Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van den oerspronck ende beghinsel des graefschaps van Vlaenderen onder Kaerl die Cale.
Dat II capittel.

In den jare Ons Heren VIII C ende LXII is dat lant van Vlaenderen een graefscap geworden, dat voermaels tot desen dagen toe plach geregeert te werden van foreestmeesters ende boschwachters, om die straten te veyligen ende te vryen in den bosch ende wildernis dat men hiet dat Wout Sonder Genade van der coningen wegen, die doe in Vrancrijc regeerden. Aldus so willen wi hier mit corten woorden verhalen in wat manieren, doer wien dit lant voernoemt bekeert ende geregeert is geweest van anbeghin, totten eersten grave toe. Ende om dit claerlic te verstaen, willen wi cortelic hier vertrecken die gelegentheit des lants ende steden als nu op dese tijt in Vlaenderen stonden ende bekent waren. Vlaenderen is een provincie van Laech-Piccardien, gelegen by der cant van der zee; ende heeft belegen an die oestsijde Duytslant, an dat west die Walsche Zee, an dye zuytside Vrancrijc ende Borgongen, an die noortside Engelant. Vlaenderen heeft vele goede havenen, ende die rivier van der Schelt loepter doer, waerom dattet een bequaem ende rijck lant is van allen comanscappe. Dit lant was voir Julius Cesars tiden seer woest ende wilt, onbewoenlick, overmidts dat grote bosch, ende men plach te noemen an die zeecant die oever van Ruysen; inwerts, an dye lantsijde dat lant van Lilleleusbuck oft dat Wilde Wout Sonder Ghenade. Mer na die tijt dat Julius Cesar, comende van Nymmaghen, over den Maes in een plaets daer III vloeden byeen quamen, timmerde een woninge, ende noemde se van sijn eyghen naem Gayus Ghandt, is dat lant voernoemt bekent ende

[p. 88v]

woenbaer geworden, ende dit is die eerste ende princepael stat van heel Vlaemderen, waerin dat hi vrome ridderen leyde, om dat lant te beschermen ende die rebellicheit der Walen mede te bedwingen, hoewel dat die plaets voernoemt boven III C jaer voer Julius tijt begrepen was; ende plach te hieten Blandinum, dat is Blandijs. Hierna comende Julius op die zeecant, ende begerende Engelant te besoeken ende te bevechten, timmerde aldaer omtrent dye stat Thuerhout, die anderde stede van Vlaenderen. Ende want Julius die keyser die winter lang hier bleef leggen, so isser veel volcs uut allen nacyen vergadert bieen, ende bleven daer wonen, sonder die kennisse Goeds, als heydenen, tot Dagobertus tiden toe, coninc van Vrancrijc. Op welcke tijt doe men screef VI C ende ende XL heeft God verwect den heyligen biscop van Maestricht, Sinte Amandus, om dit volc des lants van Vlaenderen te bekeren totten heylighen kersten gelove; waerom dat hi zijn bisdom beval sinen domproest, genoemt Landoaldus, ende is getogen totten heyligen biscop van Novien, geheten Alcharius, begerende oetmoedelic dat hi den coninc van Vrancrijc brieven wilde scriven, om volcomen macht te hebben doer zijn gebot, dat volc van Vlaenderen te bekeren ende totten heyligen gelove te brengen, dwelc also gesciet is. Ende Amandus voernoemt, mit des conincs macht ende mitter benedictien des paeus Martijns deerste, is gecomen te Ghant; ende daeromtrent prekende mit groter vuericheit den Naem ons Heren Jhesu Cristi, daer hi veel lidens ende versmaetheit gheleden heeft, ende is dicwils van den inwoenres gheslegen, verdreven ende int water gheworpen; mer die craft Goeds heeft hem altijt onthouden, also dat hi niet op en hilt dat Woort Goeds te kondigen, ende heeft mit zijn volherdige stadicheit dat volc tot beter verstant ende kennisse tot God gebrocht. Ende siet, ten lesten ist gevallen, dat dese heylige biscop Amandus verwecte een man van der doot, die ontschuldelic gehangen was. Waeruut alle die inwoenres des lants dit siende, quamen tot Amandum, ende begeerden kersten menschen te worden ende dat heylighe doopsel te ontfangen, ende braken mit haer eygen handen haer afgoden, ende maecten van haer tempelen Goedshusen. Hierna heeft Amandus een kerck ende cloester doen fonderen in die stede van Ghant, dat hi selver consacreerde ende wide in die ere van Sinte Pieter ende alre apostelen Goeds, ende vergaerde daerin heylige mannen, dien hi tot enen abt gaf Floribertum, een man van groter religie ende heylicheit; ende besloot oec in dit cloester, Bavonen oft Aelewinnen, grave van Hasbanien, dien hi doer zijn vuerige predicacie bekeert hadde ende van sijn sondige leven tot groter heylicheit gebrocht. Mer want veel der Vlamingen na Amandus ende Sinte Baven doot weder vielen van den kersten ghelove, heeft God verwect Livinum, aertsbiscop van Scotlant; dese beval zijn bisdom sinen domproest geheten Lucianus, ende is gecomen tot Ghant, ende heeft aldair Cristus geloef ende naem weder vernyewet, ende den broederen van Sinte Pieters cloester mit Godlicke vertroostinge geconforteert. Daerna is hi getogen in een dorp geheten Holtheim; ende aldaer sonder ophouden Cristum prekende, van den lantluden gedoot ende martelijt, mit een jonge, Brictius genoemt, ende mit des jonges moeder Craphahildi; also dat dit lant eens deels Cristo gheloefde, ende een deels in der afgodyschap bleef. Ende worde regeert bi den foreestmeesters van den Franssen coningen aldaer geset, die die wegen vryden ende veylichden van roevers, dieven ende moordenaers die in der wildernisse, bosscagie ende marasschen lagen, van denwelcken die eerste kersten regent, zuverein forestier ende boschwachter geweest is Lyderijck, ridder Estoreden soen ende heer van Aerlebeeck, ende hadde te wijf een dochter van Almangen, Flandrina genoemt, daer dit lant mitten foreest sinen naem of voert, na der insettinge des groten coninc Kaerls, diewelcke desen Liderijck van Aerlebeeck forestere van desen groten wildernisse maecte, om van sinentwegen die straten te veyligen, opdat die coopman ende andere luden veylich, ombescadicht ende sonder sorch souden doer die landen mogen reysen; dwelc hi naerstelic XLIIII jaer lang bewaert heeft. Dese Liderijck, want hi een goet kersten was, ontboet hi tot hem bisscoppen, priesteren, monicken ende geleerde mannen om den heydenen, die noch int lant woenden ende veel waren, totten ghelove ende wet Cristi te

