Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van enen dyspensijer oft rentemeester des voorseiden biscop.
Dat VI capitel.

Dese biscop, Dirc van Uutrecht, ter wilen dat hi noch levede, hadde eenen dispensijre oft enen rentmeester, die alle sijn goeden tot vele plaetsen leggende dispensierde ende berechte, tot des biscops profijten ende²¹³ oerbaer, ende in sinen officie, getru, naerstich ende voersichtich waren, omdat hi van sinen here den biscop seer bemint²¹⁴ ende lieftal was. Dese goede man, genoemt Everwach, wert van sommige des biscops dienres voer sinen here den biscop uut hat ende nijt accuseert, ende beclaechden seer voer den biscop, seggende: 'Mijn heer, ghi meent dat u Everwach getruwelic dient; mer ten is so niet: wi raden u dat ghi rekeninge van hem neempt, van sinen ontfangen ende uutgeven.' Dwelc die biscop dede, ende Everwach dede so properlic ende discretelic zijn rekeninge, dat die biscop des te vreden was, ende sette alle quade suspicie²¹⁵ ende vermoeden uut sijnre herten. Diegene die hem dus hadden vermaect, vraechden den biscop hoe hi sijn rekeninge hadde gedaen. Antwoerde hy: 'Seer wel.' 'Neen', spraken sij, 'hadde hy gerekent in onser presencie, men soude bevinden dat hi u grote scade hadde gedaen.' Ende als hem dit van den biscop was geseyt, verduchtende van sine vianden bescaemt te worden, ende oec mede omdat hi die charte van der rekeninge verloren hadde, docht hi aldus in hemselven: 'Ist dat ic nu in eniger manieren in mijn rekeninge dwale oft dat daer twist in gevonden wert, soe sal ic dat mit mijn lichaem moeten betalen oft in der vangenisse daerom gaen'; ende doer ingeven des duvels, doer wiens behendicheyt hem dit van sine vianden ghesciede, ghing hy alleen, als desperaet, wanderen buten der poerten int velt, anroepende den duvel, ende sprac aldus: 'Here, ist dat ghy mi te hulpe coemt in mijre noot ende last, daer ick nu in bin, ic sal u hulde ende eet doen voertan onderdanych wesen.' Dye duvel²¹⁶, dye daer haest by was, sprac aldus: 'Ist dat ghi versaect God ende Sine Moeder, ick sal u nemen in mijnre bescermenisse, ende ic sal u verlossen ende vrien van alle u vianden.' Hi dede also, ende versaecte God, doende den duvel hulden ende eedt. Ende sijn rekeninge passeerde tot sijnre eeren ende sijnre vyanden scande ende

213 evde AB.

214 kemint AB.

215 suspitie AB.

216 dnuel AB.

[p. 157r]

