Het secreet-boek vol heerlijke konsten

Van de witte Verwen.

Hoe dat men Loot-wit, ofte Ceruse maecken sal.

SOo verre als gy selve wilt Loot-wit maecken, soo neem Loden platen, ende hangtse in een verloyden pot, daer in dat goede witte Wijn-azijn zy, stopt de pot boven dicht toe, stelt hem op een warme plaetse vier of vijf weken langh: neem daer na het Loot uyt de pot, ende schrabt de Materi of het Loot-wit daer van. Hanget hem dan wederom daer inne, stopt den pot als vooren ende schrabbet daer na

[p. 317]

af alle 14 dagen eens, als vooren, soo hebt gy goedt Loodt-wit. Het wil wel getempereert wesen met alderley temperature.

Een ander witte Verwe.

Neem ongeblusten Kalck, ende wrijft daer onder kalck van Eyer schalen gemaeckt. Wrijft dese beyde materien wel onder een met Geyte-melck, ende strijcket waer op dat gy wilt.

Witten Bolus.

Gy sult hem temperen gelijck als ander verwen, men vindt hem in d’ Apoteken.

Een graeuwe Verwe.

Neem een van dese voorsz. Verwen, wrijft daer onder een weynigh Indie, ende ook zwarte verwe, maer niet te veel. Doet oock daer onder een weynigh asch-blaeuw. Maeckt naer u eygen goetduncken.

Een Verruwe die valuwe is.

Neem Soet-verwe, wrijft daer onder gebranden Oker, ende een weynigh Menie, menget naer u eygen goetduncken.

Om Percament met veelderley verwen doorschijnigh te maecken.

Neem een subtijl Percament, wasschet wel in klare looge, en soo lange van d’ een looge tot in een ander looge tot dat het Percament klaer genoegh is, wasschet als dan in een klaer water, wringet wel uyt. Wilt gy nu het Percament

[p. 318]

schoon groen hebben ende so door-schijnigh als een Glas, so neemt Spaens-groen, wrijft dat wel met scherpen Azijn, menger daer onder een weynig Sap-groens, temperet onder een, niet te dick noch te dunne, laet het Parcament een nacht inde Verwe liggen, wasschet daer na uyt in klaer water, spannet op een raem, latet wel drogen: Neem daer naer klare Vernis-verwe, en overstrijckt het Parcament op beyde zijden, stellet in de warme Sonne, latet drogen, ende nemet daer na van den Raem. Neem acht, van welke Verwe gy het Parcament hebben wilt, latet altijd een nacht in de alsulcke verwe liggen, ende en latet niet het Parcament wel te wasschen, gelijck hier boven geschreven staet. Men maeckt van desen Parcament Oogen-schermsels.

Hoe dat men goeden bestandigen Inct sal maken.

Maeck dat gy voor eerst vier of vijf potten gereed hebt. Als gy nu wilt goeden Inct maken, soo neem een pinte Regen-waters, een half pinte sterken Azijn, mengt hem onder het Regen-water. Neem daer na een vierendeel Galnoten die wel gestooten, en gesift zijn; doet daer na het poeder van de Galnoten in een anderen pot, ende giet uyt den eersten pot de helft daer van op het poeder van de Galnoten, ende roeret wel onder een. Neem als dan vijf loot gestooten Vitriol, doet hem ook in eenen bysonderen pot, ende giet op den Vitriol de helft des eersten resterende waters, in ’t leste overgebleven deel doet vijf loot Gomme van Arabien,

[p. 319]

deckt dese potten wel dicht toe, ende laetse vier ofte vijf dagen langh staen, ende roertse dickmaels om met een stock. Neem daer naer den pot met Galnoten, set hem by een vier, dat hy wel door heet mach worden sonder zieden, als hy nu door-zoden is, soo neem hem van den viere, ende laet hem verslaan, sijght dit water door een doeck, sonder wringen: Giet daer na al ’t gene dat in d’ ander twee potten is, in desen pot, ende roeret al wel onder een, latet daer na drie dagen langh stille staen, dan roeret somtijds eens om, giet den vierden dagh den Inct soetkens af, dat het grondtsop niet mede en loope, latet daer na toegedeckt staen, soo hebdy goeden Inct: neem daer naer het grondsop, giet daer op goet Regen-water, ende een Glas met Azijn, ende bewaert dit tot dat gy meer Inct maken wilt, en nemet dan in plaetse van water. Daer zijn noch veel meer andere manieren van Inct te maecken, die ick alhier om de kortheid wil blijve laten, want het en is mijn meninge niet hier veel van Incten te tracteren.