[p. 89r]

⁹ brengen. Ten lesten is hi gestorven in sijn slot te Aerlebeeck, nadat hi alle dat lant van alle roevers, dieven ende moordenaers gesuvert hadde, ende is begraven in die canozye aldaer, onder een blaeuwe sarck voer dat choer. Na Liderick is foresteere geworden zijn soen Engelram, een schoen jongelinc, wijs ende vroem. Dese doersach ende ondersochte alle die bequame plecken van den lande van Vlaenderen gelegen bi den rivieren ende lopende wateren, om steden, sloten ende burgen te stichten ende te maken. Ende geboot, dat men hout ende bomen op soude houden ende roden, om tlant te ruimen ende vruchtbaer te maken, ende ordineerde ghemeen wegen doer alle die wegen om te veyligher daerdoer te reysen. Hi regeerde als foreestmeester XVIII jaer, ende worde bi sinen vader begraven.

Ende als Inghelram gestorven was, worde Ondaker sijn soen foresteer van Vlaenderen, ende regeerde X jaer. Onder sine tijt en waren niet meer steden in Vlaenderen, dan dese, als Ghant, Thuerhout, Brugghe; daer die eerste Liderijck sijn vangenis der roevers van den bosch hadde getimmert op een slot gheheten Brugstock of Burchstock, ende daer bi een capelle in der eeren der gloriose Maget Marie, die men nu hiet Sinte Donatiens kerck. Voert was in Vlaenderen op dese tijt Cortrijcke, Cassele, dat slot van Oudenaerden, mittet slot ende stede van Aerlebeeck, waerom dat dese Andaker een gebot uutgaf, dat alle dieghene, uut wat natien ende landen si waren, die comen wilden in Vlaenderen, ende die bomen uutroden in der groter wildernissen ende maken dat landt plat ende vruchtbaer, die souden dat mogen beslaen ende besitten ten ewigen dagen, mit alle hoer nacomelingen, waeruut datter ontallic volc quam uut allen landen, ende bysonder arme menschen, mer cloeck ende starck om te arbeyden, die die bomen mit swaren ende groten arbeit uutroden, ende maecten tlant slecht ende vruchtbaer om te sayen, ordinerende daer op husen ende woningen, also datter doer sulcxs in voertganck des tijts veel dorpen ende steden begrepen ende gefondeert sijn. Dese Andaker is ten lesten ghestorven, ende bi sinen vader tot Aerlebeeck begraven int jaer VIII C ende LXII. Dit cortelic geseyt tot verclaringe om te weten doer wien tlant van Vlaenderen voermaels bekeert ende geregeert is geweest, ende willen nu hiermede verclaren den sake hoe ende waeruut die foresteers van Vlaenderen graven gemaect ende geworden sijn.

