Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van den oploep der Kermers, ende wat quaet si deden.
Dat VIII capitel.

In den jare Ons Heren M CC ende LXVIII worde een wonderlic teyken in der lucht gesien. Want daer openbaerde vele gewapende mannen, vechtende tegen malcander, gelikerwijs als in een strijt; na denwelken een grote droefheit gevolget is. Want dye gemeente van den

[p. 177r]

landen hem seer verhieven³⁰³ ende opgestaen sijn tegen die edelen ende welgeboren mannen. Ende also grave Florijs noch jonck was, so sijn die Kermers opgestaen tegen den edelen, ende hebben uut groter vermetelheit vele sloten, burgen, castelen ende huysen der edelen mit groter verwoetheit nedergeworpen ende verdestrueert. Ende die edele mannen, ridderen ende knechten zijn gecomen ende hebben hem gebercht in die stede van Haerlem, opdat si aldaer dat verwoede ende ongetemde volck stoutelicken mochten wederstaen. Dye Kermers worden te rade dat si alle die edelen uuten landen ende Stichte van Uutrecht verdriven wouden ende hoer sloten ende castelen ter neder geworpen, ende al dat Sticht van Uutrecht als gemeen volc maken. Ende mit desen verwoesten volc hebben hem starckelicken die West-Vriesen verbonden. Ende die Waterlanders mit sommige andere sijn dair mede toegevallen, also dat si een groot, swaer, machtich volc van wapenen hebben vergadert, ende zijn gecomen in Aemsterlant. Here Ghijsbrecht van Aemstel, anmerckende dat hi dit grote sware volc van wapenen niet wederstaen en mochte, heeft hem wiselic ende cloeckelic beraden, ende heeft enen vasten vrede mit hemluyden gemaect, ende heeft hem geloeft ende gesworen hout ende trouwe te wesen, ende hebben hem gecoren ende genomen tot enen hooftman ende cappetein, ende heeft hem mit sinen luyden van wapenen verselt mit dat onghetemde volc ende wilt gediet. Ende als hi dus een overste was geworden van also veel volcs docht hi terneder te werpen alle die sloten ende castelen zijnre vianden in den Stichte van Uutrecht geseten, ende is mit al dit volc getogen voir dat slot te Vredelant. Mer also dat huys wel beset ende versien was, so en mocht hij daer niet op winnen. Ende also dat ongetemde volc den luden in zijnre heerlicheit haer provanden ende vitaelge benamen mit groter gewelt ende overdaet lastich waren, heeft hi cloeckelicken ende subtijllicken in heimelicken rade dit verwoeste volc geraden, dat si haestelicken opbreken souden in der stillen nacht, om te beleggen ende behendelicken te winnen die stat van Uutrecht. Ende van stonden an deden si heren Ghijsbrechts, horen cappeteyns, raet; ende sijn opgebroken ende quamen mit al haer macht voir der sonnen opganc, ende beleyden crachteliken al omme die stat van Uutrecht mit een ontallicke menichte van wapentuers. Die nachtwakers, die op die muren ende toernen die nacht waecke hilden, verwonderden hem seer van dat grote ende onversienlicke garnisoen, dat daer so scielicken gecomen was, deden haesteliken die burgers opwrecken, ende seiden dat die Tartaren ende ongelovigen die stat belegen hadden, ende hadden die stat volna rontomme besingelt mit een ontallic volc van wapenen. Die burgers dit vernemende zijn terstont int harnas gelopen, ende grepen hair wapenen ende haesten hem om hair stat te bescermen, ende³⁰⁴ clommen op die muren ende toornen, ende begonden spraec te houden, ten eersten hem vragende wie si waren ende wat si begeerden; op dese woerden was daer een van hen allen van desen Kermers, die wel sprekende was, ende dede alle dat volc stille swigen, ende sprac aldus: 'Ghi burgers van Uutrecht, onse vrienden, dat vrye volc van Kermerlant groeten u ende begeren volstandeliken dat ghi terstont alle die edelen ende heren die den gemeenten verswaren ende verdrucken uut uwe stat verdrijft ende verbannet, ende dat ghi alle haer scat ende goet den armen luden geeft.' Ende also geringe als dese woerden waren gesproken, terstont worde daer een groot rumoer ende geruchte onder den burgers; want die burgers werden grootmoedich van desen Kermers woerden, ende grepen haer wapen ende verdreven rechtevoirt alle die heren ende wise mannen die in den raet ende gerechte waren uuter stat, ende voert alle die edelen ende machtige van geboerten, tot XL toe, mosten die stat rumen. Ende si maecten scepenen ende oudermans van elcken ambocht, dye recht ende justicie deden in der stat, ende dat si der stats oerbaer ende profiten souden doen tot welvaren der burgeren ende gemeenten. Ende als si aldus de overste ende machtichste van der stat hadden verdreven, die van der gemeenten die nu in hoer macht waren geset, verbonden hem starckelicken mitten Kermers mit een

303 verhieveven AB.

304 en AB.

