Ik neem je mee. Akesi, Aboikoni, Boni en Rogier en Selina vertellen hun verhaal

[p. 2]

Akesi: de overtocht

Akesi klemde zijn kiezen zo hard op elkaar dat zijn gebit kraakte.

Hij schreeuwde niet. Hij was een man; een sterke man, een mandingo. Mandingo's verdragen pijn, ook hevige pijn.

Hij kneep het spleetje tussen zijn opgezwollen ogen dicht en dacht aan de dag waarop hij werd ingewijd tot man. De dag waarop hij bij de mannen ging horen en geen kind meer zou zijn.

Het was een prachtige dag geweest. De zwoele wind had al de hitte van de zon weggewaaid. Hij had alle proeven goed doorstaan. Ook de mierenproef waarbij wilde mieren op zijn gespierde borst werden losgelaten. Hij had de pijn van de bijtende mieren goed verdragen en geen kik gegeven.

Zijn moeder had hem angstig aangekeken en toen haar hoofd weggedraaid. Zijn vader had trots naar hem geglimlacht. Akesi zou deze dag nooit vergeten.

Hij draaide zijn hoofd langzaam om. Hij keek wat er om hem heen gebeurde. Hij probeerde de weg, de bomen en de geluiden in zich op te nemen.

Alles printte hij op zijn netvlies en in zijn geheugen.

Vijf mannen, drie witte en twee zwarte, duwden Akesi en zijn drie vrienden vooruit. Hij had nog nooit witte mensen gezien. Hij had wel over hen horen praten. Hun huid was zo wit als de melk van een koe en werd rood in de zon. Ze bedekten hun huid met lappen die druipnat werden als ze zweetten. Ze spraken een taal die niemand uitzijn streek kon verstaan.

[p. 3]

Sommige mensen zeiden dat witte mensen uit het water kwamen.

Anderen zeiden dat ze goden waren. Niemand wist het precies.

Een van de mannen bond beide armen van Akesi strak op zijn rug. Ze wenkten dat hij sneller moest doorlopen.

Akesi keek naar zijn drie vrienden. Allemaal mandingo's zoals hij; groot en sterk. Het oog van Lumbasa zat helemaal dicht. Hij had gevochten als een leeuw toen de mannen hen die ochtend in het bos hadden overmeesterd. De mannen hadden Lumbasa met de een langwerpig ding op zijn hoofd en gezicht geslagen tot hij bewegingloos bleef liggen.

Akesi begreep niet waarom die zwarte mannen zo gemeen tegen hun deden.

Akesi wist niet hoe lang ze gelopen hadden. Hij had dorst en zijn vastgebonden armen deden zeer. Maar hij bleef goed om zich heen kijken. Hij volgde de mannen

met zijn ogen. Hij loerde op een goed moment waarop hij zou kunnen vluchten.

Ze bleven maar doorlopen. Na een hele poos kwamen zij aan op een plek waar andere mannen en ook vrouwen en kinderen gevangen werden gehouden op een groot erf. Hun handen waren ook vastgebonden op hun rug. Sommigen waren met de ruggen tegen elkaar gebonden.

Witte mannen maar ook een paar zwarte, liepen met net zo'n ding in hun handen als waarmee ze Lombasa geslagen hadden, in hun handen.

Zij schreeuwden tegen de vastgebonden mensen.

Akesi en zijn vrienden werden in een hut geduwd. Ze kregen water en rijst. Er zaten een paar mannen op de grond die ook rijst uit een kommetje aten.

[p. 4]

‘Waar zijn we?’, fluisterde Akesi tegen zijn vrienden.

Zij keken vragend naar de andere mannen.

Een van de mannen vertelde dat ze gevangen werden gehouden om met een boot naar een ander land te gaan. Dat had hij gehoord van een van de helpers die de taal van de witten kon verstaan.

In het andere land zouden ze aan andere witte mensen worden verkocht om te werken op plantages.

Akesi begreep het niet. Hij werd kwaad. Hij kon niet verkocht worden. Hij was geen vee. Koeien en geiten werden verkocht. Maar hij niet. Hij was een mandingo.

Hij loerde om zich heen om te kijken of hij nu kon vluchten. Maar overal stonden zwarte mannen met geweren, want zo heette dat langwerpige ding. Akesi had gezien wat een geweer kon doen toen een man uit zijn dorp, die ook gevangen was genomen, uitschold, vloekte en tekeer ging. Een van de witte mannen had dat ding op hem gericht. Er was toen vuur en een knal uit dat geweer gekomen en die man was dood neergevallen. Ineens werd Akesi bang. Zou hij zijn ouders nog terugzien? Zou hij zijn dorp nog terugzien. Hij had geen antwoord op zijn eigen vragen. Hij was uitgeput.

Van vermoeidheid viel hij in slaap.

Akesi werd in zijn zij gepord. Hij sprong op.

Hoe lang had hij geslapen?

Hij keek om zich heen. Het was drukker geworden. Mannen liepen heen en weer; ze schreeuwden, duwden en trokken.

Akesi werd tussen de massa zwarte mensen geduwd die zich strompelend voortbewoog.

[p. 5]

Ineens rook hij een geur die hij niet kende uit het bos bij zijn dorp. In de verte zag Akesi de blauwe hemel verdwijnen in een donkerblauw wateroppervlak.

‘De zee, ik ruik de zee,’ riep een man naast hem.

‘Wat is dat?’ vroeg Akesi.

‘Water, heel veel zout water.’

Akesi had nog nooit zoveel water gezien. Het water was zo donker en zo veel.

