Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Wat die intencie ende meninghe des auctoers van desen teghenwoerdighen cronijcke ende historye is.

Angemerct die grote diligencye ende naersticheit der geenre die croniken ende historien gescreven hebben onder den Joeden, Griecken, ende Romeynen ende andere bescriveren der historien ende vele andere landen, die welke die dingen, feyten ende gesten die geschiet sijn in horen dagen ende tiden vlytelicken bescreven ende verwaert hebben, ende ons die (in deser tijt levende) ghesant, so waert ymmers ombillich ende onredelic dat die dingen, feyten ende gesten, die nu ter tijt dagelics in onsen dagen ende tiden geschien (al sijn si minre), souden verswegen ende ongemerct hene gaen, als of daer niet geschiet ende ghevallen en ware, of dat si die nu leven niet bedreven noch gedaen en hadden dat scrivens ende merckens waerdich ware. Ende oft daer nu enige eerwaerdighe ende doerluchtige personen ghelevet hadden, ende hadden feyten ende wercken ghedaen, die wel waerdich waren te bescriven ende in memorie te stellen ende hier namaels in toecomende tijden te vertellen, so waert wel een grote onachtsaemheit, die niet te bescriven ende in memorie te setten van den ghenen dye dat wel konnen ende mochten. Hierom heb ick, die onder allen anderen historienscrivers die alre minste ende onbequaemste bin, doer naerstige instancien, begeerten ende versoeken van sommige eerbare personen, ende opdat ic die costlicke tijt nutlicken ende oerbaerlicken toe brengen mach, totter eren Goeds, Sijnre gebenedider liever Moeder Marien ende des heiligen bisscop ende patroens des Crisdoms van Uutrecht, Sinte Martijn. Ende also die menschelicke weecheit van hoer selven niet en vermach te volbrengen die claerheit van der opghenomenre materie, sonder naerstige ende diligencie perscrutacie ende ondersoekinge van andere cronyken ende historien, so heb ic nochtans een moet genomen by der ghenaden Goeds te vergaderen een Duytsche cronijke van den vermaerden lande ende graefscappe van Hollant, Zeelant ende Vrieslant, ende des Stichts van Uutrecht; welke cronyke ic mit groten swaren arbeyde ende moyenissen uut vele ende diverse andere Latijnssche ende Duytsschen cro-

[p. III]

