De hut van oom Tom

[p. 242]

Hoofdstuk XXVI.
De bevrijder.

George Shelby had zijn moeder enkel met een paar woorden gemeld, op welken tijd zij hem terug verwachten kon. Hij had niet den moed, over het tooneel van den dood zijns ouden vriends te schrijven. Hij had het verscheiden malen beproefd, maar het ging niet. Telkens verscheurde hij het papier weer en hij was genoodzaakt, zijn tranen te drogen en het een en ander bij de hand te nemen om weer tot rust te komen.

Er heerschte een vroolijke drukte door heel het huis van mevrouw Shelby op den dag, dat de jonge heer George thuis gewacht werd.

Mevrouw Shelby zat in haar gemakkelijk ingerichte kamer, waar een vroolijk brandend vuur de koude lucht van een laten herfstavond deed verdwijnen. Een voor den avondmaaltijd bestemde tafel, die met porselein en geslepen glaswerk prijkte, werd onder het bestuur van onze vriendin, Tante Chloé, in orde gebracht, tot het ontvangen van gasten.

Uitgedost in een nieuwe, katoenen japon, met een helder witten boezelaar en een hoogen, goed gesteven tulband, waaronder haar zwart gelaat vergenoegd glinsterde, bleef zij zonder noodzaak om de tafel heendraaien; eigenlijk was dit maar een voorwendsel om wat langer bij haar meesteres te kunnen blijven praten.

‘Kijk nu eens, zou hem dit niet bevallen?’ vroeg zij. ‘Ik zal zijn stoel juist daar plaatsen, waar hij dit het liefst heeft, dicht bij het vuur. Jongeheer George moet anders de warmste plaats hebben, maar die moet hij voor een enkele maal eens afstaan. Waarom heeft Sally den besten theepot niet gekregen, dien kleinen meen ik, dien massa laatst voor het Kerstfeest gekocht heeft. Komaan, die moet vanavond op tafel wezen. En heeft missis iets van jongeheer George vernomen?’ vervolgde zij, zich op ondervragenden toon tot haar meesteres wendend.

‘Ja, Chloé, maar hij heeft mij alleen maar een paar woorden geschreven, waarin hij mij berichtte, dat hij van avond thuis zou komen, als hij kon; - dat is alles.’

‘Dus heeft hij niets van mijn goeden, ouden man geschreven?’ hernam Chloé, terwijl zij zich nog met het theegoed bezighield.

‘Neen, Chloé, niets van hem. Hij schrijft alleen, dat hij alles bij zijn thuiskomst vertellen zal.

‘Juist zooals massa George gewoon is te doen; hij wil graag alles zelf vertellen. Ik weet, dat dit altijd de gewoonte van massa George

[p. 243]

was. Ik kan mij dan ook maar niet begrijpen, hoe de blanke menschen altijd zooveel kunnen schrijven; het schrijven is zoo'n langzaam, vervelend, onaangenaam werk.’

Mevrouw Shelby glimlachte.

‘Mij dunkt, mijn oude man zal de jongens en het kleine meisje wel geen van allen meer kennen. Och Heer, wat is zij groot geworden, die Polly en hoe goed en knap is zij. Zij is thuis om op de koeken te passen. Ik heb juist denzelfden gekozen, dien mijn goede man zoo graag had, juist zulk een koek, als dien ik hem te eten gaf op den morgen toen hij vertrekken moest.’

Mevrouw Shelby zuchtte; bij de herinnering aan dien morgen scheen haar hart door een zwaar gewicht neergedrukt te worden. Zij had zich nog geen oogenblik op haar gemak gevoeld, sedert zij dien brief van haar zoon ontvangen had; zij had een somber voorgevoel, dat er iets kwaads verborgen was achter dien sluier van stilzwijgendheid.

‘Missis heeft het bankpapier toch wel bewaard?’ vroeg Chloé bezorgd.

‘Ja, Chloé,’ was het antwoord.

‘Ik wilde zoo graag aan mijn goeden man dezelfde banknoten toonen, die de banketbakker mij gegeven heeft. En hij zei nog wel tegen mij: ‘Chloé, ik wou, dat je langer blijven kondt!’ - ‘Ik dank u, massa,’ antwoordde ik hem, ‘ik verlang maar, dat mijn goede, oude man thuis mag komen en mijn missis, zij kan het ook niet langer zonder mij redden. Dat is het juist, wat ik gezegd heb. Een goed man was hij, die massa Jones!’

