Parysche bruiloft
(1958)–Reyer Anslo–
Auteursrechtelijk beschermdTwede bedryf.
Ammiraal. Conde. Navarre. Teligni.
Nu is het waar gemaakt waar voor gy scheent te vrezen.
conde
Ik hadt dat weêr in 't hooft al eer 't was opgerezen.
En zag die bruine wolk, gy hebt het niet gelooft,Ga naar voetnoot403.
Die kon ons zonder nat niet dryven over 't hooft.
| |
[pagina 86]
| |
teligni
405[regelnummer]
Waar zal men langer op of wie nu meer vertrouwen?
Men ziet hoe Koningen aan ons haar woorden houwen.
navarre
Wie vreesde voor die slagh?
conde
Die treft hem eerst op 't hooft,
Die 't geen waar voor hy schrikt, van andre niet gelooft.
't Is Guise die 't ons doet, die nooit is zonder vrezenGa naar voetnoot409.
410[regelnummer]
Of hy moet bozer zyn als hy ons schynt te wezen.
teligni
Men ziet de list te laat, wanneer men 't wort gewaar.
navarre
Och hadt men maar gestelt het oorlog, vol gevaar,
Voor deze onveil'ge vreê, die zy toch niet betrachten.
conde
Indien 't ons in dit spel noch dunkt zoo lang te wachten,
415[regelnummer]
Dat ons het ongelyk te lyden, niet verveelt
Eer haar het quaat te doen, zo is 't noch niet volspeelt.Ga naar voetnoot416.
Heeft zich de Koningin met Guise niet gewrooken,
Zoo heeft het haar aan moedt, en hem aan maght ontbrooken;
Maar niemant aan de wil. ik vrees maar voor die twee,
420[regelnummer]
Rust zoekende in de kryg en onrust in de vreê,
Zy maakten die met ons, maar hebben daar beneven
Meer 't oorlog opgeschorst dan vreede aan ons gegeven.
| |
[pagina 87]
| |
navarre
Die stelde ons zonder zorg. wy sliepen zonder wacht.
conde
't Gevaar komt allereerst wanneermen het veracht.
425[regelnummer]
Nu vrees ik dat men hier, met dit gemaakt verzoenenGa naar voetnoot425.
Zal willen voeren uit, den toeleg, te BajoeneGa naar voetnoot426.
Door Alba voor gestelt, en tot des Adels schand',
In 't nederdrukt gewest van 't droevig Nederlant
Te Brussel snoodt gepleeght, daar hy de burgerwettenGa naar voetnoot429.
430[regelnummer]
En rechten scheurt, als rag en lang verslete netten.
Dit rolt op 't zelfde spoor, nu quaamt ge vry ten hoof,
En eertyts sprakt gy, bang voor 't vlaayend hofgeloof,Ga naar voetnoot432.
Men laat zich hier niet licht van 's Konings woordt verblinden.
In Vrankryk zyn voor hem geen Egmonden te vinden.
435[regelnummer]
Zoo komt het dat hy ook het ongeval bezuur,
Die zich niet spieg'len wou aan zyne nagebuur;
Die ons dit leeren kon, al dyde 't zyner schade,
Dat hy het voorbeelt was dat anderen kon raden.
ammiraal
't Is waar. ik leyde een knoop. zy maakten maar een strik,Ga naar voetnoot439.
440[regelnummer]
En rukken die weêr los, nu in een ogenblik.
| |
[pagina 88]
| |
navarre
Ach hadt de Koning nooit van deze trouw gesproken,
Of nimmer vreê gemaakt, of nimmer vreê gebrooken.
Zoo hadden wy door hem deez' twede ramp vermydt.
conde
Het is onze eige schult, die tweemaal schipbreuk lydt
445[regelnummer]
Schelt t'onrecht op de zee, van 't leedt hem toegedreven,Ga naar voetnoot445.
Dat waar hem niet ontmoet, was hy op 't landt gebleven.
navarre
Nu denk ik om Biron die, op des Koninghs zy,Ga naar voetnoot447.
Ons heeft ten hoof getroont, door zyne vleyery.
Ja 't geen ik nimmer docht dat komt my nu te vooren.
conde
450[regelnummer]
Maar die 't gevaar bemindt, is waardt daar in te smooren.
navarre
Ik vrees al meer en meer. nu speelt my inde geest
Die Hemel, toegestelt ter eer van 't Bruiloftfeest.Ga naar voetnoot452.
conde
Maar ons ten spot gedaan.
navarre
't Scheen of wy wilden wagen
Een Hemelstorm, verwaandt, maar wierden afgeslagen
455[regelnummer]
Ten afgrondt in gejaaght, tot dat een Twaleftal
Van Nimfen, weder ons hielp uit het duistre dal.Ga naar voetnoot456.
| |
[pagina 89]
| |
ammiraal
't Was een gemaakt vermaak.
teligni
Zou iets dat kunnen helen?
conde
Is 't spelen veinzery, wat zal dan 't veinzen spelen.Ga naar voetnoot457 en 458
ammiraal
Men heeft daar van de proef.Ga naar voetnoot457 en 458
teligni
Men wyk voor meerder quaat
460[regelnummer]
En schiet de wapens aan.
conde
Ach dat is nu te laat.
Die oorloght met zyn brein en scherpgesleepe zinnen,
Kan ongewapent wel gewapende verwinnen.
ammiraal
Wy wierden door de list te loos in 't net gebrocht.
navarre
't Goedt menende gemoedt heeft zelden achterdocht.
conde
465[regelnummer]
Hy die alleen in 't velt zyn vyandt heeft verslagen,
Heeft geen begrips genoeg, om heimelyke lagen
Te leggen of t'ontvlien.
teligni
Men geeft ons 't quaat voor goet.
ammiraal
Wy zyn te vroom van aardt en t'edel van gemoedt.
| |
[pagina 90]
| |
navarre
't Was altyt kleene kunst de vroomheit te betygen,
conde
470[regelnummer]
Zoo pryst Katryn de kryg om vordel uit te krygen.
