De hut van Oom Tom

[p. 232]

Hoofdstuk XXVI.
De bevrijder.

George Shelby had zijn moeder enkel met een paar woorden gemeld, op welken tijd zij hem tehuis terug kon verwachten. Hij had den moed niet, om over het tooneel van den dood zijns ouden vriends te schrijven. Hij had het verscheidene malen beproefd, doch het ging niet. Telkens verscheurde hij het papier weder en was hij genoodzaakt, zijn tranen af te drogen, en het een en ander bij de hand te nemen om weder eenigszins tot rust te komen.

Er heerschte een vroolijke drukte door geheel het huis van mevrouw Shelby op den dag, dat de jonge heer George tehuis gewacht werd.

Mevrouw Shelby zat in haar gemakkelijk ingerichte kamer, waar een vroolijk brandend vuur de koude lucht van een laten herfstavond deed verdwijnen. Een voor den avondmaaltijd bestemde tafel, die met porselein en geslepen glaswerk prijkte, werd onder het bestuur van onze vriendin, Tante Chloé, in orde gebracht, tot het ontvangen van gasten.

Uitgedost in een nieuwe, katoenen japon, met een helder witte boezelaar en een hoogen, goed gesteven tulband, waaronder haar zwart gelaat van vergenoegdheid glinsterde, bleef zij, zonder noodzaak om de tafel heendraaien; eigenlijk was dit slechts een voorwendsel, ten einde een weinig langer bij haar meesteres te kunnen blijven praten.

‘Kijk nu eens, zou hem dit niet bevallen?’ vroeg zij. ‘Ik zal zijn stoel juist daar plaatsen, waar hij dit het liefste heeft, dicht bij het vuur. Jongeheer George moet anders de warmste plaats hebben, maar die moet hij voor een enkele maal eens afstaan. Waarom heeft Sally den besten theepot niet gekregen, dien kleinen, meen ik, dien massa laatst voor het Kerstfeest heeft gekocht? Komaan, die moet heden avond op tafel wezen. En missis heeft iets van jongeheer George vernomen?’ vervolgde zij, zich op ondervragenden toon tot haar meesteres wendende.

‘Ja Chloé, maar hij heeft mij slechts een paar woorden geschreven, waarbij hij mij berichtte, dat hij heden avond tehuis zou komen, indien hij kon; - dat is alles.’

‘Dus heeft hij, denk ik, niets van mijn goeden, ouden man geschreven?’ hernam Chloé, terwijl zij zich nog met het theegoed bezighield.

‘Neen, Chloé, niets van hem. Hij schrijft alleen, dat hij alles bij zijn thuiskomst zal vertellen.’

[p. 233]

...bracht Legree in zijn toorn een zoo geduchten slag in het aangezicht toe, dat die hem ter aarde deed storten... Blz. 230.

[p. 234]

‘Juist zooals massa George gewoon is te doen; hij wil gaarne alles zelf vertellen. Ik weet dat dit altijd de gewoonte van massa George was. Ik kan mij dan ook maar niet begrijpen, hoe de blanke menschen altijd zooveel kunnen schrijven; het schrijven is zulk een langzaam, vervelend, onaangenaam werk.’

Mevrouw Shelby glimlachte.

‘Mij dunkt, mijn oude man zal de jongen en het kleine meisje wel geen van allen meer kennen. Och Heer, wat is zij groot geworden, die Polly, en goed en knap is zij ook. Zij is thuis om op de koeken te passen. Ik heb juist denzelfden gekozen, die mijn goede man zoo gaarne had, juist zulk een koek, als dien ik hem te eten gaf op den morgen toen hij vertrekken moest.’

Mevrouw Shelby zuchtte; bij de herinnering aan dien morgen scheen haar hart door een zwaar gewicht terneergedrukt te worden. Zij had zich nog geen oogenblik op haar gemak gevoeld, sedert zij dien brief van haar zoon ontvangen had; zij had een somber voorgevoel, dat er iets kwaads verborgen was achter dien sluier van stilzwijgendheid.

‘Missis heeft het bankpapier toch wel bewaard?’ vroeg Chloé bezorgd.

‘Ja, Chloé,’ was het antwoord.

‘Ik wilde zoo gaarne aan mijn goeden man dezelfde banknoten toonen, die de banketbakker mij gegeven heeft. En hij zeide nog wel tegen mij: ‘Chloé, ik wenschte, dat gij langer blijven kondt!’ - ‘Ik dank u, massa,’ antwoordde ik hem, ‘ik verlang maar, dat mijn goede, oude man thuis mag komen, en mijn missis, zij kan het ook niet langer zonder mij redden. Dat is het juist, wat ik hem gezegd heb. Een zeer goed man was hij, die massa Jones!’

