Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat die stede van Nuys angestormt ende bevochten wert.
Dat LXIII capitel.

Die van Nuys siende dat die Bourgoenssen hem bereiden om haer stede te bestormen, maecten alle ghereetscap tot defensie ende bescermenisse van der stede, betrouwende sere op die starcte ende wel bemuerde stede, ende quamen dicwils uut, doende grote scade int heer, vangende ende slaende; ende wat Engelschen ofte Lomberden si cregen, sloegen si al doot; ende die Duytschen hilden si gevangen. Ende als si dus wredelic hem hadden tegen den Bourgoenssen, heeft die hertoge gesonden den grave Gwye van Megen, here van Hombercourt, mit besloten brieven, om die te dragen an den cappetein van der stede. Ende als hi voer die poorten quam, dede hi een teiken, ende wert ingelaten, ende begeerde te wesen by den cappeteinen van der stede. Ende terstont namen si hem ende verbonden sine ogen, dat hi de dispositie ende gelegentheit van der stede niet mercken noch besien en soude, ende brochten hem ten huse daer doverste cappetein was logeert, ende ontbunden hem sine ogen. Verstaende dat hi bi den oversten capetein van der stede was, presenteerde hi hem die brieven van den hertoge gesonnen. Doen sprac die capitein: 'Doet op die brieven ende leest se, dat wijt horen.' Dwelc die grave niet doen en woude. 'Werpt se dan int vier,' sprack dye cappeteyn, 'oft wi sullen u daerin werpen.' Aldus most hij dye brieven daerin werpen, ende dat hierom: opdat dye cappeteynen oft nyemant perverteert oft mit smekende woorden ende mit beloften omgecalt oft bedrogen soude worden. Dit gedaen sijnde, deden si hem sitten ter tafelen ende deden hem goeden chyere mit eten ende drincken. Ende dat gedaen sijnde, bonden si sine ogen weder toe, ende brochten buten der poorten, daer si hem weder ontbonden ende lieten gaen totten hertoge, ende vertelde hem alle dat hem wedervaren ende gemoet was. Dit horende, was hi des sere gestoert. Omtrent dese tijt quamen binnen die stat van Colen vele Overlantsse knechten ende zoudenyeren, te paerde ende te voet, ende brochten tidinge datter vele grote heren ende machtige princen hem bereiden den Rijn neder te comen om den Coelschen ende Nuysschen bystant ende hulpe te doen. Opten IIII dach des maents van september hadden die Coelschen hem bereyt om den Nuysschen succours te doen; want si wel wisten dat si van den Bourgoenssen seere benauwet ende in groten dangyere waren; ende opdat dese reyse ten besten wel vergaen mochte, worden alle die geestlike ende waerlicke priesters daertoe verwillicht, dat si misse lasen van den Heiligen Geest, ende bereiden haer scepen in den Rijn om neder te varen; ende senden enen bode uut heimeliken om die wegen ende passagen te verspien. Dese bode wedercomende, verboetscapte den Coelschen dat die Bourgoensse horen toecoemst verwachtende waren; waerom dat si beducht waren, ende deden hoer harnas uut, sorghende dat si ter neder getogen mochten worden. Ende deser wasser wel XV M, alle uutgelesen burgeren ende zoudenieren. Corts hierna sonden si enen anderen bode uut bi nachte, om den Nuysschen te seggen dat si haest comen souden ende ontsetten se; ende dese wert gevangen ende voer den hertoge gebrocht. Die hertoge dese mare vernemende, heeft die stede doen bestormen opten X dach des selven maents van september; ende in desen assaulte ende storme was here Reyer van Broechusen doverste cappetein, ende voerde des princen bannier; ende dit assault began des smarghens te IX uren also vreesliken, dattet al vervaert was dat in der stede was. Die Nuyssers, die van als wel versien ende aviseert waren, weerden hem vromelicken als leeuwen, ende stonden op die muren, poorten ende toornen, ende scoten ende worpen also grijsselicken, datmer vele sach ghequetst, ghewont ende ter doot nedervallen. Die poorters ende zoudenyeren stonden malcanderen vromeliken bi, ende elc sprac den anderen goeden moet an, dat si al blideliken horen vianden resisteerden ende

[p. 348r]