nyken van den vernaemsten, warachtichsten, autentijcksten ende genoechlicsten historien ende gesten, die enen ygelicken die se leset oft horen lesen sal, nutlick, profitelic ende ghenoechlick wesen sal. So hebbe ic mit groter diligencye ende naersticheit die boecken, cronyken, historien ende scriften uutgesocht, die specialic mencye maken vanden heyligen eerwaerdigen biscoppen der heiliger kercken van Uutrecht ende der hoger geboren princelicke vorsten ende graven der landen van Hollant, Zeelant ende Vrieslant. Ende opdat ymmers dat menschelicke verstant (dat doch lichtelic veel dingen begripen mach), niet en soude beroeft sijn van deser genoechlicker ende lustiger historien ende cronike, in denwelken men vinden mach vele exempelen der doechden ende der vromicheden, daer toe wi vermaent worden na te volgen; ende die schandelike ende sondelicke wercken der ondoechden te scuwen ende myden, soe wil ic hier scriven hoe die heerlicheit van Hollant mit dat Sticht van Uutrecht van der werlt anbeghin, haercomen, ende angeheven is; hoe dat dat lant van den heilighen aertsbiscop Sinte Willeboort eerst totten heyligen Kersten gelove bekeert ende gebrocht is gheweest, totten tiden des eerwaerdigen vaders in Cristo here Phillips van Bourgondien, biscop van Uutrecht, ende des hoechgeboren, doerluchtige ende princelicke vorst coninc Kaerle van Spangen ende aertshertoge van Oestenrijc, hertoge van Bourgondien, etcetera; grave van Hollant, Zeelant ende Vrieslant, op welke graefscappe ic mi fondere ende daer van specialic scriven wil, wie si geweest zijn die dese vermaerde ende rijcke graefscappe alre eerst begonnen hebben, ende mitten ridderlijken swaerde geregeert ende beheert hebben. Ende al ist datter vele Latijnssche croniken gescreven sijn voer den Latijnsscen ende geleerden mannen, soe vint men oec enige cloecke ende vernuftige leke luyden, die geen Latijn en verstaen, ende lesen also gaern van sulcken gesten als die gheleerden, ende ghevalt bi wilen, dattet hen van node si na gheleghentheit der saken die te weten. Ende also men alte weynich Duytssche croniken vint der voerseyder landen van Hollandt, Zeelant ende Vrieslant, want voermaels sulke boecken voer een costlic ende heimelic scat ghehouden ende bewaert worden, daerom wil ic dit boeck scriven in Duytsscher spraken. Want een ygelic mensch, na sijnder natuerlicker geneychtheit, is hi meer inclineert ende gheneyghet tot sine eygen lantscap ende dat⁹ angaende, ende sonderlinge hoert hi liever van daer hi gheboren ende op ghevoedet is, sijnre voervaderen eerlicke manlicke feyten wercken ende gheschienissen, dan van den vreemden. Also dan die almachtighe¹⁰ God heeft dat Heylighe Roomsche Rijck menichfoudelic gheert ende verheven heeft, ende sonderlinge als men mercken mach in die woerden die Sinte Matheus, die Apostel ende Evangelist, bescrijft in sijn XXII capittel, dat men God geven sal dat God toebehoort, ende den keyser dat den keyser behoert, soe dat God mits desen woorden ghenen coninc in der aerden en kent dan enen die die crone draecht over dat Heilige Roomsche Rijck, die alle andere coningen, hertogen, graven, princen, vorsten, heren ende landen van rechter oerscult sculdich sijn mit onderdanicheit te gemoeten, want hi een overste is in alre tijtlicker heerlicheit; ende bi Gode verstaet men onsen Heiligen Vader den paeus, die een Vicarius, dats een Stathouder, Goeds is in der gheestlicheit; so dat se God gheset heeft in der aerden te regeren ende te verlichten die duysterheit des werelts, ghelijck als die sonne ende mane verlichten alle dat firmament ende alle dat daer onder begrepen is, al ist dat sommige coningen ende vorsten mit ombekentheit ende mit wille den Heiligen Roomschen Rijck hoer onderdanicheit ofgetogen hebben, overmits dwalinge des rijcs, die noch hoer meeste hoecheit bi den Heiligen Roomschen Rijck vercregen ende hoer vaderlick erve daer bi ghemeerret hebben. Doch want dat also verde mit prescripcie ingebroken is, so en wil ic daer niet langer op staen ende breder of scriven. Mer want die landen van Hollant, Zeelant ende Vrieslant, ende dat Sticht van Uutrecht in ouden tiden, als si alle Vriesen ofte Nederzassen plegen te heten, een volc was, van eenre gheloven ende van eenre manieren, sonder middel onderdanich den Heiligen Roomschen Rijck, totter tijt toe dat si van den doerluchtigen coningen van Francken ende van Germanien, onder wiens onderdanicheit si waren, in tween ghedeelt worden, als in een graefscap te beschermen mitten swaerde, ende in een ghestichte

9 dat dat AB.

10 almachtichtighe AB.

[p. IV]

