Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Keysers.

Anno M LVII.

Henrick die IIII, des voernoemden keiser Henrics soen, als hi een wijl tijts coninc van Romen hadde geweest, wert hi eendrachteliken van den koervorsten tot enen Roemschen keyser ghecoren, ende regeerde dat XLVIII jaer, of als Eusebius scrijft, L jaer. Terwilen dat hi onder sijn moeders voechdie was werdt dat rijck wijslic ende nutlic geregeert, mer naderhant wert hij op gereet tegen zijn moeder; ende si sceyde van hem, ende quam tot Romen, ende leefde in groter heylicheit; ende starf aldair ende wert in Sinte Pieters kerc begraven bi Sinte Petronellen outaer. Dese Henric wert te Romen tot enen Roemschen keyser gesalvet ende gecroent van paeus Nicolaus¹²⁵ die II, ende quam mit groter eren weder in Duytslant, ende onthilt hem meest int lant van Sassen; hi was lange tijt een glorioes gefortuneert ende seer geluckich prins, mer doen hi hem began te geven tot spelen ende jagen, ende den edelen te verdrucken, wert hi van den Sassens veracht, daer vele oerlogen ende striden om gescieden. Daerna sette hi hem tegen dye Heilige Kercke ende tegen den paeus Alexander, ende maecte enen anderen paeus; waerom dat die paeus hem beroefde ende ofsette van dat keyserrijc. Die keiser dit vernemende, was des qualic te vreden, ende quam bi den paeus ende verwerf ghenade, ende beloefde ende swoer hem tot ghenen tijden weder tegen den paeus ende den stoel van Romen te setten. Die keyser comende tot Papien wert dair weder anders informeert, ende doer sommige biscoppen raet ende ingeven sette hi hem weder tegen den paeus Gregorius, dien hi van dat paeusdom beroven woude, ende ordineerde een anderen, die geheten worde Clemens, mitten welken hi weder te Romen quam mit groet volc van wapenen, ende belacht casteel van Engelenburch, dair die paeus op geweken was. Die paeus sende haestlic totten graef van Calabren ende Poelgen, die onversienlic mit groot volc te Romen quam om den paeus te ontsetten. In wes coemste die keiser vervaert wort, ende rumede mit sinen valschen paeus uut Romen, ende quam in Duytslant. Dairna int jaer M ende XCIX worde zijn soen, oec Henric genoemt, tot Aken tot enen Roemschen coninc gecroent. Ter wilen dat dese keiser aldus twistende was mitten paeus ende van der keiserlicker cronen beroeft was, hebben die koervorsten enen anderen Roemschen coninc ghecoren, geheten Rodolph, hertoghe van Sassen, daer hi enen groten swaren strijt

125 Nicolous AB.

[p. 123r]

¹²⁶ tegen hadde, ende hem wel boven IIII M man ofgeslegen wert, ende verloes den strijt, ende quam heimelic wech; mer die hertoge van Sassen wert daer also gewont, dat hi corts dairna starf, ende wert in der stadt van Mersburch begraven. Hierna, int jaer M C ende V, heeft die Roemsche coninc Henric hem geset in rebelheit tegen keyser Henric, sinen vader, ende vervolchde hem mit groter listicheit ende oerlogen, ende heeft enen strijt tegen sinen vader ghevochten omtrent die stat van Ludick, die hij wan, ende ving sinen vader, ende sette hem in enen karcker gevangen, dair hi in starf van groten rouwe ende verdriet; ende wert te Ludick begraven, wesende in des paeus ban, dat men van ghenen keyser anders en leest voer desen. Ende na V jaren wert hi uuten ban gedaen ende weder opgegraven, ende wert gevoert tot Spiers, ende daer begraven bi den anderen keyseren.

In desen tiden was in Poelgen een marmoren beelt, hebbende om zijn hooft een circel van metael gemaect, daerin gescreven stont: Opten eersten dach van mey, als die zonne opgaet, sal ic hebben een gulden hoeft. Op deser selver tijt hadde hertoge Robbrecht van Calabren ende Poelgen enen Saracijn gevangen, die naerstelic overpeynsde wat dat beduden¹²⁷ mochte; hi stont op des eersten dages van mey, smarghens vroech, eer die zonne opghing; ende doe die zonne began te schinen, mercte hi ende teykende die uuterste stede van der scheme des beeldes, ende began aldair te graven ende vant daeronder een ontallic groot scat, dat hi gaf om van der vangenissen verlost te werden.

In deser tijt was te Romen een priester die in der nigromancien, dat is in der swarten konsten, seer geleert was. Dese dwang den duvel dat hi een jongeling most een ring weder geven, welcke hi an Venus vingeren gesteken hadde. Die duvel wert roepende ende bat: 'O God almachtich, hoe lange sulste liden die scalcheit des priesters Palumbi?' Hiernae dede Palumbus penitencie, ende wert van lit te lit ontledet, ende starf mit groter berouwe ende leetwesen sijnre sonden.

Omtrent dese tijt was een groot machtich prince, ende sat in een vrolic werscap. Dese wert ombevangen daer hi sat mit also veel musen die om hem ende an hem so dicht liepen, dat men se in geenre wijs van hem keren noch slaen en mochte. Ten lesten wort hi op dat water gevoert, ende dede daer en toern bouwen, ende woende daerop. Mer ten bate niet; si quamen noch by hem ende om hem als te voren.

Item. Des gelijcs vint men oec bescreven van enen biscop van Ments, gheheten Hatto, die by den eersten keyser Otto ende na biscop Willem, desselven keyser Otten soen, biscop van Ments was, gesciede. Dese bisscop Hatto hadde op eenre tijt [ende was een sware dure tijt van koern] vele arme menschen doen vergaderen in eenre groter scuyren, alsof hi die grote aelmissen hadde willen geven van broot ende koern. Ende als si al byeen waren, dede hi die scure toesluten ende an brande steken, ende verbrande alle die arme menschen, die hi achte als musen, die dat koern eten (bi avonture dat hi sulke woorden gesproken hadde). Doen plaechde hem God, dat hem die musen vervolchden, ende aten zijn clederen van den live, ende ten lesten zijn vleys. Hi dede maken den toern bi Bingen in den Rijn, die noch staet, ende hiet die Muystoern, daer hi op vluchte; mer ten bate niet: si quamen hem na, ende aten zijn vleys ende bloot totdat hi starf. Ende dat meer is, waer si sinen naem an den wanden van der muren of op enige tapesseryen gescreven vonden, die knaechden ende crasseden si uut.

Ende ditselfde geschiede oec enen groten machtigen coninc van Poelen.

126 C XIII AB.

127 De verkortingsstreep boven de laatste e is beschadigd; AB.