De vryheit is by haar des oorlogs tytel-eer.
En als die is herstelt dan gaat zy die te keer,
Uit lust tot dwinglandy, van jonks haar aangeboren.
Zoo wort, het geen men zoekt, wanneer men 't heeft, verloren.
475[regelnummer]
En Guise schryft alom, in boosheit niet ontaart,
Op punten van het recht, met punten van het zwaardt.
Zy hebben dit bedrog zoo vroeg in 't hert gezogen.
ammiraal
En ons daar door verleit.
conde
En wy ons zelf bedrogen.
navarre
't Is best voor onze staat te bidden om verlof,
480[regelnummer]
Dat het ons veilig sta te trekken uit dit hof,
Eer 't op ons nederstort. men wyk uit deze wallen.
ammiraal
Och quam dit quaat begin niet quader uit te vallen.
Maar ik wordt op een tyt ontbonden en belast,Ga naar voetnoot483.
Noch van de vrees bevrydt, noch aan de wantrou vast.
485[regelnummer]
My zal des Konings woordt rust geven of beroven.
Na. en Con. binnen.
Ga naar voetnoot485.
Ik maak myn troost van hoop, en steun nu op beloven.
Myn hert pleit voor my zelf, dat myn oprecht gemoedt
Lydt liever ongelyk dan dat zy 't andren doet
Die zellef schuldig zyn. ik hoop op myn geweten,
| |
[pagina 91]
| |
490[regelnummer]
Dat ik ten dienst van 't landt myn leven heb versleten.
Uit liefde tot de Deught, en welvernoeght altyt
De goeden eer gevolght dan in haar eer benydt,Ga naar voetnoot492.
Die dreef my krachtig aan, om 't zelfde te bejagen,
Die altyt deê myn best den besten te behagen,
495[regelnummer]
Tot welstandt van de staat, waar in ik wel te vreên
Hadt geen bezonder nut dan 't vordeel van 't gemeen,
Het oogwit van myn hert, waar door ik aangedreven
Wou altyt anderen my zelven nooit vergeven.
Zoo wordt myn deught beproeft. nu zie ik op dit pas
500[regelnummer]
Dat hy ellendig is die nooit ellendig was,
Noch vind ik dat er zyn die my myn eer misjonnen.
Zoo zelden wordt de nydt door wel doen overwonnen.
Catryn. Karel. Anjou. Navarre. Conde.
Ik heb haar in 't gezicht. dat elk zyn rol begin.Ga naar voetnoot503.
Stelt gy u heel beducht, en gy ontstelt van zin.
karel
505[regelnummer]
Wat is des Konings macht, wanneer zyn hoogste staten
Bezuren d'euvle wil der woedende onderzaten?
anjou
Is dan het ongeval voor u een wisse wet,
En onrust en de kroon gelyk op 't hooft gezet?
navarre
Wordt met dit snoodt bedryf gehanthaaft na behoren,
510[regelnummer]
De trou, zoo vast verknocht, en vreê, zoo sterk bezworen?
| |
[pagina 92]
| |
karel
Myn Broeder, klaag uw noodt aan my en aan myn ryk.Ga naar voetnoot511.
Gy hebt daar in gelyk in dit uw ongelyk.
Maar 't geen waarom gy klaaght, daar moeten wy om klagen:
Wy zyn met u gevelt, en gy met ons verslagen
515[regelnummer]
Al teffens in een slag. dies is 't vergeefs geklaaght,
Nu 't geen gy lydt in hem, de Koning met u draaght.Ga naar voetnoot516.
navarre
Wy bidden maar om recht.
catryn
Myn zoon, zult gy noch smeeken,
Die om het recht alleen wilt by uw broeder spreken?
't Gebieden komt u toe,
conde
En dat ons werdt vergunt
520[regelnummer]
De duiken voor de Nydt, die 't op ons heeft gemunt.Ga naar voetnoot520.
catryn
Waar zoudt gy veilig zyn wanneer gy, ô myn zoonen,
Niet vry zyt voor gevaar, zelf op uw eige troonen.
karel
Gy moet in al het ryk getuigen van de straf
Van hem, die raadt of daat tot deze gruwel gaf,
525[regelnummer]
In Vrankryk noit gehoort. dit blyf niet ongewrooken.
catryn
Indien het bleef, zoo was des Konings maght gebrooken.
| |
[pagina 93]
| |
karel
Aan d'achtbaarheit van 't recht hanght al myn achtbaarheit.
conde
Zou dit niet zyn bedocht door Guises slim beleit?
karel
Indien dat wordt bemerkt, waar op men naau zal passen,
530[regelnummer]
Zoo denk dat hy de straf niet boven 't hooft kan wasschen.
catryn
Wat dorst de nydt na bloedt daar 't alles is gerust?
conde
Men stort nochtans geen bloedt, alleen op bloedt belust.
karel
Ook heeft men stil belast, zoo zal zich niemant hoedenGa naar voetnoot533.