ofte bisdom te bescutten mitten cruce; om dan te bescriven ende claer verstant te hebben van den beghinne ende oerspronc des bisdoms ende graeflicheits van Hollant, so ist van node, dat wi dat repeteren ende verhalen ende int corte overlopen, van den beghinne der werlt, van Noe ende kinderen, daer alle die geslachten der menschen of gedescendeert ende gedaelt sijn ende die landen ende provincien onder hen ghedeelt ende bewoont hebben; ende van der destructyen van Troyen, daer alle die landen ende steden in Europen meest uutgesproten, begonnen ende gecomen sijn, onder diewelcken¹¹ Duytslant een of is van den meesten ende grootsten, daer dese onse landen van Hollant, Zeelant ende Vrieslant inne ghelegen sijn, daer dese cronike princepalic of sprekende is. Voert wat striden ende oerloghen die Duytsschen teghen den Romeinen ghehadt ende ghevoert hebben, ende bysonder bi Julius Cesars tiden, die wonderlike feyten van wapenen onder den Belgyers (daer dese landen oec onder ghelegen sijn) ghedaen hebben, om die te brengen onder den monarchye ende heerscappie der Romeinen, ende so voert comende totter gheboorten ons Heren Jhesu Christi. Ten anderen male wil ic scriven opt cortste dat ic mach, van allen paeusen ende keyseren tot opten dach van huyden: hoe si an dat rijck ghecomen sijn, mit sommige geschienissen ende andere accidenten in hore tiden ende regnacye ghevallen, die oerbaer ende waerdich sijn om te weten. Welke paeusen ende keyseren men vinden sal int beghinsel der biscoppen van Uutrecht voert eerste, ende na int beghinsel der graven, mitten jaren van hoerre dominacye ende regnacye. Ten derden mael, ende daer dese cronyke op rustet, sal wesen van dye feyten ende gesten der heyligher eerwaerdiger vaderen ende bisscoppen van Uutrecht ende der vromer edelre graven van Hollant. Ende opdat nyemant en twifele an der waerheit der geschienissen, gesten ende scriften die in deser cronyke hierna bescreven worden, so is te weten, dat dit boeck uut warachtighen ende autentyken cronyken ende historyscrivers ghecopuleert, ghetogen¹² ende vergadert is, als si mit namen hier na ghenoemt worden, te weten: Julius Cesar, die eerste keyser, in een boeck genoemt Commentaria Cesaris; Cornelius Tacitus; Plinius Secundus; Oorosius; Eusebius; Beda; uuter Croniken van Francrijck die Robertus Ganguinus ghemaect heeft; der Cronyken van Francrijc die Sigisbertus bescrijft; der Croniken van Engelant die Galfridus bescrijft; uuten Spieghel Historiael meester Vincent van Bellevays; uuter Cronyken die Anthonis, biscop van Florens, ghemaect heeft; uuten Croniken meester Harmans Scedel, uuten Fasciculus Temporum broeder Warnerts van der Carthuser Oerden binnen Coellen; uut een boeck ghenoemt Supplementum Cronicarum broeder Berthelmeeus van Sinte Augustijns Oerde in Lomberdien; uuten Cronyken die meester Jan van der Beeke van desen landen bescreven heeft, ende broeder Jan van Leyden, van der Oerden der Carmeliten ofte Onser Vrouwen broeders tot Haerlem, denwelken ic desen cronyken seer ghevolcht ende uuten Latine in Duytssche ghetranslateert ende overgheset hebbe. Voert uuten cronyken van Brabant, Vlaenderen, Coellen, Cleve, Ghelre, Gulick ende veel meer andere, die ick nyet al ghescriven en kan. Voort meer, want dye alre beste ende bequaemste maniere is om te bescriven historien ende cronyken, dat men die tijden der dinghen, gesten ende feyten die voermaels gheschiet sijn, wel ende properlick distingueert ende onderscheyt, soe hebbe ick dit boeck gheordineert ende gedeelt in XXXIII divisien ofte delen, ende die divisien ofte delen voert in capitelen: te weten, dat die eerste divisie¹³ beghint van den beghinne der werelt tot Julius Cesars tiden toe; die anderde divisie, van Julius tijden tot dat sinte Willeboort uut Enghelant in desen landen quam. Die derde divisie, totten eersten Grave van Hollant, ende so voort van grave tot grave, tot opten dach van huyden, den XIIII augusto anno XV C XVII des lopende tijts, elc mit sine capitelen ende superscripcye, wat si inhouden, ende waervan si spreken.

Cum gratia et privilegio.

11 dtewelcken AB.

12 aldus A; ghetoghen ghetogen B.

13 divsiie AB.