De macht van het woord

Een selectie uit het taalkundig werk van D.M. Bakker

[p. IV]

[p. 1]

Inleiding

Toen Dick M. Bakker, hoogleraar in de Nederlandse taalkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, in 1985 overleed, had hij op een breed gebied van de taalkunde werk van blijvende waarde geleverd. Of het belang ervan eerder ligt in zijn descriptieve taalstudies met hun aandacht voor de relatie tussen de vorm en de betekenis van het taalteken, dan wel in zijn onderzoek naar de grondslagen van de linguïstiek, valt op dit moment moeilijk uit te maken. Zijn grote kundigheid in het descriptieve werk heeft ongetwijfeld zijn diepgaande interesse in de fundering van de beschrijvingswijze zelf mede bepaald.

In zijn taalkundige beschouwingen heeft Bakker een aantal vrij nauw samenhangende vraagstukken aan de orde gesteld en met grote nauwkeurigheid en scherpzinnigheid behandeld. Uit eigen ervaring is ons telkens weer gebleken hoezeer het de moeite loont kennis te nemen van hetgeen hij in die beschouwingen naar voren brengt. Om het belang van zijn werk nog eens te benadrukken en om zijn artikelen - grotendeels verspreid over congresverslagen, feestbundels en diverse (vak)tijdschriften - voortaan gemakkelijker bereikbaar te maken hebben we uit zijn studies een keuze gemaakt: zestien publikaties uit de periode 1969-1984 zijn in deze bundel bijeengebracht.

De reeks hier verzamelde studies opent met Bakkers inaugurele rede; deze zet de toon voor zijn werk zowel op descriptief terrein als op het terrein van de taalkundige grondslagen. In thematische samenhang volgen dan eerst vier artikelen waarin de semantiek van constructie-elementen centraal staat, dan vijf artikelen over volgorde en drie over nevenschikking en samentrekking, en tot slot drie artikelen over grondslagenkwesties, getranscendeerd met een deels taalfilosofisch, deels wijsgerig-religieuze beschouwing in het laatste van deze drie: ‘De macht van het woord’. Het geheel wordt afgerond met een bibliografie van Bakkers gepubliceerde taalkundige geschriften.

Voor een nadere karakterisering van Bakkers leven en werk verwijzen we naar het levensbericht dat L. Strengholt heeft geschreven in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden 1985-1986, Leiden 1987, pp. 71-76, en naar de door Th.A.J.M. Janssen uitgesproken herdenkingsrede, ‘D.M.Bakker, onderzoeker van taal en taalbeschrijving’, gepubliceerd in Voortgang. Jaarboek voor de Neerlandistiek VII (1986), pp. 5-23.

Amsterdam, december 1987

Th.A.J.M. Janssen

J. Noordegraaf

A. Verhagen