Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Keyser.

Anno M C ende XC.

Henrick die VI, keiser Vredericxs' soen, als sijn vader verdroncken ende zijn broeder gestorven was, koren die koervorsten hem tot enen Roemschen Keyser, want hi dat Rijck by sijn vaders tiden XXII jaer gheregheert hadde, ende regeerde dat nu noch VIII jaer. Hi wert te Romen int III jaer sijns verkiesings van den paeus Celestinus die III tot enen Roemschen keyser gecroent, op condicien dat hi soude comen ende trecken int conincrijc van Sicilien, ende winnen dat tot sine costen. Ende gewonnen hebbende, soude hij dat te lene houden van den paeus, ende betalen den jaerlixen tribuyt die dairtoe staet, die sijn voersaten der kercken van Romen betaelt hadden. Ende om dit te lichtelicker te gheschien, gaf hem die paeus tot enen wive des conincs Willems dochter van Sicilien, dye gestorven was, geheten Constancia, ende was een gewielde nonne, out wesende L jaer. Ende die paeus dispenseerde mit deser nonnen ende mit desen huwelike, ende hi ghewan an haer een soen, geheten Vrederick, die na hem keyser wert; ende hi reysde mit sijn wijf in Sicilien, ende wan dat, ende nam den coninck Tancreet gevangen, die dat gheweldeliken beseten hadde, sonder consent des paeus, ende en wouden den paeus sijnen trybuyt nyet betalen. Ende desen keyser Henrick brochte hem int Duytslandt ghevanghen met noch drye groote vorsten. Daernae reysde hy weder in Sicilien; ende doe en woude hi der kercken dat ghewoenlick ghelt nyet betalen, ende sette alle dye bisschoppen ende prelaten

[p. 148v]

van hair officien, ende sommige liet hi doden. Waerom dye paeus hem te banne dede, daer hi oec in starf. Want op een tijt, als hij reet jagen ende was seer vermoeyt, dranc hy so veel, dat hi bevangen wert, ende starf schielicken, ende wert tot Spiers begraven.

Phillips, hertoge van Swaven ende keyser Henricxs dye VI sijn broeder, denwelcken keyser Henrick sinen soen Frederick, dye noch jong was, tot enen voecht ende momber hadde gheset. Als nu keyser Henric doot was, quamen dye koervorsten te Vranckenvoert om enen Roemschen coninck te kiesen, ende worden twistende, also dat die twe als biscop Adolf van Coellen ende biscop Dirc van Tryer, coren hertoge Otte van Sassen, ende die ander coren hertoech Phillips, des voirseiden keyser Henricxs broeder. Ende hieruut is een groot oerloghe opgestaen tusschen desen twe machtigen princen, ende duerde wel XI jaer. Ende dye paeus Innocencius die III confirmeerde desen hertoge Otte van Sassen, waerom coninc Phillips gram worde, ende dede vele quaets op alle dergeenre landen die hem tegen waren. Ende ten lesten hadden si enen groten swaren strijt by der stadt van Coellen, daer hi die overhant hadde; ende hertoge Otte quam uuten velde, ende daer wert ten lesten een vrede gemaect¹⁸⁸. Des soude hi coninc van Romen bliven, mer hi en wert niet gecroent, ende regeerde aldus omtrent IX jaer. Daerna toech hi den Rijn op tot Bamberch, ende aldaer wert hi heimelic ende jammerlick vermoert van Bertoldt, paltzgrave van Wittelmbach, ende hi wert aldaer begraven.

188 gemaec AB.

Anno M CC IX.

