Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat here Jan van Koestein onthoeft wert.
Dat XXXVIII capitel.

In desen tiden was die grave Kaerle van Charloys proficerende ende voertgaende in outheden, in wijsheden ende in vele doechtlike gaven ende gracien voer God ende allen menscen, want hi nu out was XXX jaeren ende hadde bi sinen gheechten⁷⁵ wive genoemt Anna, des hertogen dochter van Bourbon, wes moeder geheten Agniet was hertoge Jans dochter van Bourgondyen, hertoghe Phillips suster, een dochter ghenoemt Maria. Dus was sijn wijf sijnre moyen dochter. Ende dit huwelic geschiede doer dispensacie des stoels van Romen, om sekere saken willen. Nochtans ontsach hem dye grave des hijlicxs, hoewel hi sijn huysvrouwe uutermaten sere beminde. Hi ghinc oec voert in wijsheden, want hi, een voirsichtich ende discreet jonck man, was geleert in die vrye consten, in astronomien ende muysycke, manierlic ende bequaem int spreken. Ende alle man verwonderde van sijnre wijsheit ende manierlicheit. Hi was oec begaeft van vele doechtlike gaven, want hi dicwils plach te vasten ende alle weke sprac hi eens sijn biechte, ende las dagelixs die VII getiden. Opten Witten Donredach plach hi XII armer menschen voeten te wasschen, ende gaf hen milde aelmissen. Hi beminde sere die reinicheit des lichaems, ende hilt boven al sinen echteliken staet. Dye doerluchtige prince hertoghe Phillips, anmerckende dat sine enige soen mit dusdanige crachten der doechden verchiert was, verblide hem uutermaten sere dat hem God sulken erfgenaem verleent hadde, ende sine landen afterlaten soude. Omtrent dese tijt, als in den jare M CCCC LXIII, isser een grote discoorde ende twedracht opgeresen int hof van Bourgondien, want here Jan van Croy hadde een dienre, dat een arm geselle was, genoemt Jan van Koestein. Dese hadde hij promoveert, dat hi hertoge Phillips camer regeerde, veechde ende scoen maecte. Ende als hi dit officie van des princen camere een tijt lanc eerlic ende oetmoedelic hadde gheregeert, dat hi niet alleen van den prince mer oec van allen anderen heren ende ridderen seer bemint was; ende de prince had hem also gesint ende begracijt dat hi hem ridder maecte, ende oec sinen secreten raet, also dat die prince niet voer en nam noch en dede buten consent ende reat des heren van Croy ende desen here Jan van Koesteyn; waerom dat hi so hoechmoedich ende opgheblasen wert, dat hi alle andere baroenen, ridderen ende edelen verachte, ende liet hem duncken dat niemants sijns gelijcs en was. Ende also dese here Jan van Croy ende here Jan van Lannoy stedehouder van Hollant heimelic beniden grave Kaerle van Charloys, omdat dye-

75 gheeechten AB.

[p. 303v]