wederstonden. In desen bestormen bleef doot heer Jan van Broechusen, des voorscreven here Reijers neef, ende meer andere edele ende onedele vrome, cloeke mannen. Mer wat souden die Bourgoenssen doen teghen aldus danigen vasten, starcken ende onwinlijcken stede, daer soe vele cloeke, vrome ende experte zoudenieren ende cappeteinen binnen waren die alle hoer leven die wapenen hanteert ende ondersocht hadden? Ende ten lesten mosten die Bourgonsen afterwerts wyken, want si niet en profiteerden noch en wonnen op die stede, die soe natuerlic vast was ende bewaert met hogen, starcken muren ende toornen, ende ombegraven met diepen graften ende mit enen hogen, dicken walle, mit vele wijchusen ende bolwercken wel voersien ende bewaert; waerom dattet scheen in der menschen ogen dat si onwinlic was. Daerna gingen die princen ende heren mit malcanderen te rade, hoe si dye stede best souden mogen becrachtigen; niet mit machte, mer mit cloecheit ende subtijlheit. Ende hebben vele scepen doen vast maken in den stroem van den Rijn, om te bet daerover te passeren alst noet ware, ende deden oec maken vele instrumenten dienende totten bestormen, hoghe toornen van houte, armborsten ende slingeren ende andere menigerhande strijtber instrumenten. So is dan om dit oerloge ende belegs willen van Nuys veel onmoets ende discoerde geresen ende opgestaen in den gestichte van Coelen; want sommyge adhereerden ende bleven bi den Coelschen ende den pantheren, ende zommige favoreerden ende bleven bi den biscop ende den hertoge; want daer waren noch zommige steden ende sloten onder des¹⁸³ biscops dominatie, dair die stede van Lintz ene of was, leggende opten Rijn boven Bonne, daer lantgrave Henric van Hessen voer geweest hadde om te winnen, als voorscreven is. Ende was mit groter scade ende scande daer of getogen ende was gecomen tot Coelen, want die hertoge hadde dit steetgen beset mit een vast ende starc garnisoen. Ende tot Coelen wesende hilden si scarpen raet hoe men best die stede van Nuijs soude ontsetten, wanttet so lichtelic niet te doen en was als hi wel gemeent hadde. Wairom dat hi vele gelts, scat ende goet van den Coelschen nam, ende toech weder boven om meer knechten ende soudeniren te halen ende te huren. Hertoge Kaerle, die veel hadde horen seggen van die vermaerde stat van Coelen, sat op een tijt mit IIII M uutgelesen reysigers, ende quam ghereden omtrent die stat van Coelen, om te besien ende te bescouwen. Ende besien hebbende, dochtet hem wesen een vaste, starcke stat ende wel bewaert, ende reet wederom. Die Coelschen vernemende dat die hertoghe om die stat te bescouwen daer geweest hadde, deden wapenscouwinge van horen burgeren ende zoudenieren, ende destrueerden verwoesten ende verbranden alle die dorpen, cloesteren, husen, hoven ende woningen omtrent Coelen IIII milen weechs ommegaens, omdat de Bourgonssen gheen vitaelgen noch voederinge dairuut crigen en souden. Ende bisonder braken si of twe scone vrouwen cloesteren, als Wijer ende Mechteren, de nu beyde binnen Coelen sijn, als die vrouwen van Wijer¹⁸⁴ tot Sinte Cecilien ende die van Mechteren tot Sint Aphren. Noch braken si of dat malaetschen huys op die Akense straet ende der Joden kerchof buten Sint Severyns Poorte. Ende buten Sinte Cuniberts Toorne stont een groot begrijp van husen ende hoven, genoemt Rijle. Dye worden al ofgebroken ende verbrant, datmer hudens dages niet of en siet. Ende buten die stede van Bonne stonden vele scone herbergen opten Rijn ende grote husen ende woningen die al ofgebroken worden. Op Sinte Gereonsdach wonnen die Coelschen Bachen ende verbranden dat in den gront. Opten eersten dach van september togen de Coelschen uut, ende branden die Vorst of, ende hijeuwen dat hout dat meeste deel ter neder, ende namen Bel in, ende besetten dat mit horen knechten. Ende als die hertoge dus lange voer Nuys gelegen hadde, en was daer noch nyemant int heer van den Nuyssers een gevangen, dair die hertoge verdriet in hadde, want hi niet vernemen en konde die gelegentheit ende gesteltenis der stede van Nuys. Waerom dat hy int heer dede uutroepen wie dat eerst enen Nuysser vinghe, den soud men enen goeden beuijtpenning scencken, waerom datter in corten tijden vele gevangen werden in scermutsingen ende mangelingen die si te samen hadden; van denwelcken die prince den staet, dispositie ende gelegentheit van der stede vernam. Hierna, omtrent

183 res AB.

184 ontbr. AB.

[p. 348v]

den XI M maechden dach, hadden die Coelschen een schip toeghemaect dat si gevolt hadden mit stroe, spec, zwavel ende salpeter, ende voerden dit den Rijn neder, om dit mitten stroom, alst ontsteken waer, te doen driven onder den Hollantschen scepen, die dair veel in den Rijn lagen, te ontsteken ende te doen verbarnen; ende als si angedreven quamen, wort soe vreeslijc mit serpentinen ende slangen op hem gescoten, dat si als vervaerde duven voer den wuwe op tlant liepen, int lant van den Berge, ende berchden hem aldaer. Dit barnende scip en dede genen scade. Ende alsoet den winter genaecte ende die hertoge van den belegge niet opbreken en woude, dede hi een grote zale maken ende die al omme behangen mit gulden lakenen ende tapesseryen. Ende de ander heren, capeteinen ende zoudeniren deden maken vele tenten ende aerthusen van hout ende plancken, ende so menichvoudich, datter IIII mael meer tijmmeraetse ende bouwinge buten der stede int heer was, dant binnen Nuys stonden. Daer waren oec vele tavernen ende coephusen opgestelt; daer was een groet geloop ende gedrange van comanscappe ende cramers, dattet meer scheen te wesen een stadt van plasanten ende van comanscape dan een leger ende parc van orlogen. Omtrent Alreheyligen daghe heeft hertoge Kaerle certeine tijdinghe vernomen, dat de keyser mit vele hertogen, graven, marcgraven, baronen, ridderen, heren ende edelen, mit veel vrome mannen van orloge ende wapenen, om den hertoge van den belegge te verdriven ende of te slaen nederquamen, waerom dye hertoge hem versach van meer volcs van wapenen, als na geseit sal worden. Heeft oec die hertoge vernomen dat die aersbiscop van Ments mede mitten keiser nedercomen soude, wairom dat hi den voorscreven aersbiscop ghearbeyt heeft te trecken tot zijnre vruntscap ende favoer, opdat hy den keyser informeren soude dat hi niet neder en quaem, ende dattet hem onmogelyc ware den hertoge uut sine leger ende parck te verdriven.