Jongelingsdroomen

(1853)–Jan van Beers– rechtenstatus



[pagina 3]
dij HENDRIKA liefde mijner jeugd zijn deze mijne JONGELINGSDROOMEN opgedragen.

[pagina 5]
Livarda.Ga naar voetnoot* Sterk als de dood is liefde; hard als de hel is jaloezij. Salomo's Hoogelied.
I. De tijd van dijne boete is om! Een zusterkring van maegden wacht dij, In hooger spheer, en Jezus lacht dij Zoet tegen als een bruidegom. Livarda, maegdelike blom, De tijd van dijne boete is om! Kom mede, o meisje, naer den hemel, kom!’ Zoo klonk er, boven 't flakkrend slagen Der vlammen, boven 't jammerklagen
[pagina 6]
Der zielen, eene stem langs 't Vagevuer; En, breed het blanke vleuglenpaer uitslagend, Steeg daer een Engel op in 't wijd azuer, Livarda in zijne armen dragend.
II. Zij klommen, klommen, sneller dan 't gedacht Der menschen, altoos verder, hooger; En elke slag der englenschacht Deed als een vloed van sterrenloover, Een regenboog van duizend kleuren, zacht Wegspranklend stroomen langs de baen, waerover Het meisje naer den hemel wierd gebracht. Zij klommen, klommen: en van achter vloeide, In breede plooien langs die tintelbaen, Des Engels kleed, waerin al 't purper gloeide Des morgends, naest het lichtkleed, dat haer tooide Gelijk in stralen van de maen. Zij klommen: en de blauwe diepte bruischte Hen achterna, met wondre harmonij,
[pagina 7]
Alsof ze toonen wilde dat ze blij Was om het paer, dat zoo heur kolk doorkruiste. Zij klommen: en ze waren haest zoo hoog, Dat hun het Vagevuer van verre, Nauw toescheen als een vonklend stip, een sterre, Die aen den laegsten hemelboog, Zich in een kring van bloedig rood bewoog.
III. En de Engel, 't voorhoofd streelend met zijn vingeren, Dat achterover op zijn schouder lag, Deed 's meisjes blonde lokken rugwaerts slingeren Als gouden golleven; bezag Haer met zijn liefderijksten lach, En sprak: ‘Niet waer, dat is een schoone dag, Livarda, als men uit de folterpijnen Des Vagevuers, zoo op mag rijzen naer Een oord, waer eewge vreugdezonnen schijnen?’ En 't meisje: ‘o Engel, ja, dat 's schoon, voorwaer.’ En wijl ze sprak, verhief ze heure zachte Blauwe oogen naer den Engel, lachte
[pagina 8]
Weemoedig-stil, en sloeg dan weêr Heure oogen neêr, En zweeg. Doch na een pooze Klonk op nog liefeliker toon Des Engels stem: ‘Arm kind, vast heeft de Booze Dij fel bekoord, dij, nog zoo jong, zoo schoon? Ik zal wat trager opwaert streven: Maer zeg mij eens hoe was op aerd dijn leven, En door wat list der helle wierds du tot Het plegen eener feil gedreven, Die strafbaer was in de oog van God?’
IV. Dan 't meisje: ‘o Engel, ik heb daer beneden Niet lang geleefd, maer veel geleden! Mijn moeder stierf toen zij me 't leven gaf; En vader volgde haer zoo ras in 't graf, Dat ik me van zijn wezenstrekken Niets meer herinner, dan den droeven lach,
[pagina 9]
Waermeê hij mij te aenschouwen plag, Wanneer hij uit mijn wiegsken mij kwam wekken. Een zuster mijner moeder trok mij aen, Toen vader was gestorven, en die voedde Mij op; en ziet, nu nog ontrolt me een traen, Wanneer ik nadenk hoe die goede Mij, weeskind, met heur liefde schier vergoedde Voor al wat ik zoo vroeg verloren had. Wij woonden op een hofken naest de stad. Des winters leerde ik breien, naien, lezen, Met al wat mij van nut moest wezen, Als ik zou groot geworden zijn; Des zomers liep ik door Gods zonneschijn; En zalig was ik, als mijn speelgenoten, De vooglen, die rondom in 't hofken floten; En frisch, en schuldloos groeide ik op, Gelijk mijn lieve bloemen, die hun knop Voor dauw en zonneglans ontsloten; Maer 'k wist zoo min als zij toen, hoe volop Wij 't schoonste van ons levenstijd genoten!