Te vangen wie het zy waar op maar valt vermoeden.
catryn
535[regelnummer]
Al waar het Guise zelf.
karel
Zoo zorg ik voor de staat,
Bezwangert van gevaar, die reedts in arbeit gaat,
En hem het minst ter hart.
anjou
Zyn moedt is neêr gedoken.
navarre
Licht heeft hy 't zwaardt in scheê, de nydt in 't hert gestoken.
| |
[pagina 94]
| |
karel
De vlekken van dit bloedt, ik zweer het by myn kroon,
540[regelnummer]
Zal ik met 's moorders bloedt weêr wasschen uit myn troon.
anjou
Want anders stondt uw hof voor ieders moedtwil open,
En die zyn leven veilt zou licht uw leven kopen.
catryn
Dit 's u ten trots gedaan. 't inkankerende quaatGa naar voetnoot543.
Houdt altyt meerder aan op 't lichaam van de staat,
545[regelnummer]
Wanneer 't bedurven heeft een van zyn beste leden:
Dies moet gy al uw heil aan d'Ammiraal besteden.
Myn zoon, ga voor 't in 't hof, daar uw bedrukte Vrou,
Myn lieve Margareet, versmelt van druk en rouw;
Om dat zy u bevindt verslagen boven maten,
550[regelnummer]
Verlaten van die Man daar ge u hadt op verlaten.
Karel en Anjou binnen. Catryn aan d'een zy van 't Toneel. Na. en Con. aan d'andre.
navarre
Ik ben weer omgezet, nu ons is toebelooft
Den koninglyken arm te houden boven 't hooft.
conde
't Was my een vreemdt geluit, toen ik dat quam te horen.
Hiel ik in 't eerst by kans verdacht myn eigen ooren.
555[regelnummer]
't Was om zyn staat gewedt zoo Guise schuldig is.Ga naar voetnoot555.
navarre
De snoodtheit stondt al vast.
conde
En d'uitkomst noch onwis.
| |
[pagina 95]
| |
navarre
Indien maar d'Ammiraal het leven komt te houwen,
En hy daar door by 't ryk in meerder misvertrouwen,
Zoo zyn wy vry en vrank, en weder wel bewaardt.
560[regelnummer]
Wij hebben 's Konings schilt. hy proef daar op zyn zwaardt.
Na. en Con. binnen.
Catryn. Guise.
guise
Mevrou ik ben in 't oog.Ga naar voetnoot561.
catryn
Dat heb ik uit geschoten.
guise
Men heeft myn hof bezet, en vanght myn huisgenoten,
Als schuldig aan 't verraat.
catryn
Gelykze schuldig zyn,
Maar dat is onbekent. nu geeft men 't maar de schyn,
565[regelnummer]
En 't meest wel om Conde, die, vol van misvertrouwen,
Op u en my alleen zyn oogen schynt te houwen.
Gy zult in aller yl, misnoegende op de kroon,
Verzoeken dat zy u van uw bewindt verschoon.
Bedenk u hoe gy dit op 't geestighst kunt beleggen,Ga naar voetnoot569.
570[regelnummer]
Voldoende en niet voldaan. ik zal den Koning zeggen
Dat hij, op u gesteurt, Navarre geeft de loosGa naar voetnoot571.
Dat hy zich wacht voor u, hem al te slim en boos.
guise
Die vonden vindt ik goedt.
| |
[pagina 96]
| |
catryn
Ik heb de list bedrogen.
'k Ontveins de veinzery. ik zie met hondert oogen.
Guis. binnen.
575[regelnummer]
Daar gaat myn noodthulp heen. hy dient my voor een stut,
Maar niet zoo zeer om myn als om zyn eige nut.
Hy is myn honingby, en moet, met zich te wreeken,
Eerst op den Ammiraal zyn angel wat versteken,
Zoo kan ik zonder vrees hem stellen na myn handt.
580[regelnummer]
Hy is my nu te diep gewortelt in het landt.
Zoo raakt hy weder los; en ik, een wyl verschoven,Ga naar voetnoot581.
Kryg op het lest myn hooft met al de mynen boven.
Karel. Catryn. Anjou. Cardinaal van bourbon.
Het schieten is mislukt. men wordt alreê gewaar
Dat d'Ammiraal helaas, is buiten doodts gevaar.
catryn
585[regelnummer]
Dies laat ons, die de wraak eerst wilden naau bepalen,
Het op den gansche hoop in 't algemeen verhalen.
anjou
De moordt is, ik beken 't, een droeve toeverlaat;
Maar alles staat u vry; men zorght hier voor de staat.
cardinaal van bourbon
Men moet die heele boom van tak en wortel knotten,
590[regelnummer]
Op dat zy wederom noit bloeyen kan noch botten.
karel
Navarres zwagery bevrydt hem van de doodt.Ga naar voetnoot591.
catryn
Natuur wykt voor het nut, de reden voor de noodt.
| |
[pagina 97]
| |
karel
Mevrou, zout gy uw zoon met d'andre straffen laten?
catryn
Een Koning heeft geen zoon 't zyn al zyn onderzaten.
karel
595[regelnummer]
Hoe doe ik aan myn bloedt die bloedtstraf, zonder smert.
catryn
Dat 's hier onmoogelyk. de kanker zit in 't hart.
cardinaal van bourbon
Men wydt geen een de schult. zy moeten met haar allen
Gelyk in schult, ook in gelyke straf vervallen.
anjou
Al is dit boven 't recht, stel dat vry uit uw geest.
600[regelnummer]
Wat geeft hy om het recht die voor geen onrecht vreest?
cardinaal van bourbon
Denk dat dit volk hier na u noch veel quaats zal rokken,Ga naar voetnoot601.
Het zy dit quade bloedt u wort van 't hert getrokken.Ga naar voetnoot602.
catryn
Men let op Henrik vry, ik haat die lozen Zoon
Dien eer is toegezeit de komste tot de kroon.
605[regelnummer]
Ook dunkt my dat ik voor dit zeggen noch moet vrezen:
Dat hy moet Koning zyn of heeft het noch te wezen.