So ist te weten dat dese Andaker hadde enen soen geheten Baldewijn Yserin, ende was een stout, vroem, onversaecht ridder, ende diende by sijn vaders tiden onder coninc Lodewijck, coninc Kaerls die Calen soen, ende was zijn overste cappeteyn ende dede vele vromicheden tegens den heydenen ende Saracenen, die den stat Andronopolim ingenomen hadden in Griecken, int eylant van Andros. Want hi verdreef den heydenen daeruut, ende nam die stat mit geweldiger hant weder in, daer die kersten seer in verblijt waren, ende gaven desen Baldewijn daerof groten eer ende prijs. Doe dese victorie geschiet was, quam Lodewijck, coninc Kaerls die Calen soen, mit desen Baldewijn sinen vromen cappetein ende hoeftman wederom in Vrancrijck in die biscoplicke stat van Seules, int jaer Ons Heren VIII C ende LX. Daer oec doe onlancxs uut Engelant gecomen was die edele vrouwe Judith, desen Lodewijcs suster ende coninc Kaerls die Calen dochter, na coninc Adeulphus' doot van Enghelandt, haer man. Baldewijn, dese vrome ridder, anmerckende dye uutermaten eerbare gelatenheit ende scoenheit van Judith, sprack alsoe met haer, dat hij se mit haren consent ende wille heimelic ontscaecte, ende voorde se mit hem te Brugghe in Vlaenderen, ende troude se openbaerlic aldaer in Onser Vrouwen kercke. Dit vereyschende coninc Kaerl die Cale, Judiths vader, was sere gram, ende vergaerde een groot heer van volck om sijn leet te wreken, comende selver mede in persoen bi Sinte Loyenberch, buten Atrecht, daer hem dese Baldewijn vromelic te gemoet quam mitten Vlamingen¹⁰, ende verjaechde den coninc ghequest mitten hoop na Parijs toe. Coninck Kaerle verwonderde hem seer van die vrome stouticheit sijns forestiers, ende verwoede van quaetheden in der victorien sijns vasals ende ondersaet. Des anderen jaers sende coninc Kaerl die Cale, Ancelmum, aertsbiscop van Riemen, mit veel edelen ende volc van wapenen, bevelende dat hi Baldewijn mit Judith ende thele

9 LXXXVIII AB.

10 Vlaningen AB.

[p. 89v]