Chloé had er stijf en sterk op aangedrongen, dat hetzelfde bankpapier, waarin haar loon was uitbetaald, bewaard zou blijven, om aan haar goeden Tom ten teeken van haar bekwaamheid getoond te kunnen worden en mevrouw Shelby had zich graag bereid verklaard zich naar dezen zonderlingen inval van de goede vrouw te schikken.

‘Hij zal Polly niet meer kennen, waarlijk, dat zal hij niet, mijn goede man! Nu, het is ook al vijf jaren geleden, dat zij hem hebben weggevoerd en zij was toen nog zoo klein en kon nauwelijks op haar beenen staan. Denk eens, hoe bezorgd hij altijd was, wanneer zij eens struikelde!’

Het geratel der wielen van een rijtuig liet zich nu hooren.

‘Massa George!’ riep Tante Chloé uit, terwijl zij naar het venster vloog.

Mevrouw Shelby snelde naar den ingang van het vertrek en lag weldra in de armen van haar zoon. Tante Chloé stond angstig met haar oogen in de duisternis te staren.

‘O, arme Tante Chloé!’ zeide George, terwijl hij vol medelijden

[p. 244]

staan bleef en hare harde, zwarte hand in de zijne sloot. ‘Ik zou zoo graag alles, alles wat ik bezit, gegeven hebben, als ik hem maar had kunnen meebrengen; maar hij is naar een beter land gegaan.’

Mevrouw Shelby barstte in een luiden, hartstochtelijken kreet uit; maar Tante Chloé zei niets.

Het gezelschap trad het voor den avondmaaltijd gereed gemaakte vertrek binnen. De banknoten, waarop de arme Chloé zich voor weinige oogenblikken zoo verhoovaardigd had, lagen nog op de tafel.

‘Ziedaar,’ zei zij, ze opnemende en met een bevende hand haar meesteres toereikende, ‘ik begeer ze nooit weer te zien of er van te hooren. Het is dan toch zoo gebeurd, als ik verwachtte - verkocht, om daar op die ellendige plantages vermoord te worden!’

Chloé wendde zich af en verliet het vertrek. Mevrouw Shelby volgde haar zacht, nam haar bij de hand, trok haar in een stoel en zette zich bij haar neer.

‘Arme, goede Chloé!’ zei zij op een vriendelijken toon.

Chloé boog haar hoofd op den schouder van haar meesteres en snikte luid: ‘O, missis, missis! mijn hart is gebroken, vergeef het mij, dat is alles!’

‘Ik weet het!’ antwoordde mevrouw Shelby, terwijl ook haar tranen rijkelijk vloeiden, ‘en ik kan het niet weer heelen, maar Jezus de Heere kan het. Hij geneest de gebrokenen van hart en heelt al hun wonden.’

Er heerschte een oogenblik van stilte, waarin allen weenden. Eindelijk zette George zich aan de zijde der treurende vrouw neer, vatte haar hand en schilderde haar met eenvoudige geestdrift het zegevierende tooneel van den dood haars echtgenoots en bracht haar zijn laatste zegenbeden en de betuigingen zijner liefde over.

Omstreeks een maand daarna waren al de bedienden van het huis Shelby in de ruime gang, die door het huis liep, bijeengeroepen, om eenige weinige woorden aan te hooren, die hun jonge meester hun te zeggen had.

Hij verscheen onder hen met een bundel papieren in de hand, bevattende de bewijzen van vrijheid voor al de slaven van de plaats en die alle achtereenvolgens door hem werden voorgelezen en onder het snikken, weenen en vreugdegeroep van al de aanwezigen onder hen werden rondgedeeld.

Velen echter schaarden zich om hem heen en smeekten hem dringend hen toch niet weg te zenden en gaven hem met bedrukte gezichten de bewijzen hunner vrijheid terug.

[p. 245]

‘Wij begeeren niet vrijer te wezen, dan wij nu zijn,’ riepen zij uit.

‘Wij hebben alles wat wij behoeven. Wij willen dit huis niet verlaten, noch missis en al de overigen.