Dit geeft my achterdocht. hy loert op onze staat,
En heeft het oog, hoe jong, zoo diep in onze raadt.
karel
Wat mensch ontziet zich niet zyn broeders bloedt te plengen,
610[regelnummer]
En in den arm der Bruidt den Bruigom om te brengen?
| |
[pagina 98]
| |
cardinaal van bourbon
Een Vorst die alle ding wil hebben na zyn wensch,
Zie dat hy op een tydt zy teffens dier en mensch.
catryn
Men spaar hem zoo gy dit niet van uw hert kunt winnen.
Maer die de moort ontgint moet met Conde beginnen.
615[regelnummer]
Die is ons in de weeg, en van zyn Vaders aart,
Ook met verraadt beticht.Ga naar voetnoot616.
karel
Maar ook weer vry verklaart.
cardinaal van bourbon
Valt u zyn doodt te hart; men laat hem dan in 't leven.
Nevers is borg by my voor zyne trouw gebleven.Ga naar voetnoot618.
anjou
Denk niet dat uw geslacht wordt hier door uitgeroeit,Ga naar voetnoot619.
620[regelnummer]
Maar van d'onnutte pracht van bladeren besnoeit.
cardinaal van bourbon
En schoon dit werk met zich wat wreetheit schynt te brengen,
Zoo kunt gy 't nu uit noot met geen genâ vermengen.
anjou
De noodt, het nut, en 't recht zyn niet aan een gehecht.
catryn
Men wykt in tydt van noodt wel willens van het recht.
| |
[pagina 99]
| |
cardinaal van bourbon
625[regelnummer]
Zoo gaatmen na een plaats, doch door verscheide wegen.
anjou
Gemeene doling heeft de naam van recht verkregen.
catryn
Het gaat voor eerlyk deur al 't geen men nodigh acht.
anjou
En roepen zy om recht, beroep haar voor uw macht.Ga naar voetnoot628.
cardinaal van bourbon
Gy zyt een wet die spreekt, en mooght ook al de wetten,
630[regelnummer]
Zoo dikwils als uw spraak verandren en omzetten.
anjou
Wie zal u tegenstaan?
catryn
Gy zyt het opperhooft,
Die, met uw sterke stem en grof geluit, verdooft
Al wie u tegenspreekt.
cardinaal van bourbon
Het volk is licht te paayen,
En 't schroomt zich om zyn Heer in laster te bedraayen.Ga naar voetnoot634.
anjou
635[regelnummer]
Zoo gy u houden wilt by 't schadelyk verbondt,
Gy zult ten achtre gaan.
catryn
En 't gansche landt te grondt.
| |
[pagina 100]
| |
cardinaal van bourbon
Hy die een heilzaam Vorst den volke wil verstrekken,
Laat druppelen, uit de bron van zyn genade, lekken,
Maar straft ook eens voor al wie tegens hem misdoet.
640[regelnummer]
Zoo proeftmen 't zuur niet lang, en lange tydt het zoet.
catryn
Denk nu van wat gevaar uw landt mocht zyn besprongen,
Indien eens d'Ammiraal, met Nassau ingedrongen,Ga naar voetnoot642.
Verover Nederlandt, en, met een looze keer,
Vell' op de Fransche kroon het Fransche moordtgeweer.
karel
645[regelnummer]
Is dit al glimps genoeg om 't alles te verschoonen?
catryn
Gy hebt geen glimp van doen. wilt u maar dapper toonen.
cardinaal van bourbon
Dat gy de Koning zyt bedank daar voor 't Geluk:
Maar zoo gy 't ryk herstelt door zoo een meesterstuk,
Zoo geeft gy 't zelf u zelf, eerst maar ter leen bezeten,
650[regelnummer]
Zoo hebt gy 't zelf verdient en niemant dank te weten.
catryn
Hoe suft zyn Majesteit? hy zie dit werk maar aan
Koelmoedigh vry van ver, ik zal 'er meê begaan.Ga naar voetnoot652.
karel
Ik, al te diep in myn gedachten opgetogen,
Heb inder yl het werk heel ernstigh overwogen.
655[regelnummer]
Maar was in 't eerst beducht. ik wou niet van de wal.
| |
[pagina 101]
| |
catryn
656[regelnummer]
Als 't hert geen uitkomst ziet zoo volghtmen best 't geval.Ga naar voetnoot656.
Maar ik zie die te moedt langs wel bekende paden,
Laat ik uw raadtsvrouw zyn.
karel
Ik zal my laten raden.
catryn
Zoo volght gy zelf uw heil en opperste gewin.
660[regelnummer]
De strengheit van het recht scheen wreetheit in uw zin.
Nu staat gy 't met de noodt. zoo moet dit wel gedyen.Ga naar voetnoot661.
Men heelt een veinzery met duizent veinzeryen.
karel
Mevrou, gy zult bezien, dat ik uw les en last
Zal hebben haast volvoert gelyk 't een Koning past.
Hier op gaan zy over het toneel na den Ammiraal.
Karel. Catryn. Ammiraal. Anjou. Cardinaal van Bourbon.
665[regelnummer]
Daar leit de Trouw gevelt en deerelyk verslagen.
Hoe gaat het Ammiraal?
catryn
Ik hoef dat niet te vragen.
karel
Gaat u de smerte aan 't hart, zoo denk dat ik de smaat
Een grooter smert, gevoel tot nadeel van myn staat
En opspraak van myn kroon. maar gy zult haast ook hooren
670[regelnummer]
Dat my dit ga ter hert en niet alleen ter ooren.
catryn
Volvoer nu 't wettig recht dat u de hemel gaf.
| |
[pagina 102]
| |
karel
Ach! d'allerwreedtste wraak is hier de zachtste straf.