[pagina 10]
V. Doch, ik was nu reeds in mijn zestien jaer Getreden. Weder was de lente daer, En warm en heerlik was zij. - Elken avend, Voor dat de scheemring blauw en lavend Op de akkers neêrviel, kwam voorbij ons huis, Met bont gewoel en blij geruisch, Een stroom van wandlaers, die de stad verlieten Om buiten koelte en kalmte te genieten. 'k Zat aen de venster dan, soms uren lang; Want schoon was 't, bij den zonnenondergang, Door 't goudgekleurde stof, dat volksgedrang Zoo vrolik-weemlend zien voorbij te vlieten. Doch eens, - neen, nooit vergeet ik dezen dag! - Eens was er in de schaer, die daer krioelde, Een jongeling, die mij bezag: Onwillens vast, maer met zoo zoet een lach, Dat daer iet wonderbaers mijn hert doorwoelde, Dat 'k bloosde, en beefde, en mij ontsteld gevoelde.
[pagina 11]
Daerna kwam hij alle avonden voorbij: Somwijlen zag hij nog eens op naer mij; Doch meestal niet, en nooit meer lachte Hij zoo, gelijk hij eens gelachen had. En echter, elken avond, lang voor dat Hij komen moest, zat ik reeds daer en wachtte Naer hem; en toen hij daer was, wierd het mij Alsof mijn hert ging breken; en toen hij, Ach! dikwils zonder zelfs eens van ter zij Mij aen te blikken, was voorbijgetogen, Staerde ik hem na met vochtige oogen, Zat ik, met zijne beeldtnis in mijn ziel, Te droomen tot het nachtfloers nederviel. En altoos wierd dat erger: weldra dacht Ik heel den dag aen hem en heel den nacht; Ik minde niets meer van al wat voorheen Mij lief was; ik zat uren lang alleen Te weenen in het hofken, uren lang Te bidden in mijn bedde; en ik wierd krank, 'k Wierd bleek, ik kwijnde weg gelijk een blom: En zoo bracht ik den ganschen zomer om, Zoo gansch den langen winter; en wanneer De lente weder daer was, kwamen weêr
[pagina 12]
De wandlaers uit de stad naer 't veld; - en hij Kwam ook weêr, als 't verleden jaer, voorbij!
VI. Maer ik zat elken avond niet meer aen De venster. - De geneesheer zegde dat Ik, om hersteld te worden, noodig had Te wandlen; en ik moest dus wandlen gaen Met mijne moei. Niet verre van ons woon Was een warande, ho! een hof zoo schoon, Zoo rijkbelommerd, dat het licht der zon Slechts hier en daer, lieftintlend schijnen kon In zijne lanen; en daerheen geleidde Mijn moei mij steeds. Doch eens, dat wij er beide Op eene bank te rusten zaten, kwam Hij, - God, hij zelf! - daer aen gewandeld, nam Hij plaets aen onze zij, sprak hij ons aen.... Van wat hij zegde heb ik niets verstaen
[pagina 13]
Bijna; - ik was te zeer ontsteld; - maer toch Mij dunkt ik hoor zijn schoone stemme nog Waervan elk woord in mijne ziel weêrklonk, Alsof het uit den hemel nederzonk! En daegs daerna ontmoetten wij hem weêr Op de eigen bank, en dikwils nog nadien; En zijn gesprek beviel mijn moei zoo zeer, Dat zij hem eens verzocht te komen zien Naer heure bloemen: en zoo wierd hij dra Een vriend des huizes; en zoo zag hij, ja! Hij zag wat lijden mij den boezem griefde; Hij zag dat ik niet enkel als een vrind Hem liefhad; en - hij schonk mij wederliefde! Ik was nu ook, nu ook van hem bemind!
VII. Beminnen en bemind zijn, - Engel, o! Verstaet ge wel wat dit wil zeggen? - Zoo Op eens in steê van duldelooze smert Geheel een hemel voelen in uw hert!
[pagina 14]
Zoo, gansch den dag, in alles, eene stem, Een fluisteren vernemen, dat van hem En van zijn liefde spreekt; zoo, gansch den nacht, Zijn naem in uwe droomen hooren zingen Gelijk op gouden harpen; en bij 't zacht Ontwaken, in de blijde tintelingen Der uchtendzon, alweêr zijn liefde zien, Die u haer eersten morgendgroet komt biên! Zoo, hand in hand, te samen wandlen gaen, Des avonds, in den zomer, wen de maen Heur stralen, als een slaepkleed, uitspreidt over Het bruin, geheimnisvolle loover, En vriendlik heenloert door de blaên, Of aen het eind van elke laen, Stilgreemlende u schijnt ga te slaen! Zoo... Engel, zegt, wanneer ge somtijds neven De spheer der aerde op 't maengeglim komt zweven, En door het bladgewemel nederziet Op zulk een paer, benijdt ge dat dan niet?