‘Mijn goede vrienden,’ zei George, nadat het hem met eenige moeite gelukt was de rust te herstellen, ‘het is ook niet noodzakelijk, dat jullie ons gaat verlaten. Er zijn hier nog evenveel handen noodig om te werken als vroeger; wij hebben nog evenveel behoefte aan jullie hulp. Maar je bent nu vrije mannen en vrije vrouwen. Ik zal je voor je werk een behoorlijk loon betalen, zooals wij met elkaar overeenkomen zullen. Het voordeel, dat je van je vrijheid hebt, is, dat, wanneer ik in schulden geraak of kom te sterven, men je niet aan anderen verkoopen kan, - en men weet immers niet, wat gebeuren kan. Ik ben van plan op denzelfden voet voort te leven en je te leeren, wat je misschien eenige moeite zal kosten, op welke manier je namelijk de rechten behoort te gebruiken, die ik jullie als vrije mannen en vrije vrouwen geschonken heb. Ik verwacht, dat je goed en braaf zult wezen en gewillig om te leeren en ik hoop met Gods hulp getrouw te zijn en in staat je terecht te wijzen. En nu, mijn vrienden, het oog omhoog gericht en God gedankt voor den zegen der vrijheid.’

Een oude, eerwaardige neger, die in het huis grijs en blind was geworden, stond nu op, hief zijn bevende handen omhoog en zei eerbiedig en aangedaan: ‘Laat ons den Heere danken!’ En allen knielden als bij afspraak neer en een roerender en hartelijker dankzegging steeg zeker nooit ten hemel, dan uit dit eerlijke, oude hart oprees.

Een ander hief, nadat zij allen opgestaan waren, een tweeden lofzang aan, waarvan het refrein was:

‘Het jaar der vreugde is aangebroken.
Bevrijde zondaars, keert naar huis.’

‘Nog iets moet ik jullie zeggen,’ sprak George, terwijl hij aan de zegenwenschen der negers een eind maakte. ‘Je herinnert je allemaal zeker onzen goeden, ouden Oom Tom nog wel, nietwaar?’

George gaf nu een korte schets van het tooneel van 's mans dood en sprak van den laatsten groet, dien hij voor allen had meegegeven en voegde er eindelijk nog bij:

‘Het was op zijn graf, mijn vrienden, dat ik voor het aangezicht van God besloot mij nimmer het recht over een slaaf toe te eigenen, waar het mij mogelijk is, hem te bevrijden en dat nooit iemand door mijn schuld gevaar zal loopen van vaderland, huis en vrienden gescheiden te worden en op een eenzame plantage te sterven, zooals hij stierf. Als je je dan nu verblijdt over je verkregen vrijheid, ver-

[p. 246]

geet dan ook niet, dat je deze aan dien braven, trouwen man verschuldigd zijt en betoont je dankbaarheid door een goede, vriendelijke behandeling van zijn arme vrouw en kinderen. Denkt telkens aan je vrijheid, wanneer je de “Hut van Oom Tom” aanschouwt en laat het je een aansporing wezen in alles zijn voetstappen te volgen en even eerlijke en getrouwe Christenen te zijn, als hij was!’

‘O, lieve tante, zijn wij al aan het eind en zijn de aangename avonden voorbij?’ zei George, toen zijn tante het boek sloot, waaruit zij voorgelezen had.

‘Voor het tegenwoordige, ja,’ antwoordde tante; ‘en ik hoop, dat zij voor jullie even genoeglijk als voor mij zelf geweest zijn. Maar laat ik, voor dat wij scheiden, nog eerst een paar woorden tot jullie richten. Laat toch de gewaarwordingen, die bij jullie, lieve kinderen, ontwaakt zijn door wat ik je heb voorgelezen, niet weer verflauwen; laat ik mogen hopen en vertrouwen, dat zij sterker zullen worden, naarmate je in jaren toeneemt. En beproeft dan, of er voor jullie geen middelen te vinden zijn, om op de eene of andere wijze de slavernij te doen verdwijnen. Ja, George, denk aan je geliefkoosden Nelson, die zegt: ‘Engeland verwacht op dezen dag, dat ieder zijn plicht zal doen.’ Maar onze plicht was slechts ten halve volbracht, toen wij, als ééne natie, ophielden aan den slavenhandel deel te nemen. Onze voorouders hebben de slavernij ook in Amerika ingevoerd en daarom behoorden wij ook als er geen hoogere drangreden bestond, er naar te streven en niet te rusten, tot het geheele stelsel der slavernij in alle werelddeelen is uitgeroeid. Maar er is nog een hoogere drangreden; er is nog een sterker prikkel dan deze. Hij, die ons zoo liefhad, dat Hij niet aarzelde, Zijn leven voor ons te geven, heeft ons een heerlijk voorbeeld nagelaten, toen Hij ons dat gebod gaf: ‘Hebt elkander lief!’ De liefde tot God moet de groote, de hoofddrijfveer van al onze daden zijn. Denkt steeds aan dit voorschrift: ‘Zoo wat gij wilt dat u de menschen doen, doet gij hun ook alzoo!’