Om op Papier wit te schrijven, het welke men op ’t witte papier noch sien noch lesen en kan, ten zy dat men ’t eerst door een klaer water treckt.

Neem schoonen klaren Aluyn, stoot hem, ende sift hem, doet hem in eenen pot, giet daer op schoon water, maer het en mach niet al te dunne zijn. Neem dan een nieuw-gesneden penne, ende schrijft met dit water op Papier, wat dat u belieft, ende latet wel drogen. Als men nu wil weten wat dat gy geschreven hebt, soo

[p. 320]

leght den Brief in een becken met klaer water, laet hem daer in liggen het vierendeel van een ure, soo sal hem het schrifte openbaren, dattet een yegelijck sal konnen lesen. Dit is een fraeye ende een secrete Konste.

Om sonder Inct een swart Geschrift te schrijven, het welke men niet en kan swart sien, ten zy dat men ’t oock door een water trecke.

Neem gestooten Vitriol, doet hem in eenen pot, giet daer op een weynigh waters, dat den Vitriol smelten magh Neem als dan een nieu gesneden penne, ende schrijft met dit water, op wit Papier, latet dan wel droogen, dat men niet sien en kan watter op is geschreven. Als gy nu yemandt wilt tonen wat gy geschreven hebt, dat men niet sien en kan, so neem een half pinte waters, doet daer in een loot poeder van gestooten Galnoten, menget onder een, sijget door eenen doeck, in een becken, treckt als dan den Brief door dat water, soo sal ’t geene gy geschreven hebt, zwart worden, als of het met Inct geschreven ware.

Om eenen swarten Brief met wit geschrifte openbaer te maken.

Neem water, doet daer onder een Eier-doir tempereret wel onder een, dat het seer dicke zy, dat men daer mede magh schrijven. Neem als dan een nieuwe penne, ende schrijft daer op Papier wat dat gy wilt, ende latet wel droogen. Neem daer na een lijnen Pinceel, ofte Quispel, ende bestrijckt daer mede het papier met

[p. 321]

goeden swarten Inct over al, dattet soo swart zy, dat men niet lesen en kan watter met den Eyer-doir te vooren is op geschreven geweest, latet droogen. Als gy nu dat wilt leselijck maken, soo leght den Brief op een effen berdeken, ende schrabt de substantie des Eyer-doirs van den brief, so sal ’t wit en luchtig om lesen zijn, in een swart Velt Alsoo maghmen oock alderley dingen afteyckenen Het is een fraeye Konst.

Om Pennen, Beenders, ende ros Hayr te Verwen.

Alle Pennen of Beenders die gy wilt Verwen, sal men voor eerst wel af-schrabben, ende met eenen wollen lap wel af wrijven, snijt onder aen den schacht het endeken af, op datter de vochtigheydt wel magh intrecken, legtse in Aluyn water nacht ende dagh te weycke: ziedet dan de Penne in Brasilie, laetse daer inne droogen, maeckt als dan uwe beyde vingers vet in goeden Schilder-vernis, strijcket wel dun daer op, soo sullen sy schoon roodt zijn.

Om Pennen of Beenders Groen te verwen.

Ziedtse in Erweet-geel, dan men moet alle Pennen, Beenders, Hayr, en Hout, altijd te vooren in Aluyn-water te weyck leggen.

Om Pennen blaeuw te verwen.

Ziedse wel in sap van Krake-beesien, dat met Looge bereydt is. Wrijft te vooren blaeuwe Indie, met sap van Krake-besien, doet dat in ’t sap daer mede dat gy de Pennen ziedt.

[p. 322]

Een besonder Temperatuur-water.

Neem Eyer-wit, van twee of drie eyeren, een half loot Gom van Arabien, een draghme Salarmeniack, en een eyer-schale vol Azijn, menget onder een, en dit’s goet Temperatuur-water.

Om Cinnober te maken.

Maeck hem in een verloyden pot, doet daer in een deel Solfer, ende twee deel Quicksilver, stellet op ’t vier, nemet weder daer af, en wrijvet, brandt hem dan wederom tot dat hy roodt is, geeft hem in ’t eerste vier, ende daer na sterker ende sterker, dit is in ’t eerste gesproken hoe dat men den Cinober maken sal.