Chloé had er stijf en sterk op aangedrongen, dat hetzelfde bankpapier, waarin haar loon was uitbetaald geworden, bewaard zoude blijven, ten einde aan haar goeden Tom ten teeken van haar bekwaamheid getoond te kunnen worden, en mevrouw Shelby had zich gaarne bereid verklaard om zich naar dezen zonderlingen inval van de goede vrouw te schikken.

‘Hij zal Polly niet meer kennen, waarlijk, dat zal hij niet, mijn goede man! Nu, het is ook reeds vijf jaren geleden, dat zij hem hebben weggevoerd, en zij was toen nog zoo klein en kon nauwelijks op haar beenen staan. Denk eens, hoe bezorgd hij altijd was, wanneer zij eens struikelde, als zij liep!’

Het geratel der wielen van een rijtuig liet zich thans hooren.

‘Massa George!’ riep Tante Chloé uit, terwijl zij naar het venster vloog.

Mevrouw Shelby snelde naar den ingang van het vertrek en lag

[p. 235]

weldra in de armen van haar zoon. Tante Chloé stond angstig met haar oogen in de duisternis te staren.

‘O, arme Tante Chloé!’ zeide George, terwijl hij vol medelijden staan bleef, en hare harde, zwarte hand in de zijne sloot. ‘Ik zou zoo gaarne alles wat ik bezit, hebben gegeven, indien ik hem maar had kunnen medebrengen; doch hij is naar een beter land gegaan.’

Mevrouw Shelby barstte in een luiden, hartstochtelijken kreet uit; maar Tante Chloé zeide niets.

Het gezelschap trad het voor den avondmaaltijd gereed gemaakte vertrek binnen. De banknoten, waarop de arme Chloé zich voor weinige oogenblikken zoo verhoovaardigd had, lagen nog op de tafel.

‘Ziedaar,’ zeide zij, ze opnemende en met een bevende hand haar meesteres toereikende, ‘ik begeer ze nimmer weder te zien of er van te hooren. Het is dan toch zoo gebeurd, als ik verwachtte dat het wezen zou - verkocht, om daar op die ellendige plantages vermoord te worden!’

Chloé wendde zich af en verliet met een trotsche houding het vertrek. Mevrouw Shelby volgde haar zacht, nam haar bij de hand, trok haar in een stoel en zette zich bij haar neder.

‘Arme, goede Chloé!’ zeide zij op een vriendelijken toon.

Chloé boog haar hoofd op den schouder van haar meesteres en snikte luid: ‘O, missis, missis! mijn hart is gebroken, vergeef het mij, dat is alles!’

‘Ik weet dat!’ antwoordde mevrouw Shelby, terwijl ook haar tranen rijkelijk vloeiden, ‘en ik kan het niet weder heelen, maar Jezus de Heere kan het. Hij geneest de gebrokenen van hart en heelt al hun wonden.’

Er heerschte een oogenblik van stilte, waarin allen tezamen weenden. Eindelijk zette George zich aan de zijde der treurende vrouw neder, vatte haar hand en schilderde haar met eenvoudige geestdrift het zegevierende tooneel van den dood haars echtgenoots, en bracht haar zijn laatste zegenbeden en de betuigingen zijner liefde over.

Omstreeks een maand daarna waren al de bedienden van het huis Shelby in de ruime gang, die door het huis liep, bijeengeroepen, om eenige weinige woorden aan te hooren, die hun jonge meester hun te zeggen had.

Hij verscheen onder hen met een bundel papieren in de hand, bevattende de bewijzen van vrijheid voor al de slaven van de plaats, en die alle achtereenvolgens door hem werden voorgelezen en onder

[p. 236]

het snikken, weenen en vreugdegeroep van al de aanwezigen onder hen werden rondgedeeld.

Velen echter schaarden zich om hem heen en smeekten hem dringend hen toch niet weg te zenden, en gaven hem met bedrukte gezichten de bewijzen hunner vrijheid terug.

‘Wij begeeren niet vrijer te wezen dan wij nu zijn,’ riepen zij uit.

‘Wij hebben alles wat wij behoeven. Wij willen dit huis niet verlaten, noch missis en al de overigen.’

