Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hier beghint die XXVIII divisie, ende heeft XLIX capitelen.

Anno M CCCC XXXI.
Paeusen.
Dat eerste capitel.

Eugenius die IIII was die CC XVII paeus; hi was van Venegen, ende sat XVI jaer, ende was eendrachtelic gecoren ende sonder enich twifel voer paeus gehouden, mer hij wert cort daernae uut Romen verdreven, ende quam tot Florens. Dairna, int jaer van M CCCC XXXVIII, began dat Concilium te Basel, dair hi verdachvaert worde; mer hi en conpareerde noch en quam daer niet. Waerom dat hi vant paeusdom geset worde, ende coren enen anderen, als Amedende, hertoge van Savoyen, die geheten wert Felix die V. Mer Eugenius en vraechde hier niet na, waerom datter weder twist opstont in der Heiliger kercken, ende duerde tot Eugenius doot toe. Item. Eugenius vrienden, ende die hem gonstich waren, seiden van hem vele goede, doechdelike ende loeflike punten; ende die hem contrari waren, seiden hem over vele lelike ende scandelike punten, als men in alsulke saken pleget. Mer wat wil men hiervan seggen? Eer dat hi paeus worde, was hi een man van goeder famen, eenlic van leven ende stadich in der cellen; ende wat hij naemaels dede, dat moet men God bevelen. Hi creech namaels die stat van Romen weder in, bi hulp der Venecianen; ende creech weder grote gehoersaemheit. Hi starf tot Romen, ende wert tot Sinte Pieters begraven mit groter eren ende triumphen.

Int jaer Ons Heeren M CCCC ende XXXVIII wert dat Concilium te Basel gehouden, daer veel goede punten ingeset ende geordineert sijn, om te reformeren ende te verniewen dat hoeft ende die ander leden der Heyliger Kercken. Dit Concilium hadde een glorioes goet beginsel, mer een oetmoedich ende cranc eynde, dat vol drucs ende lidens was om der twisten wil. Aldus wonderlic is dat rat van avontueren: want dat Concilium van Constans behilt dye macht ende bovenhant tegens III paeusen,

[p. 255v]

die ofgeset worden van dat Concilium, ende dye IIII werter ingeset. Nochtans hadde dat Concilium van Constans grote wederstoet; ende ten was van genen paeus geconfirmeert. Mer dit Concilium van Basel aldus vergadert, was van den paeus ende andere prelaten geconfirmeert; ende dit en was niet machtich te brengen enen paeus tot des Conciliums opset ende ordinancie. Int Concilium van Constans was een cranck beghinsel, mer een glorioes goet einde. Ende int Concilium van Basel was een glorioes goet beghinsel, mer een cranck eynde.

Item. Die XXIII twist ende scisma in der Heiliger Kercken was tusschen dese Eugenius ende Felix, ende duerde VI jaer lang. Die sake waerom dat si twisteden was seer vreemt ende nye gehoert; want dat Concilium van Basel heeft ofgeset Eugenium, die voer die tijt alleen paeus gecoren was, omdat hi niet en hilt die ordinancien, welke gemaect waren int Concilium van Constans, als men seide, noch hi en was dat Concilium van Basel niet gehoersaem, want hi seide dattet Concilium soude hem onderdanich wesen; ende daervan is gecomen grote twist ende disputaci onder die geleerde mannen. Die een seyt dattet Concilium is boven den paeus; die ander seit contrari, dat die paeus is boven dat Concilium. Ende dit en is noch niet volcomelic gedetermineert, want die rechten ende doctoers en zijn hierof niet geconcordeert ende verenicht; mer God, die bovenal is gebenedijt, moet geven Sijn vrede altijt in der Heiligher Kercken, die welke altijt Sijn bruyt is.

