Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van die sceppinge Adams ende Even der eerster menschen, daer alle dat menschelicke gheslacht of ghecomen is.
Dat II capittel.

In den eersten jaer der werelt, opten VI dach, als voerscreven staet, opten XXV dach van maert, heeft God gescapen Adam van den slijcke der roder aerden, in den acker bi Damasche, een volwassen man, na Sinen beelde. Ende als hi gescapen was, ende stont naect voer den Here, van stonden an mit opgeheven handen heeft hi God geloeft ende gedanct seggende: 'O Heere, Dine handen hebben mi ghemaect, ende daerom nu voertan ghedenct mijnre, dat ghi mi gemaect hebste als slijck, ende heves mi ghecleet mit eenre huyt ende vlees, ende heves mi²² te samen geset van beenre ende aderen; verlene mi leven ende bermherticheit.' Doe nu Adam gescapen was, een frisch weylick jonck man, heeft hem God die Here begavet mit soe groter gracien ende genade, dat hi sonder meester, mer alleen uuter cracht der onsprekelicker gerechticheit, volcomelicken geweten ende verstaen heeft die VII vrie consten. Hi heeft oec kennisse gehadt aller cruden, alre bomen, alre metalen, alre edelre gesteenten, aller vogelen, aller beesten, aller visschen, aller slangen ende crupende dieren, ende int generael te spreken, heeft hi kennisse gehadt aller creaturen. Ende dat noch meer is, hi hadde claerder ende volcomender verstant van der Heiliger Drievoudicheit²³, dan ye mensche hadde. Ende des gelijken van der menschwerdinge ende gheboorten Cristi. Ende daerom heeft hem God geset als een keiser ende overste paeus der gansser werelt, ende dat alle creaturen des hemels ende der aerden Adam bekenden als een here. Ende opdat den mensche die eijgenscap ende die²⁴ craft²⁵ aller dinghen kundich ware, so geboet God alle hemelsche ridderscap, dat si alle creaturen voer ende tot Adam brengen souden, dat hi enen ygelicken geslachte haer eijgen namen insette ende gave. Ende Adam gaf allen dieren ende beesten, vogelen ende visschen bequame namen, also si nu²⁶ genoemt werden. Mer alle andere creaturen, die onwandelber ende onberoerlic waren, als bergen, eylanden, meren, wateren, bomen ende alle cruden, die sijn voer hem gebrocht niet lijflick, noch tegenwoerdelick, mer doer die inwendige beeldinghe ende bescouwinge ende bekentnissen hoere natueren heeft hi se alle haer eijgen namen gegeven, in sulcker sprake als hi hadde, dat is Hebreusse²⁷ oft Joessche sprake. Als nu Adam een keiser ende here geset was van God over alle dingen, heeft hem God genomen opten selven dach dat hi gescapen was, ende brocht hem in dat paradijs, dat is in den boemgert

22 aldus A; heves . . . mi ontbr. B.

23 aldus B; drievondicheit A.

24 aldus B; die ontbr. B.

25 aldus A; craf B.

26 aldus A; nu ontbr. B.

27 aldus A; Hebreuss B.

[p. 2v]

des genoechten ende lusticheit, daert alle tijt scoen weder is, noch coude noch hette. Ende wat daer eens leeft, en mach niet sterven. Die bomen staen daer altijt al even groen, mit fruchten ende blader, ende en verdorren niet; het is daer lustelick ende genoechlick te wesen, dat een verwonderen mach. Ende God sette hem daerinne, dat hi dat wercken soude; niet van noots wegen, mer om te vermaken ende te verlustigen. O alre doerluchtichste, eerwaerdichste, hoechgeborenste ende alre heilichste keiser ende here Adam, here van Goods ghenaden des paradijs ende der gansser aerden; een vat vol alre wijsheit ende doechden, ende vader alre menschen! Als nu God der here sach dat gheen van allen levendigen dingen ende creaturen Adam ghelijck was, sprack God: 'Het en is niet goet den mensche allene te sijn; laet Ons maken een hulper die hem ghelijck sij, om kinderen voert te brengen.' Ende rechtevoert sandt God een soete slaep opter selver stede in Adam, ende die Here nam een ribbe uut sijnder siden, ende vervolde die mit vleis. Ende van der ribbe maecte hi een wijf. Ende doe Adam wacker wert, brochte God dat wijf voer Adam, dat hi hoer oec enen name gheven soude, gelijken ander creaturen; ende als Adam hoer sach, sprack hi: 'Dat been is van minen beenre, ende dat vleis is van minen vleissche²⁸, ende sal heten een wijf ende des wijfs name sal wesen ghenoemt Eva, dat is te seggen in Duyssche²⁹, een moeder aller levendigen. Ende het is te gheloven, dat se God ghescapen heeft also uutnemende wonderlicken scoen van lijf, ende mit enen vrolicken aensicht, ende mit onsprekelicker chijerheit. Ende si waren beide naect, ende en scaemden hem niet. Ende God die Here gheboot hem dat si eten souden van allen vruchten, die in den paradijse stonden, uutgheseit van den vruchten des booms wetende goet ende quaet, op een peine des ewigen sterflicken doots. Ende opten selven dach, doer ingeven des duvels, soe overtraden si dat ghebot, want dat serpent daer die duvel doer sprack, tempteerde eerst dat wijf, soe dat si, overmits wijflicke lichtverdicheit, daerof at, ende brocht horen man oec daertoe, dat hi mit hoer at. Terstont werden hoer ogen op gedaen, ende bekenden dat si naect waren, ende maecten enen bondt van vigheblaen, ende bedecten hoer scamelheden daermede; want soe drade als si in den vruchte gebeten hadden, van stonden an voelden si beiden³⁰ den perickel³¹ ende ongehoersaemheit hoere manlicker ende vroulicker leden, ende scaemden hem hoere naectheit, also men dit al tesamen claerlicken bescreven vint int eerste der Bibelen. Ende als si dat gebot overtreden ende gebroken hadden worden si terstont gheworpen ende ghestoten uuten paradise, daer si niet dan VII uren in en waren, als gemeenlick die doctoren seggen, ende worden geset in dit dal der tranen des aertrijcks. Ende God maecte hem cleder van peltzen daer si hoer naectheit mede bedecken mochten. Ende als Methodius scrijft³², soe waren si noch in horen onnoselheit ende maechdelicken staet als si uuten paradise gestoten worden. Dwelcke oec scrijft Sinte Hieronimus tot die maecht Eustochium sprekende: Eva is maecht gheweest in den paradyse, ende dat begin der bruloften heeft oerspronck genomen na den peltsen clederen. Godefridus van Viterbien scrijft in sine croniken, dat Adam ende Eva ende hoer nacomelingen totter diluvien toe en aten noch broot, noch vleis, noch visch, noch en droncken geen wijn; mer si aten van den vruchten der bomen ende cruden der aerden, ende droncken beestenmelck oft water. Ende als Gobelinus in Cosmidromio scrijft, so aten si bonen voer broot, ende daer om heeft se noch den name in Latijn faba a fagin. Si en aten oec niet gecocte spise, uuten welcken te mercken is, dat si weinich of geen vier gehat en hebben, noch te coken, noch te backen, noch oec hem te warmen, ende hadden peltsen cleideren van den vellen der scapen; ende woonden in die culen ende holen der aerden, of si maecten hutten van telgeren ende rijsen der bomen, dat si voer den anloop der wilder dieren ende beesten bewaert waren. Adam, in den XV jaer nadat hi gescapen was, teelde hi an Eve zijnre huisvrou enen soen, geheten Caym³³, ende zijn suster Calmana; ende waren de eerst van vrou ende³⁴ man geboren.