‘Mijn goede vrienden,’ zeide George, nadat het hem met eenige moeite gelukt was om de rust te herstellen, ‘het is ook niet noodzakelijk, dat gij mij gaat verlaten. Er zijn hier nu nog evenveel handen noodig om te werken als vroeger; wij hebben nog evenveel behoefte aan uw hulp. Maar gij zijt nu vrije mannen en vrije vrouwen. Ik zal u voor uw werk een behoorlijk loon betalen, zooals wij met elkander zullen overeenkomen. Het voordeel, dat gij van uw vrijheid hebt, is, dat wanneer ik in schulden geraak of kom te sterven, men u niet kan nemen en aan anderen verkoopen - en men weet immers niet, wat gebeuren kan. Ik ben voornemens, op denzelfden voet voort te leven, en u te leeren, wat u misschien eenige moeite kosten zal, op welke wijze gij namelijk de rechten behoort te gebruiken, die ik u als vrije mannen en vrije vrouwen geschonken heb. Ik verwacht, dat gij goed en braaf zult wezen en gewillig om te leeren, en ik hoop met Gods hulp getrouw te zijn en in staat om u terecht te wijzen. En nu, mijn vrienden, het oog omhoog gericht en God gedankt voor den zegen der vrijheid.’

Een oude, eerwaardige neger, die in het huis grijs en blind was geworden, stond nu op, hief zijn bevende handen omhoog en zeide eerbiedig en aangedaan: ‘Laat ons den Heere danken!’ En allen knielden als bij afspraak neder, en een roerender en hartelijker dankzegging steeg zeker nimmer ten hemel, dan uit dit eerlijke, oude hart oprees.

Een ander hief, nadat zij allen waren opgestaan, een tweeden lofzang aan, waarvan het refrein was:

‘Het jaar der vreugde is aangebroken.
Bevrijde zondaars, keert naar huis.’

‘Nog iets moet ik u zeggen,’ sprak George, terwijl hij aan de zegenwenschen der negers een einde maakte. ‘Gij allen herinnert u zeker onzen goeden, ouden Oom Tom nog wel, niet waar?’

George gaf nu een korte schets van het tooneel van 's mans dood en sprak van de laatste afscheidsgroeten, die hij voor allen had medegegeven, en voegde er eindelijk nog bij:

[p. 237]

‘Het was op zijn graf, mijn vrienden, dat ik voor het aangezicht van God besloot mij nimmer het recht over een slaaf toe te eigenen, waar het mij mogelijk is, hem te bevrijden, en dat nooit iemand door mijn schuld gevaar zal loopen om van vaderland, huis en vrienden gescheiden te worden en op een eenzame plantage te sterven, gelijk hij stierf. Indien gij u dan nu verblijdt over uw verkregen vrijheid, vergeet dan ook niet, dat gij deze aan dien braven, trouwen man verschuldigd zijt, en betoont uw dankbaarheid door een goede, vriendelijke behandeling van zijn arme vrouw en kinderen. Denkt telkens aan uw vrijheid, wanneer gij de Hut van Oom Tom aanschouwt, en Iaat het u een aansporing wezen om in alles zijn voetstappen te volgen en even eerlijke en getrouwe Christenen te zijn, als hij was!’

‘O, lieve tante, hebt gij reeds geheel gedaan, en zijn de aangename avonden voorbij?’ zeide George, toen zijn tante het boek sloot, waaruit zij totnogtoe had voorgelezen.

‘Voor het tegenwoordige, ja,’ antwoordde tante; ‘en ik hoop, dat zij voor u even genoeglijk als voor mij zelve zullen zijn geweest. Maar laat ik, voor dat wij scheiden, nog eerst een paar woorden tot u richten. Laat toch de gewaarwordingen, die bij u, lieve kinderen, ontwaakt zijn door hetgeen ik u heb voorgelezen, niet weder verflauwen; laat ik mogen hopen en vertrouwen, dat zij sterker zullen worden, naarmate gij in jaren toeneemt. En beproeft dan ook, of er voor u geen middelen te vinden zijn om op de eene of andere wijze de slavernij te doen verdwijnen. Ja, George, denk aan uw geliefkoosden Nelson, die zegt: ‘Engeland verwacht op dezen dag, dat ieder zijn plicht zal doen.’ Maar onze plicht was slechts ten halve volbracht, toen wij, als ééne natie, ophielden aan den slavenhandel deel te nemen. Onze voorouders hebben de slavernij in Amerika ingevoerd, en daarom behoorden wij, ook als er geen hoogere drangreden bestond, er naar te streven en niet te rusten, totdat het geheele stelsel der slavernij in ieder werelddeel is uitgeroeid. Maar er is nog een hoogere drangrede; er is nog een sterker prikkel dan dit. Hij, die ons zoo zeer liefhad, dat Hij niet aarzelde, om Zijn leven voor ons te geven, heeft ons een heerlijk voorbeeld nagelaten, zoowel als Hij ons dat gebod gaf: ‘Hebt elkander lief!’ De liefde tot God moet de groote, de hoofddrijfveer van al onze daden zijn. Denkt steeds aan dit voorschrift: ‘Zoo wat gij wilt dat u de menschen doen, doet gij hun ook alzoo!’