Zyt daar vry in gerust.
ammiraal
Ik ban uit myn gedachten
Dat my iets quaadt verbeelt, wilt gy my waardig achten
675[regelnummer]
Dat ik, door u beschermt, myn heil u schuldig blyf,
Zoo blyf ik u getrou ten dienst van 't ryxbedryf.
karel
Wy hebben trou gebrek, en waar was die te vindenGa naar voetnoot677.
Wanneer men zich betoonde een vyand van zyn vrinden?
Die zyn wy voor altyt. zoo ver hebt gy 't gebrocht,
680[regelnummer]
Dat alle raadt was uit als gy daar geen bedocht.
ammiraal
Al wat ik heb, heb ik door uwe gunst genooten.
karel
Die u verstiet zou die zich zelf dan niet verstoten?
Die deê gelyk als een die, vyand van zyn staat,
Daar velde van de styl, zyn trouwste toeverlaat.Ga naar voetnoot684.
catryn
685[regelnummer]
Indien ik dat vermoght ik zou het niet begeren,
Indien ik dat begeerde, ik zou my zelf bezeren.
Myn maght waar veel te kleen, en wat zou ook de maght
My komen dier te staan, indien ik dat volbracht.
Ja zoo ik het ooit moght begeeren of vermogen,
690[regelnummer]
Zoo wensch ik, dat my wert te vooren, uit den hooge,
Begeerte en macht ontzeit. zoo ben ik nu gezindt,
Die niet zoo zeer ontzien wil wezen als bemindt.
| |
[pagina 103]
| |
anjou
Men zie dan dat dit werk, zoo schendig, werd gewroken.
karel
De rechter wort verdoemt wort 't onrecht vry gesproken.
695[regelnummer]
Dees schender helsch van aardt had u de doodt gezworen,Ga naar voetnoot695.
Maar 't landt hadt meer aan u dan gy aan 't landt verloren,
Waar deez' zyn wil volvoert; maar schoon 't hem tegen gaat,
Noch dient de straf volbroght aan d'onvolbrochte daadt.
catryn
Zoo wordt de deught belaaght. 't is buiten haar vermogen,
700[regelnummer]
Dat, schoon zy nooit bedrieght, zy nimmer werdt bedrogen.
ammiraal
't Gelief zyn Majesteyt, indien hy 't zoo verstaat
Al 't geen ik nodig acht, te luystren na myn raadt.
karel
Myn ooren staan voor u, en voor uw klachten open.
ammiraal
Gy hebt myn eer voltooit, met ampt op ampt te hopen.
705[regelnummer]
Uw Vader Henrik hadt hier van de grondt geleit.
Nu bidde ik u, volvoer, tot eer der Majesteit,
Het loflyk werk ten dienst van Neerlandt aangeheven.
Het stuk des kryghs wort daar niet streng genoeg gedreven,
Indien gy 't eindt begeert. gy hebt te veel gedaan
710[regelnummer]
Zoo 't u geen errenst is: maar laat gy 't werk nu staan
En Nassau in de noodt, van troost en hulp versteken,
| |
[pagina 104]
| |
Zoo zal 't u op het lest noch komen op te breken.
Nu wordt ook d'achtbaarheit van 't vreverbondt verneert.
Gy weet wel dat de geen, die 't vrederecht begeert,
715[regelnummer]
t'Herstellen in zyn standt, daar om geen kryg wil wagen:
Maar 't valt my zwaar d' ellende en noch de smaat te dragen.
karel
Ik bidde u weest gerust. uw zwakheit is te groot.
Dit is de noodt van 't ryk dat gy zyt in de noodt.
Ik hoop op beter staat, en, voor d' aanstaande morgen,
720[regelnummer]
De welvaart van het ryk met yver te bezorgen;
Niet rustende eer ik u myn goede wil betoon.
Die na uw leven staat staat teffens na myn kroon.
Hier op gaan zy weder na het hof daar Guise haar onderschept.
Guise. Karel. Catryn. Navarre. Anjou. Cardinaal van Bourbon.
Gy, die op Vrankryx troon zyt hoogh in maght gezeten,
Ziet hier uw vriendt in noodt van ieder een verbeten.
725[regelnummer]
Ik schuldig aan de moordt, van u en my gehaat?
Ik noem 't een moordt, niet ziende op d' onvolbrochte daat,
Maar op de volle wil, die 'k eeuwig wil vervloeken.
En zalmen dan myn volk gelyk de moorder zoeken?Ga naar voetnoot728.
En noch de rechter 't oor op steeken in de lucht,
730[regelnummer]
Op dat hy vang 't geluit van 't valsch versiert gerucht.
Die trots wordt my gespeelt van een, die, of door vleyenGa naar voetnoot731.
Wil worden zelf verleit, of anderen verleyen.
En dit wordt noch gelooft. ik zie vast hoe te hoof
De stralen van myn eer nu zyn al dof en doof,
735[regelnummer]
Als hadde ik uitgedient. ik zag dit lang te voren.
Ik hoorde wat men sprak, maar scheen het niet te horen.
Ik docht toen dat de Nydt niet meer met lastren won
Op 't schynzel van de deught, als nevels op de Zon;
| |
[pagina 105]
| |
En dat die, schoonze was een wyl van 't licht versteken,
740[regelnummer]
Zou door de duistre nacht der dompige Afgunst breken.
Dit docht ik onbedocht. nu zie ik wat het was,
Die ieder slaafs gewys, en niemant dien van pas.
Most ik de haat van haar dan op myn hals noch halen,
Die schult van ongelyk geschroomt heb te betalen?Ga naar voetnoot744.