[pagina 15]
VIII. 'k Was nu van hem bemind, en vurig; maer Helaes, te laet! - De smert had, op éen jaer, Mij arme, zóo gebroken, zóo verzwakt, Dat ik gelijk een bloeme was geknakt, Geknakt voor immer; dat mij zelfs de zon Van al zijn liefde niet verkwikken kon: Ik had de teering! - Spoedig kwam de dag, Die mij voor eewig de aerd verlaten zag. En toen, - ik lag op mijne spond; naest mij Zat onze moeie en bad; naest haer lag hij Geknield en weende, dat ik, drop voor drop, Zijn heete tranen voelde leken op Mijne afgeteerde vingren: - en rondom Mijn peuluw zweefde reeds een heele drom Van engeltjes, mij wenkend naer omhoog; Maer 'k zag naer hen niet: 'k hield mijn brekende oog Op hem alleen gevestigd, dien 'k verliet,
[pagina 16]
En 'k dacht: o God, waerom laets du mij sterven? Waerom toch moet ik nu zijn liefde derven? Neen, Heere, zulk een lot verdien ik niet! En 'k stierf. Maer die gedachten waren zonden; En om daerover boet te doen, Verstaet gij, Engel, wierd ik toen Naer 't Vagevuer gezonden.’
IX. - ‘En nu, Livarda, is die boettijd uit! - Zoo klonk het woord des Engels; - ginder boven Bereidt het choor der maegden, in zijn hoven, Reeds bloemfestoenen voor de niewe bruid, Aen wie de Heer zijn woon ontsluit! Nu gaes du in den schoot der Liefde, Die was, en is, en blijft, dijn ziel, En 't schijngeluk, dat haer te beurte viel, En 't lijden, dat zoo diep haer griefde, Uitstorten en versmilten! nu, wees blij! Livarda, want God zelve wacht op dij!
[pagina 17]
En elke vleugelslag brengt ons zijn hemelen Steeds nader! Voel, o voel eens wat een vuer, Wat leven om ons heengolft in 't azuer! Zie, in het grondelooze, wat een wemelen Van zonnen en van sterren, t' allen kant! Zie, hoe ze in 't blauw der ethergolven schemelen, De een roozerood en de andre diamant! En hoor hoe die miljoenen hemelbollen, Melodisch zingend om hunne assen rollen; Hoe al die weereldstemmen, 't diepste diep Der eindloosheid doortrillend, samenparen Tot éene hymne; - en hoor die hymne varen Tot Hem, die de eindeloosheid schiep! En van die spheer aen onze zijde, luister Wat zielbetooverend gefluister Ons tegendommelt! 't is als biegegons, Zoo zacht, niet waer? 't zijn geesten die daer woonen, En die ons naer hun weereld willen troonen; Maer staekt, o Geesten, staekt die zoete toonen! Want hooger, schooner weereld wacht op ons!’