28 aldus A; vlessche B.

29 aldus A; dussche B.

30 aldus A; beide B.

31 aldus B; prickel A.

32 aldus A; srijft B.

33 aldus B. Cayin A, vermoedelijk beschadigde m.

34 aldus B; en B.

[p. 3r]

Ende daerna, in den XXX jaer, heeft hi geteelt Abel ende sijn suster Delbora. Want Eva brochte altijt ter werelt tot eenre geboorte een knechtken ende een meysken, als Josephus, de Juessche meester, scrivet in sine cronike. Si leefden alle haer dagen in strenger penitencie, om der sonden willen der ongehoersaemheit, ende leiden een heilich leven, verwachtende barmherticheit ende ghenade alsoe grootelick, dat Adam begavet wert mitter gaven der prophecien, ende wert een prophete. Ende propheteerde van der incarnatie ende gheboerte ons Heren Jesu Christi, ende van der diluvie over dat gantse aertrijck; ende dat die werlt ten lesten dagen mitten viere ghereinicht sal werden, ende van veel andere dingen. Adam ende Eva gaven hoer kinderen, neven, ende nichten, gheboden der rechtverdicheit, hoe dat si God vresen ende ontsien souden, God loven ende danken ende offerhanden geven van den eersten vruchten, beide van beesten ende van andere haven. Ende daer uut quam dat Cayn ende Abel offerhande deden. Dese Caym vermoerde Abel sinen broeder uut hat ende nijt, ende daerom wert hi van God vermaledijt. Caym was out C ende XV jaer; Abel C jaer, ende Adam C ende XXX. Ende Adam bescreide Abel sinen soen C jaer; ende hadde gheloeft bi sinen wive niet meer te slapen noch te bekennen. Dwelck hem God ofnam, ende geboet hem die geloftenisse te breken. Ende als Adam oudt was was CC jaer ende XXX, soe bekende hi sine huysvrouwe, ende si ghebaerde enen soen, gheheten Seth. Ende van dien sijn wi alle ghecomen, want dat gantsse geslachte van Caym om sijnre sonden willen ende sijnre kinderen, ende hoere oncuysheit, verdroncken alle in die diluvie, behalven Noe ende sijn kinderen. Adam ende Eva hebben te samen ghehadt, behalven Caym, Abel ende Seth ende haer susteren, noch XXX sonen. Ende Methodius scrijft, dat si C sonen ghehat hebben; ende dat en is niet ongeloeflick, want als Augustinus seit, soe en sijn si van Moyses niet al bescreven dan allene die van node waren te bescriven, om te volbrenghen die linie der gheboerten Cristi. Adam, als hi out was IX C jaer ende XXX, soe wert hi cranck ende starf³⁵. Ende hi wert begraven in der stadt Ebron. Ende Eva, als si gestorven was, wert si daer oec geleit in datselve graf³⁶. Aldus was Eva ouder, ende leefde langer dan Adam, horen man. Andere scriven, dat Adam begraven is geweest in den berch van Calvarien, ende dat namaels sijn lichaem vervoert is geweest ende begraven in Ebron, mer sijn hooft is gebleven in den berch van³⁷ Calvarien. Ende daerna, als Sinte Ambrosius scrijft, opter selver stadt, is onse Here ghecruyst gheweest.

35 aldus A; starft B.

36 aldus A; graft B.

37 aldus B; ven A.