Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 556]

Hoe de Overste Schenck de Stadt Bon inghenomen heeft den XXIII. Decembris, Anno 1587.

[1587.] DE Colonel Marten Schenck is den xx. Decembris van Rijn-Berck nae Zulich/ een Stedeken op de grensen van Gulich op den Ceulschen bodem gheleghen/ ghetrocken/ met vier hondert Voet-knechten/ ende drie hondert Ruyteren/ die hy uyt de naeste garnisoenen vergadert hadde. Hy bleef te Zulich drie daghen lanck stille ligghen/ sonder yemandt te beschadighen/ verwachtende aldaer de aencomste van meer volcx. Niemandt conde gissen wat dat Schenck in den sin hadde/ maer men meynde dat hy daer ghecomen was om eenen buyt te halen uyt het Sticht van Ceulen/ ghelijck hy tot anderen tijden meer ghedaen hadde. Den xxii. Decembris is hy op ghetrocken/ het hooft hebbende/ soo het scheen/ nae der Eiffel/ waer van het geruchte stracx binnen Bon/vier mijlen van Ceuleghen/ gheloopen is. Maer Schenck hem swenckende/ is by schoonen lichten daghe door het Bos gepasseert ende te Rijnburgh ghecomen/ende van daer treckende is hy comen liggen tusschen Bon ende Brule/rustende in een cleyn Bosschelgen tot dat den nacht aenghecomen was. Van daer is hy den leegen wech lancx Buhel ende Bourheym getrocken/ dichte lancx de grachten. Het garnisoen heeft op hem los gheschoten / op dat die van Bon mochten hooren datter Crijchs-volc in't velt was. Doch op dat die van Bon van sijn comste niet en souden verwitticht worden/so heeft Schenc eenige Ruyteren voor uyt gesonden/om op te houden alle die nae de Stadt toe souden willen gaen/om haer te waerschouwen. Ontrent acht uyren in den avondt is Schenck met sijn volck te Transdorp ende te Endich nae by Bon ghecomen/ daer hy gherustt ende ghepaistert heeft: Nae midder-nacht is hy met eenighe ladders (die hy nochtans niet en heeft ghebruyckt) ghepasseert door Popelsdorp/ daer [1587.] de Bisschoppen van Ceulen een schoon Palleys hebben. Hy heeft sijn volck gheleyt lancx den Rijn/ sonder dat die van Popelsdorp ofte de Wacht te Bon hem ghehoort of vernomen hebben: Om des te weynigher ghehoort te worden/ soo hebben eenighe van Schencks Soldaten in een verkens cot/ dichte onder de Stadt/de verckens gheslaghen ende doen crijten/ andere hebbender hoopkens van den groven Dordonium ghelecht/ daer de verckens nae liepen/ ende gnorden/ elck een der selfder willende part hebben aen dien buyt. Ontrent twee uyren in den morghenstondt heeft Schenck secretelijck aen de Rijn-poorte by het Tol-huys eenen grooten Mortier ofte Petart vol busse-cruyts ghebracht / dien sy onder de Poorte in d'aerde ghegraven hebben/d'welck soo heymelijck niet gheschieden en conde / of de Wacht hoordet/ ende riep wie daer ware? Maer Schenck ende sijn volck sweghen stille: Te drie uyren liet hy het vuyr in het busse-cruyt van de Petart steken / door eenen die van den vyandt was over-gecomen/ ende dit proef-stuck van ghetrouwicheyt aen der Staten sijde dede. Hy stack de Petarse aen met een loopende vuyr lancx een plancke/ even wel wierdt hy met den slach ter aerde gheslaghen/ ende de cleederen verbrandden hem aen het lijf. De Petarse heeft soo wel ghewrocht/dat sy de gheheele Poorte open ende ter neder gheslaghen heeft/ ende noch een groot stuck muyrs daer nevens: Stracx liepen Schencks Soldaten tot voor de tweede Poorte/ die soo sterck niet en was als d'eerste/ sy hebbense met hamers en bijlen open ghebroken. Als sy aldus in de Stadt gheraeckt waren/ soo lieper een deel volcx op de Stadts wallen en bolle-wercken/ andere liepen nae de Marckt toe/ die sy lichtelijck in-

[p. 557]

(194)

Quis tibi non meritas cantabit carmine laudes,
Dicat et invicta partos virtute triumphos,
Dux Schencki, te Bonna canet quoq_Ʒ carmine victa
AEterno, tibi perpetuo haec laus sola manebit.