[p. 177v]

ongescheiden vrientscap. Ende mit desen zijn oec toeghevallen die van Amersvoert ende van Eemlant. Als biscop Johan dit vernam, verbant hi hem mitten grave Otte van Ghelre, ende quamen mit alle hoer macht tot Zeyst, opdat hi die verdreven heren weder in die stat soude brengen, ende die verwoetheit des wreden volcs corrigeren. Die Kermers stelden daertegen haer volc in ordinancie, opdat si mit groter cracht des biscops heer mochten wederstaen ende tonderbrenghen. Mer die grave van Ghelre, die een cloec ende wijs oerloechsman was, anmerckende die veelheit des ongetemden volcs der Kermers, dat veel ende ontellick was, ontsach mit luttel volcs tegen hemluyden te striden, ende is haestelic mitten biscop afterrugge ghetoghen na die Velue, om mer volcs van wapenen te vergaderen, ende den Kermers mitten anderen te wederstaen. Ghijsbrecht van Aemstel, hooftman van dit ongestuerde volc, merckende dattet hem al voerwaers ghinck, heeft dye sloten ende burgen zijnre vianden, als Ghijsbrecht van Abcoude, Willems van Risenburch ende Hubrechts van Vianen ter neder geworpen ende gedestrueert. Ende na desen heeft hi den Kermers loeslicken ende behendelicken angegaen, dat si hem wilden besaten van deser oploepinge, ende sprac aldus: 'Goede vrienden ende vrome mannen, ghi siet wel hoe wi in desen jaer dat hele Sticht van Uutrecht onder ons subjectie ende onderdanicheit hebben ghebrocht, die edelen ende wel geboren mannen verdreven, haer castelen ende sloten nedergeworpen. Ten naesten jare willen wi den grave van Gelre, die hem tegen ons heeft geset, verdriven, ende sijn landen verwoesten. Ende want nu den oest aenstaende is, soe ist van node ende betamelick dat elck trecke weder in den sinen, ende vergadert dat hem zijn wijf ende kinderen van node is om bi te leven.' Ende aldus, bi rade Ghijsbrechts van Aemstel, vergaderden die Kermers alle haer volc bi een, ende keerden weder in Kermerlant. Ende als si quamen bi Haerlem, beleiden si die stede, ende bestormden die sonder ophouden mit schieten ende werpen van stenen, alsoe, dat si vele luyden mit haren scutten ende slingeren ter doot toe quetsen. Ende die poorters mitten edelen die daerin gheweken waren, weerden hem vromelic, ende bescermden die stede stoutelicken mit schieten ende werpen van stenen. Here Johan Persijn, die een vroem edel ridder was, quam bi nachte al heimelicken uuter stede, ende creech een deel wagenen van den Kermers, die si geladen hadden mit vitaelge ende provanden, ende reet voert in Kermerlant, ende verbrande een deel van dye meeste dorpen zijnre vianden. Die Kermers ommesiende, sagen den roeck ende brant van hair dorpen opgaen, braken haestelicken op van den belegge, afterlatende haer tenten ende pauweljonen mit al datter in was, ende keerden haestelicken wederom na den horen. Die van Haerlem dit siende, deden haer poorten op, ende volchden hem na mit groten hopen, ende slogen ende vingen haer vliende vianden, ende wonnen enen groten roef, ende quamen mit groter eren ende triumphen mit vele gevangen weder binnen Haerlem. Die biscop van Uutrecht ende die grave van Gelre, als si hoerden van desen nederlage der Kermers, verbliden hem sere; ende terstont vergaerden si een groot machtich heer van volc, ende beleiden de stat van Uutrecht al omme opten XXIX dach van den Oestmaent. Opten IIII dach daerna, die machtige princen anmerckende dat si die stat niet winnen en mochten sonder groten scade ende verlies, siende oec dagelics veel verdriets ende verlies an haer volck, hebben si haer tenten opgebroken ende ghingen ende beleiden die stede van Amersvoert omdat si hem daer tevoren mitten Kermers hadden verbonden; mer ten lesten gaven si hem op in des graven handen, ende om enige vermetelde ende scandelicke woirden die die van Amersvoert gesproken hadden op den grave verdestrueerde ende vernielde hi seer die stede. Dit aldus geschiet wesende, nam die grave oerlof an den biscop ende reysde weder mit groter eren in zijn lant. Ende die biscop toech over Ysel, ende quam tot Deventer. Omtrent II jaer daerna quam here Sweer van Bosichom, een onvervaert ridder, mit alle die ballingen die uuter stat verdreven waren, al heimelicken mit lederen over die mueren, ende quam in der stat. Ende daer geviel enen groten strijt binnen der stat, datter veel doot bleven an beiden siden. Mer here

[p. 178r]

Sweer creech die overhandt, ende verdreef ende bande vele van den burgeren uuter stat, ende van den raet ende scepenen ende die oude scepenen ende burgemeesteren die verdreven hadden geweest, sette hi weder in hair macht; ende corts daerna quamen die ballingen heimelicken weder in die stat, ende maecten enen groten oploep ende beroerte onder dat ghemene volc, mit vechten ende slaen, die een tegen den anderen. Ter wilen dat dese twedracht binnen der stat was, quam heer Claes van Cats, ridder, onder sine bewaringe noch hebbende den jongen graef Florijs van Hollant, ende sloech mit heerbilen die poorten van der stat op, ende quam mit V C gewapender mannen binnen der stat, ende ghinc sitten midts in der stat te rechte, ende dede daeruut bannen omtrent M ende XL burgeren. Ende hij stelde ende ordineerde alle des stats saken in goeder politien, na sinen belieften ende goetduncken.