745[regelnummer]
Ik stelde my te vreen en rekende in myn zin,
Geen scha by dankbaarheit, by 't wreeken geen gewin.
Het ongelyk baart haat. ik heb de haat vergeten.
Of was ik schuldig dit aan haar noch dank te weten?Ga naar voetnoot748.
Maar die het oude leet in zyn gemoedt versteekt,
750[regelnummer]
Niet tochtig na de wraak, en met vergeten wreekt,
Die nodight weer het nieuwe, als of hy hadt verlangen
En weder nieuwe lust om leet op nieuws t'ontfangen.
Nu zwyg ik van Poltrot, en op wiens trou en woordt
Hy aangehitst, bedreef myn Vaders snoode moordt.Ga naar voetnoot754.
755[regelnummer]
Dit spelde ik uit hun vreught, al zochten zy 't te hoeden.
Ik hadt wel geen bewys, maar meerder als vermoeden,
En liet dat ongemoeit, ik heb myn plicht betracht,
Schoon my myn meerder hoont myn minder my veracht.
En 't was haar niet genoeg noch ongestraft te blyven,Ga naar voetnoot759 en 761:
760[regelnummer]
Zy groeiden in die moort, die scheen hun staat te styven.
En steltmen haar altyt niet in gelyke staat,Ga naar voetnoot759 en 761:
Hem, die het quaatdoen pryst of die 't een ander raadt?
En och mocht myn gemoedt hier voor myn mondt gewagen,
Hoe noode, en uit wat noodt, ik u myn leedt moet klagen.
| |
[pagina 106]
| |
765[regelnummer]
Dan zaght gy in myn hert, en ley dat toe op qaaatGa naar voetnoot765 en 766:
Die voorspraak van verraadt waar snooder dan verraadt.Ga naar voetnoot765 en 766:
Nooit val die smaat op my. laat vry myn haters zeggen,
't Geen zy tot myner schand te last my willen leggen.
Ik wordt alom in 't ryk beticht met eigenbaat.
770[regelnummer]
De hoogmoedt gaat my na, als waar ik slecht van staat;Ga naar voetnoot770.
Of wil haar grootsheit in geen hartogen verdragen
Datze in hun onderzaat noit aan den Koning klagen?Ga naar voetnoot772.
Nu durft men verder gaan, om dat ik my niet kreun
Aan 't zeggen van het volk, die op myn daden steun.
775[regelnummer]
Men zeght, dat ik zoo ver van 't recht ben afgeweken
Dat ik my niet ontzie een gruwel voor te spreken,
Van hoger handt belast. Fy hem die, voor zyn Heer
En zyne schande strydt, als voor zyn eigen eer.
Dat 's tegen myn gemoedt. ook wou ik t'allen tyden
780[regelnummer]
Eer goedt doen met gevaar dan 't quaadt doen veilig lyden.
En fy hem die, zoo vuil en eerloos van gemoedt,
Doet liever 't quaat met loon dan zonder loon het goet.
Maar t' is niet meer dan recht, dat hy ook zoekt te raken
Ver buiten 't ryx bewindt, die meer niet weet te maken,
785[regelnummer]
Dan ondienst met zyn dienst. dies geef my vry geley,
En gun dat ik van 't hof en u en alles schey.
Het geen ik bid' alleen wort van myn volk gebeden.Ga naar voetnoot787.
En 't geen gy 't hooft vergunt vergun dat ook de leden.
Nu kryg ik naau gehoor in 't toegesloote hof
790[regelnummer]
Dat my eer open stondt. dit 's dan myn loon een lof?
Voldoet u d'onschult niet van my en van de mynen?
karel
De zaak ontroert my zoo dat ze' alle schuldig schynen
Eer 'k iemandt schuldig-vindt. ik neem de zaak heel hoog
| |
[pagina 107]
| |
En u niet in genâ, als die ik heb in 't oog:
795[regelnummer]
En stel uw dienaars vast, en zal zoo onderwinden,Ga naar voetnoot795.
Of in de Heer van 't huis ook zy geen schuit te vinden.
guise
Zoo houdt gy my niet vry?
karel
Noch ook uw woordt voor waar.
guise
En my daar door verdacht. zoo loopt myn trou gevaar.
karel
Swyg, Guise, van uw trou. zyt niet geveinst in 't spreken.
800[regelnummer]
Ik weet de logentaal de mondt wel op te breken.Ga naar voetnoot800.
Al is de Zee wat diep waar op gy heene zeilt,
De grondt van uw gemoedt heb ik al lang bepeilt.
En al uw doen bespiet.Ga naar voetnoot803.
guise
Ik zweer by 't vreverbondt,
Dat ik myn leven noit hem na het leven stont.
karel
Gy zweert, en haalt, gelyk een moordenaar en rover,Ga naar voetnoot808.
Uw woorden door uw hals en geeft uw eeden over.
| |
[pagina 108]
| |
guise
Zoo wordt ik dan van u bejegent met de nek?
karel
810[regelnummer]
Tot d'uitkomst van de zaak de hele zaak ontdek.
Ik schelde niemant vry. de donder moet my krenken,
Indien ik niet gedenk aan deze daat te denken,
Tot datze wordt gestraft.
guise
De straf kom by de schult.
karel
Spreek van geen schult of straf. 't gaat boven myn gedult,
815[regelnummer]
Zo gy my tegenstaat.
guise
Heb ik dan schult aan 't moorden?Ga naar voetnoot816.
karel
Spreekt gy noch voor uw Vorst met afgebete woorden?