[pagina 18]
X. En dus het meisjen onderhoudend, roeide Hij voort op onvermoeide zwing, Van hemelkring tot hemelkring; Doch wat al zoets er van zijn lippen vloeide, Wat hij al uitlegde of al vroeg: ‘'t Is schoon, niet waer?’ ten eenig antwoord sloeg De maegd heur blauw, weemoedige oogen Eens op naer hem en naer die prachtvertoogen, En knikte, glimlachte eens; maer boog dan weêr Heur hoofdje langzaem op heur boezem neêr. En spraekloos was hij zoo reeds vele bogen Des hemels in- en uitgevlogen; Reeds vele sterren waren zij voorbij Gesnord, waer de Engel ook had van gezwegen, Schoon dikwils wonderbare harmonij Hen lokkend nariep, wijl zij opwaert stegen; Doch eindlik fluisterde de maegd verlegen
[pagina 19]
In 's Engels oor: ‘Maer brengt die snelle vaert Ons dan niet meer voorbij der menschen aerd?’ - ‘Voorbij der menschen aerd, liefkind?... o neen! Die ligt zoo ver, die ligt zoo diep beneên De spheer die wij doorkruisen, dat ik haer, Zelfs met mijne englenoogen, niet ontwaer! Maer, liefste, waerom deeds du mij die vraeg?’ En 't meisje stamelend: ‘o! ik zou graeg Onze aerde nog eens zien: ze was zoo schoon!’ - ‘Zoo schoon? Maer kind, zie dan toch om dij henen! Is de aerde van zoo'n glans beschenen? Of bist du dan vergeten naer wat woon Wij spoeden?... Waerlik, meisje, dijn gedachten Zijn zonderling! - maer kom, omhoog, omhoog!’ En luider klapperden zijn breede schachten, En sneller dan hij nog gedaen had, vloog Hij door de ruimte. Doch Livarda boog Het blozend aenzicht op zijn boezem neder, En nokte op eens: ‘Helaes! 't is kwaed misschien, Maer laet me mijn beminde nog eens zien!’
[pagina 20]
En de Engel wederhield zijn vlucht. - Wel teeder, Maer streng toch klonk zijn stemme: ‘Wat, mijn kind! Hem weêrzien, dien du hebs bemind? Nu du ten hemel stijgs, op aerde weder Met slijk die oog bezoedlen, waer het dij Zal meê vergund zijn God zelf aen te staren? Hem weêrzien!’ - ‘Maer een oogwenk! - smeekte zij, Eén oogwenk!’ - En een lange wijl zag hij De smeekende aen met spraekloos medelij; En toen: ‘Mijn kind, zouds du voor honderd jaren Op niew ten Vagevure willen varen?’ Vroeg hij. - En na een pooze sprak zij: ‘o! Laet mij hem zien; en.... ja, dan zij het zoo!’
XI. En schoon was de avond. - In het westen daelde De zonne langzaem neêr, en straelde In purper en oranjegloed, Op de aerde nog een laetsten afscheidsgroet.
[pagina 21]
En in dien glans, waermeê de zon haer streelde, Scheen de aerde zich met zoo veel weelde Te koestren, als of was ze er van bewust Dat zij voor lijden is geschapen, En wilde zij den oogenblik van rust, Dien haer zoo schaers vergund wierd, dubbel smaken. En de Engel met Livarda was ook thans Op aerde. Onzichtbaer 't meisje dragend, zweefde Hij 't laeg, eenvoudig huisken langs, Waer eens de maged met heur moeie leefde; En, als een schim voort schuivend onder 't zwaer Geboomte van een hof, bleef hij aldaer Stil hangen tusschen 't groen: - En 't meisje beefde. ‘Ja, Engel, - sprak zij, en in heure stem Weêrgalmden tranen; - ja, 't is hier dat 'k hem Moet weêrzien, hier!... Ziet, daer staet nog de bank, Waer ik voor de eerste mael den zoeten klank Van zijne stem gehoord heb!... En daer zaten Wij samen, ach! zoo zalig en zoo lang, Dat wij soms de uer, dat wij 't heelal vergaten, Dat mijne moei mij halen kwam en keef, Omdat ik in den donkre buiten bleef.
[pagina 22]