lant van Vlaenderen eerst verbannen ende vermaledien soude na der insettinge der Heiliger Kercken, ende daerna thele lant verwoesten, ende datti Baldewijn soude vangen oft uuten landen verdriven. Baldewijn dit vernemende, vergaerde alle sijn vrienden ende volc bieen, ende leyde se onderwege op een sekere plaets in lagen, ende toech voert mit een eerlick geselscap totten aertsbiscop van Riemen voernoemt, begerende mit groter oetmoedicheit van den biscop ende andere edele heren des conincs princen, dat hi doch sijn persoen ende tlant van Vlaenderen niet beswaren en wilde mitten ban, want hi was bereyt den coninc te voldoen tot seggen ende discretie van goede wise heren. Mer die biscop verachtede Baldewijns oetmoedige supplicatie, slaende hem ende sine ondersaten mitter sententie des bans. Dit gesciet wesende, haeste hem Baldewijn mit zijn volc, die hi int naeste bosch in lagen geleit hadde, om den Franssen tegen te staen, indien si hem gheen gehoer en gaven, alst nu geviel. Die Fransse heren menende dat Baldewijn uut vresen vluchtich was, vervolchden hem mit groter gescal, verslaende tachterste van sijn volc. Dit horende dieghene die in die lagen verhuyt waren, stonden haestelic op, ende quamen Baldewijn horen heer te hulp, ende verjaechden onversienlic die Franssen, ende namender vele gevangen, ende veel worter verslegen in den loop, onder diewelcke dat Ancelmus, die aertsbiscop voerseit, mit veel zijnre heren mede verslagen worde; waerom dat alle die biscoppen van den landen, uut beveel des conincs Kaerls die Cale, verbanneden Baldewijn uut alle ghemeenscap der Heyliger Kercken ende der kersten menschen. Niettemin Baldewijn aldus verbannet wesende, vercreech doer middel der heren des pallaes een jaer lang bestant mit vaste sekerheit. Hierenbinnen besette Baldewijn Yserin zijn landen, ende toech als een pelgrom mit zijn wijf Judith te Romen, denwelcken Nicolaus die paeus minlick ontfing ende tracteerde, absolverende hen beyden van den banne, ende troude se weder echtelic in Sinte Pieters kerck, ende sende se mit groter eren wederom in Vlaenderen, gevende noch hierenboven commissie twe cardinalen an den coninc van Vrancrijc, Kaerl die Cale, dat hi soude doer des paeus ghebot vriendelic consenteren in de¹¹ echtelicke vergaderinge sijnre dochter Judith mit Baldewijn voernoemt, remitterende ende vergevende uuter herten alle injurie ende onere die hem gesciet was ende van tverlies sijns volcs ende heren, die Baldewijn verslegen hadde in die twe striden voerseit; begerende bi sekere boden ende brieven, dat si beyde mit haer II kinderen die hierenbinnen geboren waren, tot hem in Vrancrijc comen souden. Twelc also gesciet is, ende die coninc Kaerl ontfing se seer minlick ende gracelic in vreden in die stede van Ausaerte, daer men die feest der bruloften VIII dagen lang mit coninclicker eerwaerdicheit houdende was. Ende die coninc Kaerl gaf desen Baldewijn, mit zijn dochter Judith, dat gehele lant van Vlaenderen, ende maecte hem in tegenwoerdicheit sijnre princen den eersten graef van Vlaenderen, dat te besitten ende te houden als een leen van der cronen van Vrancrijck ten ewigen dagen, voer hem ende sine wittelicke successoers ende nacomelingers. Ende dit was int jaer Ons Heren VIII C ende LXII. Ende siet, nadat die bruloft princelic gehouden was ende Baldewijn mit sijn wijf die graefinne thuys woude trecken, gheboot die coninck den aertsbiscop van Riemen, dat hi sinen swager grave Baldewijn van Vlaenderen geven soude tot een onderpant der ewiger hulde ende vrienschappe Sinte Donatiaens lichaem. Welcke reliquien dese grave Baldewijn ontfing mit dieper ende grote oetmoedicheit ende betamelicke reverencie, ende brocht se mit groter devocien te Brugge, bevelende dat men soude breken die oude capelle van Onser Vrouwen, om aldaer te timmeren een grote nyeuwe kerck, die men noch op huden siet staen, ende dede die wien in der eren van Sinte Donatiaen, ende sette daerin tlichaem voerseit mit groter waerdicheit, ordinerende daerin monicken, die stadelic die VII getiden ende den dienst Goeds daerin doen souden. Hi dede oeck maken enen karcker om die misdadige daerin te setten by der selver kercken. Hi dede oec mede dat oude raethuys repareren ende vernyewen ende oec mede dat gehele hof ende burch. Dese Baldewijn, nadat hi die graefscap van Vlaenderen hadde geregeert XVI jaer, is hi gestorven, ende wert begraven int cloester van Sithin of tot Sinte Bertijns, in de stede van Sinte Oudemaer. Van desen

11 aldus C; ende AB.

[p. 90r]

graefscappe van Vlaenderen willen wi nu voert swigen; het is ons genoech dat wi weten, hoe ende in wat manieren dattet een graefscap geworden is. Mer hierna suldi horen, hoe dattet bi successien van tiden gecomen ende behylict is an den huse der edelre hertogen van Burgongen, als an hertoge Phillips Lehardi, ende so voert an den edele aertshertoge Kaerle van Oestenrijc van Burgondien, etcetera, grave van Vlaenderen, van Hollant, Zeelant, etcetera.