Beknopte beschryving nevens eene naauwkeurige afgezette kaart der Zeven Vereenigde Nederlanden

§ V.

Inmiddels dienden wy hier een kort geschiedkundig bericht te geeven, van de zeer merkwaardige Veranderingen, die deeze landen in opzigt tot de heerschappy, by verloop van tyd, hebben ondergaan.

Van ouds waren dezelve Verdeeld in XVII byzondere Landschappen, die elk op zich zelven

[p. 8]

geregeerd, en met onderscheiden Tytels, ontleend van de hoedanigheid hunner regeerders, benoemd werden.

Vier van dezelve waren Hertogdommen, namelyk BRABANT, LIMBURG, LUXEMBURG en GELDERLAND, versta beide Over- en Neder-Gelderland, die toen samen voor één Landschap gerekend wierden.

Zeven Graafschappen, als VLAANDEREN, ARTOIS, HENEGOUWEN, HOLLAND, ZEELAND, NAMEN en ZUTPHEN.

Vyf Heerlykreden, FRIESLAND, GRONINGERLAND, OVERYSSEL, UTRECHT en MECHELEN.

En eindelyk een Marquisaat of Markgraafschap, namelyk ANTWERPEN.

Alle deeze landen werden in vroeger tyd yder door byzondere, en van elkanderen onafhanglyke Heeren bezeten, doch zyn daarna, deels door erfenis, deels door aankoop, deels door huwelyken, en deels ook door overwinningen, allengs in elkanderen gesmolten, tot dat zy ten laatsten genoegzaam alle met elkanderen vereenigd zyn, onder de heerschappy van Karel den Stouten, Hertog van Bourgogne.

Deeze den 4 Jan. 1477, in den Veldslag by Nancy in Lotharingen sneuvelende, liet een eenige dochter na, Maria genoemd; welke den 19 Aug. deszelven Jaars, zich in den echt begeevende met den Aartshertog Maximiliaan van Oostenryk, (die daarnaa Roomsch Keizer is geworden) daar door de Nederlanden, benevens de overige Staaten van 't huis van Bourgogne, tot het huis van Oostenryk overbragt.

Uit dit huwlyk werd den 22 Juny 1478 te Brugge een Zoon verwekt, Philippus genoemd, op wien, als zyne moeder den 27 Apr. 1483 aan een kwetsuur, door eenen val van 't paard veroorzaakt, deezer waereld overleed; de Nederlanden, nog by 't leven zyns vaders, vervielen, schoon deeze geduurende de minderjaarigheid zyns Zoons de bestuuring over dezelven waarnam.

Deeze Philippus, de schoone bygenoemd, trouwde in 't 18de Jaar van zynen ouderdom met Johanna, dochter van Ferdinandus Katholikus, Koning van Spanjen, door welk huwlyk hy voor zyn nageslacht met der tyd de geheele Spaansche Monarchie verkreeg, en dus de Nederlanden (wier belang nooit geweest was onder zeer magtige Heeren te staan) tot een voorspel van haar ongeluk, met de Spaansche Monarchie vereenigd werden.

[p. 9]

Philippus stierf in Spanjen in den bloei zyner jaaren, den 25 Sept. 1506, doch had by zyne gemalinne, behalven eenige dochters, ook twee Zoonen verwekt, Karel en Ferdinand, die de eene na den anderen Keizers van 't Roomsche Ryk, en te gelyk de stichters zyn geworden van die beide Oostenryksche linien, naar dezelve de Karolynsche en de Ferdinandische genoemd.

De oudste Aartshertog Karel, die den 24 Febr. 1500 binnen Gent gebooren werd, was naauwlyks 6 Jaaren oud, als zyn vader Philippus stierf, waarom de bestuuring der Nederlanden, by deszelfs minderjaarigheid, met bewilliging van zynen grootvader, Keizer Maximiliaan, aan zyne moeje, Margaretha van Oostenryk, werd toevertrouwt tot 1515, wanneer by de heerschappy zelfs aanvaardde, waarna hy ook in 't volgende Jaar 1516 zynen Grootvader van moeders zyde, Ferdinandus Katholikus, opvolgde in de Spaansche Koningryken, en 1519 ook zynen Grootvader van 's vaders zyde, Maximiliaan, in 't Roomsche Keizerryk; wordende daar door de magtigste Vorst van geheel Europa.

Deeze Karel, in hoedanigheid als Koning van Spanjen de I., maar als Keizer de Vde bygenoemd, was als een Nederlander van geboorte, by deeze Nederlanderen zeer bemind, en zou ongetwyffeld dezelve met rust geregeerd hebben, in geval hy den eed, by de huldiging aan 's Lands Staaten plegtelyk gezwooren, (welke behelsde, de Nederlanders by hunne van ouds genoote voorrechten te zullen handhaven,) heiliglyk gehouden had Doch zyne heerschzucht deed hem reeds ten eersten onderstaan, om, gelyk in zyne andere heerschappyen, ook hier, een onbepaald gezag te oefenen, waar door hunne voorrechten gekrenkt werden tot onderdrukking van 't volk.

Hier by kwam voornamelyk, dat in 1521 en 1522, toen 't heuchlyk licht der hervorming in deeze Landen met kragt begon door te breeken, ook de wreedste Inquisitie tegen de verkondigers en belyders der hervormde leer wierd ingevoerd, met dit gevolg, dat binnen weinige jaaren meer dan 50,000 menschen door beuls handen op de jammerlykste wyze wierden omgebragt.

Doch dit alles was slegts een beginzel der smerten. Wanneer Keizer Karel de Vden den 25 Octob 1555 binnen Brussel, plegtig afstand van zyne regeering had gedaan, ten behoeve van zynen Zoon Philippus II, die een monster in wreedheid was, namen alle die verdrukkingen, in weêrwil van de allerootmoedigste vertoo-

[p. 10]

gen dagelyks toe, tot dat de vryheidlievende Nederlanders, geen ander middel ter verlossing hebbende te hoopen, gedrongen wierden om deezen Koning van Spanjen, de gehoorzaamheid op te zeggen, en zich te wapenen tegen 't geweld, waar mede men hen tot zulk eene slaverny poogde te dwingen, in hoope dat zy daar door hunne geheele vryheid verwinnen mogten. Hier uit rees derhalven een zeer bloedigen oorlog, die in 1568 onder deezen Philip II begonnen, onder Philip III voortgezet, en onder Philip IV besloten werd, in 1648 by den Munsterschen Vreede, waar by de inwooners, doch alleen der VII Provincien, voor een vry volk, en deszelfs Staaten voor wettige Overheden verklaard, en niet alleen door Spanjen, maar ook door alle andere Mogendheden van Europa, daar voor erkend werden.

Hoe veele, en welke groote en tegen aller menschen verwagting uitvallende veranderingen, in deezen 80 Jaarigen Oorlog, op elkanderen gevolgd zyn, vooräl onder het bewind der eerste Prinsen van Oranjen, Willem I en deszelfs beide Zoonen Maurits en Frederik Hendrik; kan in de Geschiedschriften van Emanuel van Meteren, Bor, van Rheid, le Clerc en anderen, worden nagezien.