Otte die IIII, hertoge van Sassen, wert van den koervorsten tot enen Roemschen coninc ghecoren na coninc Phillips doot, ende regeerde III jaer. Hi wert van den paeus Innocencius die III gecroent ende geconfirmeert. Ende als hi sinen behoerliken eedt hadde ghedaen, heeft hi hem tegens den paeus ende der Heyliger Kercken gheset in rebelheit, ende beroefde der kercken goeden, ende dede veel quaets. Ende ten lesten sette die paeus hem of, ende dede hem in den ban. Ende die koervorsten coren in sijn stede hertoge Vrederijck, XX jaren out wesende, keyser Henricxs dye VI. zoen. Ende ten lesten quam hi tot kennisse, ende gaf den paeus ende der kercken haerre goeden weder, dye hij hem ontweldicht hadde, ende hi starf corts daerna in groten ellenden.

Item. In den jare Ons Here M CC ende X warender vergaert meer dan XX M kinderen uut Duytslant, die bedrogen waren doer ingheven des bosen gheests, ende worden gheteykent mitten cruyce, recht oft God doer hoer dat Heylige Lant woude weder crighen. Mer doe si by der zee quamen, worden si bedriechlicken van den zeerovers in haer schepen ontfangen, recht of si hem hadden willen brenghen tot Jherusalem. Mer veel werter over boert geworpen ende verdroncken, ende veel werter den Saracenen vercoft.

Item. Die scaepherders ende grove lantpollen quamen desghelijcs uut Spangen in groter menichte tot Parijs, ende destrueerden die goeden der clercken ende der gheestlicker luyden, daer dat nydige lekevolc hem seer in verblide. Mer doen si oec bestonden die goeden der rijcker wereltlicker luyden an te tasten, worden si terstont angevochten ende verslagen. Hier mach men mercken hoe die duvel oec verkondicht heeft sijn cruysvaert ende oflaten.

Item. Omtrent deser tijt worden vele gloriose miraculen gelesen ende vele openbaringen sijn geschiet van quaden comanschepen ende van woeker. Ende int leven van Sinte Marie van Ognies wert vermaent van een wedue van alten heiligen leven, totten welcken dat quam onse alreheylichste Moeder ende Joncfrouwe Maria mit Sinte Pieter ende vele engelen, doende deser weduen bystant int uuterste hoers levens, doe sy op haer verscheyden lach. Ende nauwelijck verjaechden si dye bose geesten. Ende ten lesten quam onse Here God Selver tot haer, ende vervolde haer uutvaert. Nochtans om dese ponten en ontghing si niet die pijne des vegeviers! Ende dat hierom: want haer man plach een coopman te wesen, ende hadde sommige goeden beworven mit bedroch; si hadde oeck in haer huys ontfanghen

[p. 149r]

sommige van den huysgesinne des hertogen van Loeven, welcke dat veel verteert hadden in hoer huys van onrechtvaerdich goet, dat si noch niet weder en hadde ghegheven. Daerom wert die siele der heyliger weduen int vegevier ghepijnt. Hieruut mach men mercken die voersichticheit Goeds: want doe dese wedue noch was in die staet daer si in mocht veranderen, wert si getroest van der reine Maget Maria ende van Sinte Pieter, dat sij niet en soude uut grootheit der pinen ende des anxstes in sonden vallen. Mer doe si overmits die doot niet meer sondighen en mocht, heeft si die rechtvaerdicheit Goeds ghesmaect: want haer pijn was vertogen ende niet betaelt.

Item. Een ander vrouwe wert aldus int vegevier gepinicht: onder wilen wert si met groter hetten gequellet, want si seer lief plach te hebben die werelt mit haer wellusten; ende somwilen mit groten coude, want si traech was tot wat goets te doen; ende sonderlinghe, want si haer kinderen ende huysghesinne al te slappelic castide ende quaet exempel gaf. Sij leet by wilen dorst, want si te vele gedroncken hadde. Si wert bescaemt overmits naectheyt, om die grote overvloedicheit der clederen die si plach te hebben, ende so voert an anderen sonden.

Item, dat cruys Christi wert vijfwerf ghecondicht ende ghepredict tegen die onghelovighen, ende dat was in der lucht betoent. Want V cruycen van verscheyden verwen hebben openbaer in der lucht gheblenct ende gheschenen.