confuys. Ende van dijer tijt voert began hy des duvels cracht ende macht te verheffen ende te prisen, ende God ende Sine Lieve Moeder te blasphemeren, ende quam tot dyen vertwifelheit, dat hi seyde: 'Die God dienen sullen altijt arme ende onsalige menschen bliven, mer die den duvel dienen salt wel ende verspoedelic in allen saken voerwaerts gaen.' Ende als hi aldus vijf jaer lang in dese blasphemie²¹⁷ hadde geleeft, ist geboert, dat in den Stichte van Uutrecht quam een groot meester, geheten meester Olivier, scolaster van Coelen, prekende den cruysvaert tegen den onghelovigen; wiens predicatien ende sermonen dese Everwach soe sere tegenstont ende mishaechden, dat op een tijt dese meester Olivier sprac in tegenwoerdicheit van alle dat volc: 'Swicht, ghy onsalyghe vat des duvels; dye duvel sprect doer uwen monde!' Nochtans en wist dese meester niet van sinen state, of wat mensche dat hi was. Dese Everwach wist wel, dat hi den duvel sinen here gene groter diensticheit doen en mochte, dan dat hi desen meester dootsloege; ende hadde een groot lang messe, ende ging dese meester na, III dagen lang, oft hi hem ergens konde allene vinden om doot te slaen. Ende siet, opten derden dach worde dese Everwach met scijeliker siecten bevaen, ende starf sonder enige byechte ofte berouwe, ende wert van den duvel, dien hi hem gegeven hadde, totter plaetsen der pinen gevoert; in die eerste plaetse (also als hi selver heeft beleen tegen meester Jan, scolaster van Zancten, als hi weder van der doot verwect was), was hi gesent in also groter onverdrachliker hetten des viers, dat hi seyde: 'Waert sake dat van al dat hout des werlts een vier gemaect ware, so woude ic lyever daerin barnen totten einde des werlts toe, dan hier een ure in leggen.' Vandaen wert hi gebrocht in een also couden plaetse, dat hi begeerde weder int vier te wesen. Vandaen wert hi gebrocht in alsoe groter ghevoelige duysternisse, dat hi plach te seggen: 'Hadde ic God C jaren gedyent, ende begeerde ick anders niet te loen, dan weder te wesen in die coude'; ende daernae wert hy gheleyt tot noch VI plaetsen, daer die Heilige Scrifte of seit, als van die duysternisse tot dat knagen der wormen, tot grote onverdrachlike slagen ende pinen, tot bescouwinge der gryseliker monsteren ende dijeren der duvelen, tot confuse scande ende verwyte der sonden tot screijen ende hulen, ende ten lesten tot knersinge der tanden. Ende comende van dene pine totter anderen, begeerde hi altijt weder totter eerster, daer hi uut gecomen was, te wesen ende daerin te bliven totten dach des oerdels, dan een ure te wesen in die anstaende pyne. Ende als hi aldus in deser lester pinen was, heeft God sijnre ontfermt, ansiende sine goede wercken die hi in sinen leven hadde gedaen, ende dat hi datgheen dat hi geleden ende gesien hadde den menschen soude vertellen, heeft Hy sinen enghel tot hem gesonnen, ende seide: 'Syet, aldusdanigen loon ontfangen si, die den duvel dienen'; ende sprac voert: 'Oft u geboren mochte, weder te keren int leven, wildi oec God voldoen voer uwen sonden?' Daer hi met diepen versuchten op antwoerde ende seide: 'Here, waer dat moghelic, ghene penitentie, hoe groot dat si ware, die ic after laten woude.' Doe sprac die enghel: 'Het belieft Gode, dat ghi weder in de werelt sult keren tot u lichaem²¹⁸; mer want ghi tegen dat cruce gesondicht hebt, daerom suldi in den cruce liden.' Dit geseyt wesende, rechte hi hem op, leggende op die bare; ende van vresen liepen si alle uuten huse, die daer waren, uutgenomen twe jongen. Doen sprac hi: 'En sijt niet vervaert; ic bent'; ende liet terstont enen biechtvader comen, ende belide sijn sonden mit groter berouwen, ende reisede mit here Otte van der Lyppe, biscop van Uutrecht, daer hierna of geseit sal worden op die heidenen. Hi vastede alle dage te water ende te broot, ende liep barvoets bi sinen paerde, daer sijn cleder ende harnas op laghen, dat dat bloet an die stenen bleef hanghen. Ende als hy van sine ghesellen ghestraft wert, sprack hi: 'Ic hebbe veele meerder pynen gheleden.' Ende als hi al sijn goet ende ghelt Goods dyenste mit desen biscop hadde verteert, sijn si weder over zee thuyswert ghecomen; ende als die scipper vracht van hem eisschende was, ende niet en hadde waermede te betalen, presenterde hy

217 blaphemie AB.

218 lichaen AB.

[p. 157v]

hem daer voeren te dienen; mer doer bede desen heren wert hi onslagen. Ende thuys comende, leefde hi mit sine eerbare huysvrouwe in groter penitencien ende strengicheyt des levens; ende doer Goods gehengenis wert hi namaels geslagen mitten heyligen vier, dat alle sijn lichaem also swart verbrande, geliken een kole; ende in desen pine leggende, wert hem geseit, dat hi gaen soude in een kercgen ghelegen in den lande van Arkel, int dorp van Scalunen; daer soude hy doer verdiensten des heyligen confessoers Sinte Niclaes worden verlost. Dwelc also gesciede. Ende want hi noch rijc van lande ende goede was, heeft hi dat cleyne kercgen of doen breken, ende liet weder een scone groter kerke maken, ende bleef daer wonen, God dynende ende Sinte Niclaes in groter²¹⁹ abstinentien ende innicheit. Ende als hi gestorven was, wert hi onder dat Hoge Outaer in derselver²²⁰ kercken begraven, die hi mit grote giften ende gaven hadde doteert ende versien.

219 groeer AB.

220 derselver ver AB.