Roemt gy van trouw en deught?
guise
Dat is myn toeverlaat,
Daar leev' ik altyt by.
karel
Gy leeft alleen by haat.
guise
Van die uw vyandt zyn.
karel
Of die gy 't zocht te maken,
820[regelnummer]
Om door haar ondergang daar boven op te raken:
Uw diensten staan my duur. gy hebt de nydt in 't hert
| |
[pagina 109]
| |
En 't vlaayen op uw tong, en zoo myn staat verwart.
Uw stam heeft overlang myn stam de doodt gezworen.Ga naar voetnoot823.
Haar heerzucht is niet nieuw en al voor u geboren.
825[regelnummer]
Zy is wel eer geweest handtdadig aan verraadt,
Haar lokt geen lof tot goedt, geen laster van het quaat.Ga naar voetnoot826.
En uw hertnekkig hert, al kon ik 't overtuigen,
Zou stijf staan als een eik niet willig nederbuigen,
Gelyk een willig boom, zoo zyt gy van gemoedt,
830[regelnummer]
Die, voor uw vrienden trots, uw vyandt valt te voet.
guise
Die smaat zy ver van my, die, om u te geryven,
Ging midden in 't gevaar, op dat g' er uit moght blyven.
Dit rekende ik myn plicht. nu wort myn deught belet.
karel
Wanneer heeft toch de deught een plooy in u gezet?
guise
835[regelnummer]
Noit is'er schult aan my in deze kant gebleken.
karel
Of hebt gy 't hert te hoog van om gena te smeken?
guise
Die heb ik niet van doen, wort my maar recht belooft.
karel
Gy vreest de rechten niet of ziet haar over 't hooft.
Uw aanzicht wyst uw schult. gy hebt u zelf bedragen.Ga naar voetnoot839.
840[regelnummer]
Of schrikt gy in uw hert nu voor uw eige lagen
Die gy een ander leght? want een die listen brouwt,
Alle anderen benyt en noch zich zelf mistrouwt.
Hebt gy nu schult, zoo zal 't een ander op doen waken.
| |
[pagina 110]
| |
Zoo dient een schip gestrandt den stuurman voor een baken,
845[regelnummer]
Op dat hy dat vermyde en in die zelfde noodt,
Niet op die bank of klip zyn kiel aan stukken stoot.
catryn
Die zulk een euveldaat noch ongestraft wou laten,
Bedurf door slappe straf veel duizent onderzaten.Ga naar voetnoot848.
De wraak van dit gewelt is niet dan heil van 't ryk.Ga naar voetnoot849.
guise
850[regelnummer]
Misbruik maar niet uw maght te groot in 't ongelyk.
karel
't Zy ongelyk of recht, men zal het naauw doorgronden.
catryn
De hoogste staat van 't ryk is 't dichtst aan 't recht verbonden.
guise
Zoo wort ik hier bericht: 'k heb u ten dienst gestaan,Ga naar voetnoot853.
En altyt veel te veel maar nooit genoeg gedaan,
855[regelnummer]
Wanneer ik zagh dat ik uw vyandt niet kon dwingen.
Nu komt myn eige dienst my voor de schenen springen.
Guise binnen.
karel
Ik hoor zyn klachten wel, maar ben noch niet gepaait.
De deught schynt nu van daag de Guisardts aangewaait,
En nochtans hebben zy het wufte graau ontsteken,
860[regelnummer]
En teffens op haar handt, gereedt op 't minste teken.
Nu zullen zy bestaan te vechten voor haar eer.
Zy blyven styf en stout en noch al in 't geweer.
Hy voedt wat in zyn hert, een broedthol van die buyen
My over 't hooft gewaait om Vrankryk op te ruyen.
865[regelnummer]
Myn broeder, ziet dat gy u binnen Louvre houdt
En al het volk by een, daar gy u op vertrouwt.
| |
[pagina 111]
| |
navarre
Ik zal, van anxt bevrydt, gerust in 't hof vernachten,
Meer steunende op uw trou als op versterkte wachten.
Karel, Navar. Anjou. Cardinaal. binnen.
Catryn. Guise. Conde.
guise
Zoo weetmen listig...
catryn
Stil. Conde, die looze spiê,
870[regelnummer]
Gaat ons van achtren na, en ziet niet dat ik 't zie.
Ik zal zyn wakend' oog door valsche schyn bedriegen,
Om zoo zyn achterdocht gerust in slaap te wiegen.
Bidt my nu dat ik u wil nemen in myn arm,
Op dat zy u voor straf zoo 't moog'lyk is bescherm.Ga naar voetnoot874.
conde
875[regelnummer]
Hier zal de list zich naakt van top tot teen ontwinden.
Ik heb de draat, en hoop het kluwen voort te vinden.
guise
Zal dan zyn Majesteit op my alleen verstoort
De handen aan my slaan en in de windt myn woordt?
En ik Mevrou hier toe niet kunnen u verwekken.
880[regelnummer]
Dat gy in tydt van noodt my zult tot voorspraak strekken?
catryn
Verzoekt geen meerder heul aan my dan aan het recht.
guise
Ik zoek niet anders dan het geen men my ontzeght.
| |
[pagina 112]
| |
catryn
Hebt gy het op uw zy, zoo zal 't u wel bevryden;
Maar zyt gy ver van daar, zoo zyt gy dicht by 't lyden.
guise
885[regelnummer]
Ik vrees geen recht.
catryn
't Is goedt, zoo gy onschuldig zyt;
Maar vreest gy 't niet, om dat gy 't met gewelt bestrydt;
Zoo schynt gy in die zaak onkundig noch te wezen,
Dat die het recht niet vreest waar voor hy dient te vrezen.
guise
Ik roep alleen daar om. gy laat my in de ly.Ga naar voetnoot889.
