allergrootste publiek zou bereiken, want nadat W.L. Salm & Co. te Amsterdam de eerste Hermans-roman in 1947 op oorlogspapier uitgaf, was deze nadien niet meer afzonderlijk verkrijgbaar tot het vijftienjarig jubileum van uitgeverij Conserve in 1998. Hermansliefhebbers en -bibliofiele verzamelaars tellen tegenwoordig rustig 900 gulden neer voor die eerste druk.
Wie Conserve wil lezen diende tot dusver Drie melodrama's, voor het eerst in 1957 bij G.A. van Oorschot verschenen, aan te schaffen. Conserve is daarin opgenomen, samen met De Leproos van Molokaï en Hermans is hier geweest, in een herziene editie. Hermans hierover in hetzelfde hierboven geciteerde interview: ‘Ik ben meer dan vroeger een stilist. Toen ik begon heerste er in Nederland onder invloed van Forum het idee dat je vooral spontaan moest schrijven. Léautaud deed het ook zo, die herlas nooit iets, schreef het op en hup naar de drukker. Aanvankelijk dacht ook ik dat dat zo hoorde, maar van dat idee ben ik vrij gauw, kort na 1950, teruggekomen. Conserve heb ik na een aantal jaren helemaal herschreven en uit De Tranen der Acacia's heb ik tot enkele jaren geleden nog een aantal slordigheden gehaald.’
Bij het publiceren van Conserve stuitte Hermans op een groot aantal weigeringen van het manuscript. Hij schreef mij (op 12 november 1982 bij het beantwoorden van vragen over zijn debuutdichtbundel Kussen door een rag van woorden voor het schrijversdebutenboek Mijn eerste boek) hoe het kwam dat John Meulenhoff Conserve niet wilde uitgeven: ‘Ik gaf het manuscript van Conserve in 1943, zodra het af was, aan John Meulenhoff, die het liet beoordelen door D.A.M. Binnendijk. De beoordeling was afwijzend. Zelfs nadat enkel fragmenten uit Conserve in 1945 in het door Meulenhoff uitgegeven tijdschrift Criterium waren verschenen en in sommige kranten. Het Parool o.a., waren geprezen, wilde Meulenhoff er nog niet aan. Ook De Bezige Bij (destijds Schouten, Van Blommestein en Lubberhuizen) wees het af.’
Auteursrechtelijk beschermd