Daer staet die bank nog!... En de hagedoren Laet nog zijn sneewen bloesem als te voren Er over wieglen.... Hemel! en, ziet daer Staet nog mijn lieve roozelaer! O ja! 't is alles hier nog 't zelfste! - Toen Speelde ook het goud der zonne zoo in 't groen, Toen zongen ook de vogeltjes zoo blij, Toen.... Engel, maer wanneer nu zult ge mij Hem toonen, dien....’ - ‘Livarda, daer komt hij Uit gindsche laen naer hier.’ - ‘God! is hij daer? Hij?... ja, hij zelf! Hij is toch schoon, niet waer? O ziet!... hij nadert.... ziet! hij zet zich neêr Op de eigen plaets, waer wij te saem weleer.... Ach! vast is hij gewoon hier vaek te komen, Om op die bank, in 't lommer van die boomen, Getuigen van al ons geluk, te droomen Van 't arme meisje dat hem wierd ontroofd! Ja, ziet, hij denkt aen mij!... Wat hangt zijn hoofd, Och arme! droevig op zijn borst gebogen!... Daer schiet hij uit zijn mijmring op... zijne oogen... Ach! neen, mijn goede vriend, zie zoo niet naer
[pagina 23]
Den omzwaei van de lindendreef, langs waer Ik was gewoon dij te gemoet te snellen! Neen, ik sta hier, dijn bruid staet hier voor dij; Maer - 't is een doode bruid, - en nu mag zij Zich aen dijn herte niet meer komen knellen!... Maer richt hij zich niet op?.. Wat gaet hij doen?... God! roozen plukken! roozen!.... Ach! en toen Deed hij dat ook!... en, Engel, ja, dan zocht hij De schoonste er uit, en als een bruidskrans vlocht hij Die door mijn haer.... en nu, - nu plukt hij ze af, Misschien om ze te strooien op mijn graf! Ach!... maer zou hij dan toch in dees gebladert Mij niet eens kunnen zien! zou.... Doch, wie nadert Er ginds?... dit meisjen?... en met wat een lach Gaet hij tot haer.... ha!’ En Livarda zag, Beweegloos, spraekloos, hem het meisje naer De bank geleiden, zag hem nevens haer Gaen zitten, zag hem op heur borst de roozen Vasthechten, zag hem fleemen, zag hem kozen; En hoorde, hoorde 't brandend lisplen: ‘kind! Zegt nogmaels: 'k min u! nogmaels! honderd werven! 'k Heb nooit dan u en u alleen bemind!’
[pagina 24]
En: ‘Ha! mijn God! kan ik dan niet meer sterven!’ Riep ze uit, en zakte in 's Engels armen neêr. ...................................... En al de boomen ruischten heen en weêr, Als eensklaps door een wonderwind bewogen: 't Was de Engel, die op niew naer hooger spheer Met de bezwemen maegd was voortgevlogen.
XII. En open stond de hemel. - Als een vloed, Die zijne sluizen bersten doet, Kwam 't ongeschapen licht er uit gevaren. En 't maegdenchoor dreef statig langs zijn baren Naer onder, als een blanke zwanendrom; En englen tuimelden blij-juichend om En rond dien vuerkolk, wijl 't op gouden snaren Weêrgalmde: ‘Glorie, glorie zij den Heer! Daer stijgt, daer stijgt een ziel naer boven; Een niewe stemme zal Hem loven; Een niewe lelie bloeien in zijn hoven;
[pagina 25]
Het maegdenchoor telt eene zuster meer; Hosannah! glorie zij den Heer!’ En de Engel met Livarda kwam beneden, Snelroeiend door 't azuer gesneden. Doch, als die zang de maged tegenklonk, Als al die glans heur in het aenzicht blonk, Ontlook zij de oog en vroeg: ‘Wat een gewemel Is dit, o Engel?’ - ‘Kind, het is de hemel Die ons ontsloten wordt! Kom aen! kom aen!’ - ‘Maer deedt ge mij dan niet verstaen, Dat ik op niew voor honderd jaren, Ten Vagevuer zou hebben moeten varen?’ - ‘Kind, daer beneden hebs du, op éene uer, Zoo veel geleên als du op honderd jaren, Zouds kunnen lijden in het Vagevuer: Kom aen! kom voort! ten hemel!’ - En zij waren Bij 't maegdenchoor en de englenscharen; En wijl die 't meisje droegen langs de baren Des lichtstrooms, galmden weêr de gouden snaren: ‘Wees welkom in den schoot der eewge Min!’ En zoo klom heel de stoet den hemel in. 1847.	voetnoot* De grond van dit verhaeltje berust op eene oud-vlaemsche legende, voorkomende in J.W. Wolf's Niederländische Sagen, bl. 405.

Vorige Volgende

Jongelingsdroomen

Livarda.Ga naar voetnoot*

I.

II.

III.

IV.

V.

VI.

VII.

VIII.

IX.

X.

XI.

XII.

Over dit hoofdstuk/artikel

datums