Iedereen moest op de grond gaan zitten. Een paar witte mannen liepen langs hen en telde binnensmonds: ‘Honderdvijftig, hondereenenvijftig. Alle mensen, mannen, vrouwen en kinderen werden geteld. Het werd donker.

Akesi had honger en dorst. Hij dacht aan het lekkere eten van zijn moeder. Tranen sprongen in zijn ogen. Maar hij vocht tegen zijn tranen. Hij was een man, een echte mandingo. Hij mocht niet huilen. Dat was voor vrouwen en kinderen en hij was geen kind meer.

Toen de zon net opgekomen was moesten alle gevangenen in de richting van de zee lopen. Daar lag een groot bruin schip met hoge masten.

Iedereen werd bij elkaar in de donkere muffe ruimte van het schip gepropt. Zij zaten tegen elkaar gedrukt op de houten vloer van het schip. Het was een grote holle ruimte. Groot maar te klein voor al de mensen die in het schip geladen werden. Het stonk ontzettend.

Akesi probeerde om zich heen te kijken. Hij hoorde het angstige gehuil van de kinderen en het gejammer van vrouwen. De stinkende, penetrante geur van plas en poep drong zijn neusgaten binnen. Hij voelde de adem van zijn buurman in zijn nek. Akesi probeerde te verzitten en maakte zijn borst breed.

[p. 6]

[p. 7]

[p. 8]

Hij wist niet hoe lang ze gevaren hadden. Het was ellendig in de laadruimte van het schip. Af en toe kregen ze een soort rijstepap te eten of ranzig water te drinken. Het was verschrikkelijk. Om hem heen waren zieke mensen of mensen die dood gingen. Als hij omhoog keek zag hij soms tussen de spleten van het dek een streepje zonlicht. Akesi voelde zich ziek en alleen. Hij was liever dood dan meer ontberingen te moeten doorstaan. Als hij nu dood zou gaan dan zou hij naar zijn voorouders in de hemel gaan. Die zouden zich over hem ontfermen en voor hem zorgen.

Akesi stond op, stoer en trots als een strijder. Hij struikelde over lichamen. Hij wist niet of het dode of levende mensen waren. Het was glibberig en vies. Het schip schommelde door de golven. Hij had moeite om rechtop te blijven lopen.

Het was pikdonker.

Hij sloop naar boven, naar het dek. Hij keek over de reling naar de zee ver beneden hem. Je kon niets zien. Hij hoorde de golven zachtjes tegen het schip kabbelen. Hij hield de reling stevig vast en keek weer naar het zwarte water.

‘Zo is het goed,’ mompelde hij.

Hij deed een been over de reling, boog zijn lichaam naar voren maar werd ruw van achteren beetgepakt.

Pijnscheuten schoten door zijn hele lichaam. Hij beet op zijn lippen om het niet uit te schreeuwen van de pijn van stokslagen die op zijn rug terechtkwamen.

De rest van de overtocht zat Akesi met beide enkels vastgeketend aan de wand van het schip.

[p. 9]

Op een morgen vroeg, nog voordat de zon opgekomen was, moesten alle mensen uit het ruim van het schip, op het dek gaan staan. Met emmers water uit de zee werden zij schoongespoeld. In de verte was land te zien. Maar de boot bleef twee weken voor de kust liggen. Er waren nog maar weinig mannen en vrouwen over. De rest van de mannen en vrouwen was gestorven aan een ziekte of door ontberingen. Elke dag kregen de mensen voldoende te eten en te drinken. Ze moesten ook elke dag heen en weer lopen op het dek om sterkere spieren te krijgen.

Akesi stond op het dek toen het schip aanmeerde in de haven. De witte mannen liepen zenuwachtig heen en weer en telden de Afrikanen opnieuw.

In groepjes gingen zij van boord en werden meegenomen naar een plein. Ze moesten op een verhoging staan.

Akesi keek om zich heen. Hij zag voor het eerst witte vrouwen en kinderen. De vrouwen hadden hun hoofd bedekt met een soort kap. Ook hun lichamen hadden ze bedekt met kleding.

Een witte man kwam naar hem toe en keek in zijn mond, klopte op zijn naakte borst, voelde aan zijn armen en keek naar zijn geslachtdelen. De witte man lachte en riep iets naar een andere man.

Akesi schaamde zich. Nog nooit was hij zo vernederd. Maar hij liet niets merken en keek strak voor zich uit.

Ineens hoorde hij mensen gillen. Het gegil kwam steeds dichterbij. Hij rook een brandlucht. Een man met een gloeiende ijzeren pook kwam naar hem toe en drukte de het op zijn rug. Hij hoorde een sissend geluid en voelde een helse pijn tot in zijn botten. Maar hij gaf geen kik en bleef kaarsrecht staan.

[p. 10]

Hij kneep zijn ogen dicht en dacht: ‘Deze witte mensen in dit land zijn wreed. Dit is erger dan toen wij in het bos bij ons dorp gevangen zijn genomen. Dit is erger dan de huiveringwekkende overtocht. Dit is wreed. Dit is mensonwaardig. Deze mensen behandelen ons als vee. Wij zijn geen vee. Wij zijn mensen.’

Het was net of zijn rug in brand stond maar hij probeerde rechtop te blijven staan.

Voorzichtig maakte hij zijn ogen open en keek om zich heen.

Nu wist hij zeker dat hij steeds zou blijven zoeken naar een geschikt moment om weg te lopen van deze wrede mensen.

Hij was een man, een mandingo en hij zou blijven vechten tot hij vrij was.