selve grave Kaerle conquesteert ende vercregen hadde van sinen vader den hertoge dat lant van Arkel, dat weinich tijts daer te voren die hertoge desen here Jan van Lannoy gegeven hadde. Dairenboven hadde die prince gegeven here Jan van Croy die graefscap van Namen ende Bolennoys, ende hadde dat rustlic ende vredelic lange jaren beseten, dwelke grave Kaerle sere displiceerde ende mishagede dat hi aldus onterft soude worden; ende want die grave van Charloys dese donacie ende ghifte als een eenige erfgenaem ende successoer niet admitteren noch consentieren en wilde, waeromme dat dese II voorscreven heren Croy ende Lannoy den grave van Charloys tegen sinen vader also vermaecten, dat hi hem in sine tegenwoerdicheit sien noch horen en wilde. Die grave van Charloys dit vernemende, nam dat pacientlic, mer swaerlic; ende niet willende⁷⁶ sinen vader vertoernen, mer obedieren in allen saken, is bedructelic uut sijns vaders aenschijn getogen, ende quam tot Gorichom, ende bleef daer een wijl tijts, ende voert in des Gravenhage, hopende mits sijnre sachtmoedicheit, obediencie ende goetwillicheit sijns vaders toerne te sachten. Dit vernemende die overste van den landen van Brabant, van Vlaenderen ende Hollant, quamen bi hem, ende vertroesten hem, amministrerende van allen des hem van node was. Die van Croy ende Lannoy dit vernemende, waren des qualic te vreden, ende avisierden enen anderen quaden raet, hoe si hem heimelic ter doot souden mogen brengen. Ende namen tot horen hulpe ende raetsman heren Jan van Koestein, die welke een speciael vrient was des heren van Croy. Dese here Jan Koestein convenierde mit sconen woerden ende beloften van grote somme van penningen enen jongen man uut Bourgondien, genoemt Jan van Vye, denwelken hi sende in Savoyen tot enen toevenersse; denwelken hij beloefde te geven grote ghiften ende gaven, dat si mit hare toeverie ordineren ende maken soude een beelde van wasse, gedoept wesende van enen valscen priester, dwelke si noemen dede Kaerle; welc kint ofte beelde si mit duvelscen toeverien hadde geordineert dat also dicke ende menichmael men dat beelde prickelde ende doerstac mit priemen ende messen, alle datselfde soude gevoelen die grave van Charloys in sinen lichame te gesciene, ende dat hi doir sulke pinen ende weetheden ten lesten soude sterven. Ende waert sake dat here Jan van Koestein dese voorscreven dingen van dese toeversse niet gecrigen en mochte, so hadde hi bi denselven bode Jan van Vye bestelt dat hi hem procureren ende besorgen wilde dat alre starcste ende crachtichste fenijnt dat hi crigen konde om den grave van Charloys dairmede te vergeven; ende omdat hi dit heimelic ende getrouwelic soude volbregen, gaf hi hem ten eersten voer sijn dienstlicheit C pont groot, ende beloefde hem noch te geven voir sine beanxstheden ende moyenissen als hi dese voorscreven dingen mit hem brochte C gouden lewen ende hem doen promoveren tot groter digniteiten ende eren. Dese Jan van Vye, doer dese ghiften ende gaven ende promotien, nam desen last an te doen, ende volbrocht se mit groter naersticheit; ende die duvelsce oude toeverse, doer grote gaven, volbrocht si here Jans wille ende opset. Ende als Jan van Vye uut Zavoyen tot Brusel gecomen was, wert hi blidelick van here Jan van Koestein ontfangen, ende presenteerde hem dese vermaledide duvelsce dingen, ende onthilt hem secretelic een wijl tijts bi hem. Ende omdat nyemant quade suspicie oft vermoeden op hem hebben en soude van den graef van Charloys, als yet quaets tegen hem oft van hem te spreken; ende sprac also mitten hertoge, dat hi pays ende vrede creech, ende met sinen vader verenicht worde, ende dat hi een goet ende seer bemint prins was. Ende mit dusdanigen woirden sachte hi des hertogen toerne moet, also dat hi ten lesten weder te hove quam tot sinen vader; ende deser ende diergeliken scone, bedriechlike woerden sprac here Jan van Koesteijn totten hertoge, opdat hi te sekerliken ende lichteliker den grave van Charloys soude vergeven ende doden. Als nu dese Jan van Vye een wijl tijts te Brusel gelegen hadde ende sine beloefde penningen niet gegeven en worden, bestont hi op een tijt in eenre secrete plaetsen mit here Jan van Koestein te kiven, hem imputerende ende verwitende van den opsette ende anslage dye hi tegen den grave van Charloys opgenomen hadde. Ende ten waer sake dat hi hem voldede, hi soude alle dese dingen openbaren ende te kennen geven den voorscreven grave van Charlois.⁷⁷

76 willen AB.

77 Carlois AB.

[p. 304r]

Here Jan dit horende, werdt uutermaten toernich, ende dreychde desen Jan van Wye te slaen, ende jaechde hem uuten huyse. Alle dese twistende woerden, als God wilde, hoerde een edel joncheer, genoemt Pieter Hachenback, die sere verwonderde ende verscricte van aldusdanigen anslage. Ende na goeder deliberacie ghinc hi totten grave van Charloys ende gaf hem int secreet te kennen wat hi van desen tween ghehoert hadde. Die goede grave Kaerle van Charloys dit horende, was sere beducht ende versuchte sere; ende op enen bequamen tijt ghinc hi mit desen joncheer Pieter Hachenback, ende claechde mit wenende ogen alle dese voerseide redenen ende woorden. Die hertoge dit horende, verwonderde sere, ende meer dan men uutspreken soude mogen. Ende uut beveel sijns heren vaders liet se dye grave beyde vangen bi den here van Auxy, ende dede se op thuys van Replemonde scarpelic bewaren. Ende als si alle dese saken int lange verclaert ende geleden hadden, worden si daer beyde onthoeft. Ende aldus heeft God dat onnosel bloet des edelen graefs van Charloys bescermt ende onthouden. Ende van desen tijt voert hilt die grave Kaerl van Charloys suspect ende hadde quade vermoeden opten grave Jan van Stampus, here Jan van Croy, ende op here Jan van Lannoy, den stedehouder van Hollant mit horen adherenten; want die grave van Stampes was des princen oversten raet, ende hilt hem seer familiaer mit here Jan van Coestein, die onthoeft was.