Omtrent dese tijt zijn in den hemel gesien III sonnen; ende daerna quam corts in der Heiliger Kercken drierley regiment oft hoeft, dat is te weten dat Eugenius, die paeus, voerde dat een regiment; dat concilium was dat ander; dat derde waren sommige ander, dye den paeus Eugenium niet en hilden voer een overste, noch si en hilden van dat concilium niet, mer waren neutrael. Ende veel dingen worden hierof gheseyt, etcetera.

Anno M CCCC XXXVIII.

Felix die V was eerst een waerlic man, ende die eerste hertoech van Savoyen. Hi hadde die werelt begeven, ende leefde met een deel van sijn heren, die oec out van jaren waren, een geestelic ende eenlic leven. Ende om des willen wert hi vant Concilium van Basel paeus gecoren, ende sat IX jaer. Nochtans en hadde hi niet veel luyden ende natien die hem gehoersaem waren. Ende als Eugenius dye paeus doot was, quam dese Felix, ende resigneerde willichlick dat paeusdom sinen nacomer, Nycolao den V, omdatter eendrachticheit weder in der Heyliger Kercken comen mochte. Ende hi wert doe cardinael van Sabinen ende legaet ghemaect in Vrancrijck. Daerna starf hi salichlicken in den Here.

Item. Int jaer Ons Heren M CCCC XXXIX, dede dese Eugenius een Concilium vergaderen tot Florens, tegen dat Concilium dat te Basel vergadert was. In dit Concilium te Florens quam die paeus Eugenius mit sijn cardinalen, Johannes Paleologus, keiser van Constantinopel, mitten patriarck van Constantinopel, mit veel heren ende princen, biscoppen ende prelaten; ende dair wert scerpeliken gedisputeert tusschen den Latijnsscen ende Grieken, mer die Grieken worden int einde verwonnen, ende quamen tot kennissen, als dat si belyden den paeus van Romen te wesen een warachtich vicarius ende stadthouder Cristi Jhesu, ende dat hi ware een hoeft der gansser Heyligher Kercken, dyen mit recht alle prelaten ende heren, geestelic ende waerlic, sculdich waren onderdanich te wesen. In dit Concilium waren mede die Armeni, Georgiani, Jacobiten, die Moeren, die van Asien ende Silicien, ende van Affriken. Dese obedierden ende setten hem allegader onder die ghehoersaemheit der Heiliger Roemscher Kercken, ende reysden mit vroechden weder thuys; mer niet lange en bleven si in die obediencie, waerom, uuten rechtvaerdigen oerdel Gods, si gecomen sijn onder die subjectie ende dienstlicke onderdanicheit des alre besmetsten ende onmenschelicxsten wet des wreden tyran ende prince der Turcken, als men na gescreven sal vinden, int jaer LII.

Anno M CCCC XXXVIII.

Aelbrecht, hertoghe van Oestenrijck, des voernoemden keyser, keiser Seghemonts

[p. 256r]

dochter man, wert tot enen Roemschen Coninc gecoren⁵¹⁸ omtrent halfvasten, in der stat van Vranckenvoert, eendrachteliken van den koervorsten. Hem was anbestorven van sijns wijfs wegen dat conincrijc van Hongarien, van Bemen, van Dalmacien, van Croacien, van Sarene, ende dat hertoechdom van Mernhern ende andere meer landen, ende nu die koer der keyserlicker cronen. Ende alle dit creech hi sonder slach oft stoet, dat niet veel meer ghesien en is. Mer leyder! so schielicken als hi verheven worde, so haestelicken verghinc hi weder; want daer hij op die Turcken gereyst was om te striden, wert hi haesteliken sieck, ende starf, als hi bina twe jaer coninc van Romen hadde geweest. Sijn lichaem wert in der stat Alba begraven. Hi was een glorioes kersten prince, mit vele loeflicke doechden verchiert. Sijn huysvrouwe bleef swaer mit kinde, ende baerde na sijnre doot enen soen, geheten Ladislaus, die tot sine XXVIII jaren sonder kinder oflivich worde.

518 aldus B; gecoreu A.