[p. 558]

⁺ namen/want daer en was noch Capiteyn/noch Bevel-hebber/ die de Borghers of Soldaten in ordre stelde: Doch eenen Canonier sijn stuck af-schietende/ heeft den Hoopman Hans Wighman doodt gheschoten/ ende eenighe ghequetst. Schenck heeft stracx eenighe van sijn Soldaten gesonden om de Stochumpoorte op te breken/ ende den Ritmeester Gerrit de Bale met sijn Ruyteren in te laten: De ander Ruyters waren met het Voet-volck door de gepetardeerde Poorte inghecomen. Schenck was van de eerste die binnen de Stadt ghecomen waren/ hy is door de gheheele Stadt ghereden/ d'een strate op/ d'ander neder/stellende sentinellen ende corps de guarden, verbiedende by lijf straffe aen het plunderen te vallen tot dat hy op alles soude ordre ghestelt hebben. De Borghers hoorende den schrickelijcken slach van de Petarde, als oock de Trommelen ende Trompetten alarm slaende/ ende daer onder ghemenght het roepen en crijten der Soldaten/ roepende victorie/victorie: So zijn sy in hare huysen ghebleven/waer de Ruyters of Soldatē licht sagen/daer schoten sy in de huysen/door deuren en vensters. Schenc schickte sijn Ruyterije na des Bisschops Pallays/om de Cancelie wel te bewaren. Als hy nu alles nae sijnen sin wel in ordre gestelt hadde/so heeft hy sijn Soldaten de Stadt laten plunderen/de Borghers vangen en ransoneren/met haer handelende als met een Stadt /die stormender handt is inghenomen: Weynich Borghers zijnder doot gebleven/oock niet veel Soldaten/want sy gaven haer stracx op den loop. Carolus Billeus Doctor in de Rechten/ gheboortich van Brussel/ Gouverneur deser Stadt/hoorende den slach van de Petarde/ spronck uyt sijn bedde/ ende half ghecleedt zijnde/ is hy over de Stadts muyr gheraeckt/ende nae Covelents ghevluchtt: [1588.] Hy was wel twee daghen te vooren ghewaerschout datter Crijchs-volc te Zulpich was/dat sy hem wouden comen besoecken/daer hy op antwoorde: De sorghe is my bevolen/ick sal daer wel in voorsien.

Schenck nu absoluyt meester van Bon geworden zijnde/ dede terstont alle maghen-aes ende anderen noodruft uyt de om-ligghende Dorpen vergaderen/ ende in de Stadt brengen/ende hy dede die met Bollewercken/Vesten/en Wallen teghen ghewelt stercken. Aen d'ander sijde van den Rijn dede hy by de Boeren en̄ Wijngaert-arbeyders een groote Schanse op-werpen: Ende hoorende dat de Rijcx-Vorsten by een waren/ soo is hy tot haer ghereyst/ haer presenterende de Stadt Bon/ (welcke hy/ als Marschalck van den Bisschop Truchses hadde ingenomen) in hare ofte des Rijcx handen te stellen/indien sy wouden aennemen ende beloven die te beschermen teghen het ghewelt der Spaenjaerden/ des Rijcx vyanden. De Vorsten hebben gheantwoordt /dat het haer doe niet gheleghen en was/haer teghen den Coninck van Hispanien te stellen/ die een lidtmaet des H. Rijcx was. Daer by voeghende/dat veelen/die de Nederlanders geholpen hadden/dat qualijck becomen was/ als den Coninck van Vranckerijck/ ende de Coninginne van Enghelandt; Als oock des Conincx van Vranckerijcx Moeder/ den Coninck van Portugael Don Antonio assisterende/ in het weder-crijghen van de Eylanden van Acores, met der ghelijcke excusen meer. Doch hierom en heeft Schenck den moet niet verloren gegeven/maer hy heeft hem soo veel te meer tot tegen-weere gestelt/achtervolgende de oude lesse.

Tu ne cede malis, sed contra audentior ito.

+ 1588