 'k schreef. - Nu was 't een bontgekleurd tafreel,
Op 't woest gebied der fantazij geschapen,
Of onze vaedren, die mijn stout penseel
Heropwekte uit het stof, waerin zij slapen;
Dan weder gordde ik mij ten heilgen strijd
Met bastaerdij of domheid, die, o schande!
Slechts eere en achting wenschen toegewijd
| |
| |
Aen 't vreemde, onwetend dat in eigen lande
Geen zaed als 't eigen zaed tot vrucht gedijdt;
Of wel - en dit was 't lievlingswerk mijns herten -
Ik maelde 't zwart tafreel van 's volleks smerten.
Want ja, het volk! - was ik niet van zijn bloed?
Niet van zijn merg en vleesch als opgevoed?
Was niet zijn brood mijn brood? zijn hooploos strijden
Met stoffelijke ellende en zieleleed,
De kamp, dien 'k alle dagen medestreed?
Zijn de enkele uren, die 't zoo schaersch mag wijden
Aen halfbeschaemde en stil-verholen vreugd,
Niet al het licht geweest van mijne jeugd?
Het volk, - bezielde werktuig, dat uit de aerde
Het vet moet persen en den overvloed,
Dat met zijn zweet het slijk verkeeren doet
In goud, - en honger lijdt, wat schatten 't gaerde:
O! met wat siddering van hoop en vrees
Aenhoorde ik elke stem, die mij kwam spreken
Van eenig licht, dat in zijn nacht verrees,
Van middlen om zijn slavenboei te breken!
En, als dan mijn te leur gestelde ziel
Weêr in de treurige overtuiging viel,
| |
| |
Dat slechts een schoone droom haer had belogen,
Wat al vertwijfling kwam er dan op mij!
Hoe stond ik dan, 't hoofd op de horst gebogen;
Of smeet, van woede en wraekzucht opgetogen,
Mijn vloek in 't aengezigt der maetschappij!
Vaek hoorde ik, met een grimlach van misprijzen,
Mij zeggen: ‘uw tooneelen zijn te zwart!
Slechts moedeloosheid is het en afgrijzen
Wat uwe donkre Muze wekt in 't hert!’
Doch - wreede spotternij! - bij al hun klagen,
Bij al den raed, dien zij me kwamen biên,
Vergaten die gelukkigen te vragen,
Of ik, in 's werkmans wel en wee misschien
Hun niet het beeld mijns eigen lots deed zien;
Of ik, bij elke ellende, die ik maelde,
Hun niet mijn eigen droef geheim verhaelde;
Niet, bij het schilderen van elke smert,
Op 't grof palet mijn sombre kleuren mengde
Uit heete tranen, die mijn ziele plengde,
Uit bloed en leven van mijn eigen hert!
Want mijn bestaen is slechts éen koorts, éen lijden,
Eéne onverpoosde worsteling geweest!
| |
| |
's Daegs om het spook des hongers te bestrijden,
's Nachts met den Daemon van mijn eigen geest.
Ik was het ros, dat met onzigtbre zweepen
In 't perk steeds voort en voort gegeeseld wordt,
En dat, ofschoon zijn bloed bij lange strepen
In d'onbesuisden draf hem na moog leken,
Vooruit moet, tot het magtloos nederstort!
En zie, - daer is op eens de stond geslagen,
Waerop ik nederstort in mijne baen;
Het lichaem heeft het wigt der ziel gedragen,
Den gloed der alverslindende weêrstaen,
Zoo lang zijn laetste kracht niet was vergaen;
Zoo lang ze nog éen druppel bloeds kon vragen:
Thans is op aerde mijne taek gedaen!
Reeds voel ik als een zucht van beter leven
Mij om het afgesloofde voorhoofd zweven.
't Is of me een hemelsch lied in sluimring sust,
Een koele mond mijn dorre lippen kust,
Eene englenstem me in de oore lispt: ‘kom mede!
Ik zal u brengen naer een land van vrede!
Kom, arme wroeter, God verleent u rust!’
| |
| |
Rust!.... woord, dat ik op aerde nooit mogt hooren!
Zang uit den hemel! rein en vol akkoord,
Waer elke wanklank, die mijn ziel te voren
Bij 't worstelen door 't leven had verstoord,
Onvoelbaer zich in oplost en versmoort!
Rust van het lichaem in de koele groeve,
Rust van de ziele in heures Vaders schoot,
Rust - leven dat ons opgaet in den dood!
Ja, dael, dael eindlijk neder op den droeve!.....
Maer, wie verjaegt dien droom, zoo hemelzoet?
Wie roept mij nog terug in 't aerdsche leven?
Ha! 't is een vrouw, 't zijn kindren, die me omgeven!
Rampzaelgen, die ik achter laten moet!
Mijn kindren! God! zij zien mijn holle wangen,
Mijn dorre vingren stom-verwonderd aen;
Zij zien de laetste, om hen geschreide traen
Bij 't doodzweet op mijn vaelbleek wezen hangen,
En kunnen smert of dood nog niet verstaen!
Zij zullen straks wellicht, in plegtge stilte,
Nog voor een laetste mael naer 't bed gevoerd,
Waer niets meer in 't halfdonker ruischt of roert,
Wegsiddren voor huns vaders marmerkilte;
En toch, in weêrwil hunner eigen vrees,
| |
| |
In weêrwil 't jammren en het handenwringen,
Dat hen in 't aeklig sterfhuis zal omringen,
Niet weten wat het zegt: ‘thans zijt ge wees!’
O! mijn land! mijn vaderland!
Neen, 'k vraeg niet dat ge mijns u zoudt gedenken,
Niet dat ge lauwren op mijn grafsteê plant,
Of me in uw heugnisboek een plaets zoudt schenken!
Strooi, strooi de blaedren, waer ik licht eens faem
Voor droomde, vrij in alle vier de winden!
Laet, onbezorgd, mijn arbeid en mijn naem
Op d'adem der vergetelheid verzwinden!
Maer, om den wille van al wat ge nog
Van d'armen wroeter licht had mogen wachten,
Zoo hij niet tot zijn laetste levenskrachten,
Verspild had in uw glorie te betrachten,
Gedenk mijn weduw en mijn weezen toch!
|
|
Auteursrechtvrij