Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van de wonderlike geboerte van desen keyser.
Dat II capittel.

Vincencius, in zijn Spiegel Historiael; voert Martinus, ende Godefridus van Viterbien, historiscrivers; dese hebben een wonderlicke historie bescreven van desen keiser Henrick den III, ende ist also, so is God wonderlic in sine wercken. Also ic hier voer gescreven hebbe onder keiser Conraerts tiden, hoe dat deselve keiser een wet ende statuit geordineert ende gegeven had, dat so wie des keysers vrede brake ende te buten ghinge, dat de zijn lijf verboert soude hebben, soe ist gevallen dat een graef in Duytslant, geheten Lupoldus, des keisers gebot ende vrede gebroken had, ende word hierof voir den keiser beclaecht. De graef beducht wesende voer zijn lijf, is mit sijn wijf ende kinderen getogen in een wilde woestenye, ende woende daer lange tijt onbekent. Soe ghevyelt tot eenre tijt, dat dese keyser in dit wout jaechde, ende

[p. 120v]

vervolchde mit allen seer een wilt hart, dat hi seer begeerde te vangen mit sine honden. Ende was al heel in dit wout verdwaelt van alle sijn heren ende dienres, ende quam myt groter avonturen daer dese graef woende, dye hem lieflic ontfinck; ende also hi seer vermoyt was, begeerde hi na den avontmael te rusten. Op die selver nacht baerde des graven huijsvrouwe enen soen; ende daer quam een stemme ende sprack totten halfslapende keyser, ende seyde aldus: 'Here keiser, dyt kint, dat hier nu geboren is, sal noch u swager worden ende navolger int rijck.' Des morgens vroe stont die keyser op, ende quam mittet geluyt van den hoornen weder bi sijn heren ende dienres, ende gheboet II van sine secrete dienres, dat si gaen souden op alsulcken plaets, ende doden dat kint, dat daer geboren was; ende dat si hem dat hart van desen kinde brengen souden. Die dienres deden also, ende namen dit kint om te doden. Mer als si sijn scone vromichheyt ansagen, worden si met bermherticheyt beroert, ende leydent int wout neder op enen boem, ende nament hert van eenre hasen, ende brochten dat den keyser tot enen kennisse. Op deser selver tijt ende ure quam hertoge Henric, die oec in des keisers dienste was, in dit wout jagen, ende vant dit kint leggen; ende sach, dattet uutermaten scoen ende vroem van aensichte was, sende hi dat heimelick tot sijn wijf, die onvruchtbaer was, dat sijt anvaerden ende opvoeden soude, ende seggen dat sijt gebaert ende ter werlt gebrocht hadde, ende dede dit kint heten Henrick, na sinen naem. Doe dit kint een scoen jongeling geworden was, quam hi op een tijt mit desen hertoech Henrick, die men seyde sijn vader te wesen, in des keisers hof. Die keyser desen jongeling ansiende, peinsde om dat kynt, wes aensicht ende jaren mit desen jongelync overeen quamen, nemende sekerlijc voer hem, dat hi dat kint was, dat hi hadde bevolen te doden; ende behilt hem bi hem, tegens zijns vaders danck, in sinen dienst, tracterende ende overleggende in hemselven, hoe hy best desen jongheling mit subtijlheit ter doot soude mogen brengen. Soe ist gheboert, dat dese keyser Conraert sende desen jongeling mit heimelycke briven an sijn huijsvrouwe, die keiserinne, haer bevelende ende gebiedende op alle gratien, dat si angesiens briefs, desen jongeling int heimelijc soude doen steven, op dienselven dach dat hi quame. Die jongeling reysde darwaerts, ende quam des nachtes tot een priesters huis, daer hi logierde; ende was groot mit des jongelings vader, desen hertoech Henricxs. Ende uut Goods ingeven ging dese priester tot des jongelings tasse, doen hi sliep, ende brack den brief subtiliken op, ende lassen. Die priester bedroefde hem seer, ende scrapte die moordelike woorden uut, ende screef daer weder in aldus, dat si anghesiens briefs, opten selven dach desen jongeling soude sijn dochter geven tot enen man, als hi tot haer quame. Dat haer sere verwonderde, ende en dorstes niet laten, ende gaf den jongeling haer beyder dochter tot enen echteliken wive, ende hi besliep se. Doe dit die keyser vernam, verwonderde hi hem seer van dit werck, gemerct dat hi anders gescreven hadde. Mer vernemende ten lesten int seker dat grave Lupolt sijn vader was, ende mede voer hem nemende, dat die woerden in den brief doer Goods gracie ende gehengenisse verwandelt waren, diet also na der stemmen, die hi voermaels gehoert hadde, woude hebben, dattet also gescien soude, heeft die keyser hem anders bedocht, ende vercoelde in der saken van den quaden opnemen, ende consenteerde int huwelic. Ende die jongheling is des keysers swager geworden, ende dede een scoen cloester in der woestinen timmeren, op ter selver plaetsen, daer hi gheboren was.

Item. Op dese tijt was een vermaerde toeveraerster ende wichelaerster in Engelant; ende terwilen dat die priesters haer uutvaert deden in der kercken, quamen die duvelen, ende namen haer lichaem uuten grave, ende settent op een swart paert, ende voerdent also doer de lucht. Dat gerucht ende gecrijt van desen worde over IIII milen weechs gehoert.

Op deser selver tijt wert binnen der stat van Romen een groet roesenlichaem gevonden, gans ende heel onverteert, ende hadde ene wonde in sijn lichaem, mits in sijn borst, die IIII voet ende een halve lang ende wijt was.

[p. 121r]

Dat lichaem was hoger dan die muren van der stat waren. Ende men vant mede in sijnen grave staen een lantaerne, mit eenre barnender kaerse, die men mit ghenen winde uutblasen, noch mit ghenen water lesschen mochte. Mer daer was een, dye subtijl van sinnen was, ende maecte met een griffele onder in die kaerse een gat, daer die lucht inquam; ende terstont ghing si uut. Ende bi lancheden van tijden, soe began dit lichaem te verrotten ende te pulver worden, gelijcken andere menschen lichamen. Men vant op dye steen dye op sijn graf lach ende op dat decsel van sijn lichaem was gescreven, ende in den steen uutgehouden aldus: Hier leyt Pallas Evanders zoen, dye des ridders Turnus' handt heeft ghedoot mit eenre lancien. Men vermoet dat dese woerden doe ter tijt daer niet op gehouden en waren, hoewel dat men seyt dat Carmentis, dye Latijnssche letteren ghevonden heeft, mer dat Emius of een ander poeet die naderhant daerop heeft doen setten.