890[regelnummer]
Dit 's al uw hulp. en och een kranke troost voor my.
Om dat ik, eer verhooght, een luttel ben aan 't zygen,
Nu zoektmen al myn eer voort op de knie te krygen.
catryn
Men tracht na d'eer van 't landt door straf van dit gewelt.Ga naar voetnoot893.
En wee u zo het werk door u is toegestelt.
895[regelnummer]
Ik heb wel eer bestaan myn staat met u te wagen,
Maar ben een andre weg, nu wyzer, ingeslagen,
En niet op zoo veel moeite en zulke last belust.
Hy die zyn vyandt jaagt maakt zelf zich ongerust.
Dit docht ik in het eerst. nu zoek ik 't te bedekken.
guise
900[regelnummer]
En my daar door het net zoo over 't hooft te trekken?
Eerst boodt gy my de handt. nu licht gy my de voet.
Nu komt zo diep een eb na zoo een hoge vloedt.
catryn
Gy brenght het hier niet toe, in dit verloop der zaken,
Dat uw geslacht in 't ryk weêr oit te roer zal raken.
| |
[pagina 113]
| |
905[regelnummer]
Al of uw hoge moedt zich hier in dienst begeeft,Ga naar voetnoot905.
Op hoop van heerschappy, daar gy alleen na streeft.
Al zyt gy machteloos, gy laat u niet bedwingen.
Maar zoekt noch tegens stroom in 't zwemmen op te dringen.
Als een die, door een drift en boze tocht verrukt,Ga naar voetnoot909.
910[regelnummer]
Niet schandig acht te zyn wanneer 't hem wel gelukt,
't Is voor u meêr dan tyt uw hoogmoedt af te leggen,
Om dat gy hier niet meêr te zien hebt noch te zeggen.
guise
Is d'onrust van het ryk niet door onz'huis gstilt?
catryn
Dat voert de muitery en scheurzucht in haar schilt.
guise
915[regelnummer]
De staat, zoo diep gequetst, heb ik getrou verbonden.
catryn
Gelyk als of gy 't vuur woudt meestren in de wonden,Ga naar voetnoot916.
Zoo hebt gy 't aangestelt. gy zoekt de vrede veeg
Te maken voor den tyt, of isze u in de weeg?
Nu gy uw woorden breekt, en om de wraak te wekken,
920[regelnummer]
Niet zoekt dan tegens ons een harnas aan te trekken.
guise
Al leedt ik ongelyk, ik was door 't oude leedt
Noch grondtvast in de trou, niet vlottende in myn eedt.Ga naar voetnoot922.
Daar hebt gy 't op gelaân. ik heb my niet gewroken.
Zy zoeken met myn ramp haar handen noch te stoken.
| |
[pagina 114]
| |
catryn
925[regelnummer]
Nu wordt gy week in 't hert. of vreest gy voor het endt?
Dit geeft my achterdocht, ik ben dit niet gewent.
guise
De wraak is nu op 't felst, daar moet ik my voor hoeden.
catryn
Of denkt gy dat het werk hier mee zoo doodt zal bloeden.
guise
'k Verzoek van u Mevrou, datge u hier tusschen steekt,
930[regelnummer]
En zoo de meeste kracht van deze slagen breekt.
catryn
Of zoekt gy nu het hooft weer in de schoot te leggen?
Al smeekt gy om gena, men zal u die ontzeggen.
Gy zyt met al uw huis niet dienstig voor myn Zoon,
Die met een andre voet zal treden op zyn Troon.
935[regelnummer]
Men wil geen kryg met schyn van Godtsdienst meer bekleden,
En in een onderdaan, meer letten op zyn zeden
Dan op het Kerkgebruik, en zetten aan een zy
Dat Geestelyk gezach, zoo zoet op lantvoogdy.
De myter komt haar toe, laat zy die dienst bewaren.
940[regelnummer]
De Koning voer de Kroon, die past niet op haar hayren.
Die eer moght om 't genot van 't recht zyn afgekeert,Ga naar voetnoot941, 942.
Nu 't onrecht tot zyn schade en achterstal verleert.Ga naar voetnoot941, 942.
guise
Mevrou blyf ik in 't trecht dan van uw hulp versteken?
catryn
Verantwoordt gy u zelf. ik moet den koning spreken.
945[regelnummer]
Goedt recht behoeft geen hulp.
| |
[pagina 115]
| |
guise
Ik die, voor deze staat,
Verbezight heb myn goedt myn welvaart en myn raadt,
Zie hoe het op het eindt met my komt af te lopen.
Wat achte ik dier genoeg om gunst by 't hof te kopen?
Noch leven noch myn staat, maar wat ik wrocht voor 't landt
950[regelnummer]
Was niet helaas dan zaat in een onvruchtbaar zandt.
Wat is'er nu voor my in Vrankryk te beleven?
Die den gemeenen haat daar over ben gegeven.Ga naar voetnoot952.
conde
Nu ben ik eerst gerust. ik zorgde voor de list,Ga naar voetnoot953.
Die heeft myn hert bezet, gelyk een dikke mist,Ga naar voetnoot954.
955[regelnummer]
Nu schielyk weghgejaaght. ik hadt geen vast betrouwen,
Maar zocht dat heel bedekt, en 't oog in 't zeil te houwen.
Nu toont Catryn de daat, te voren maar den schyn.
Ik heb haar trou gezien met niet gezien te zyn.Ga naar voetnoot958.
rey van navarroische maagden
De droefheit, die het hert doorgrondt,
960[regelnummer]
Is altyt minder als de wondt,
Wanneer zy hebben medelyden
Die u van overlast bevryden.
De ramp is kleen in onze zin,
Nu al des Koninghs hofgezin
965[regelnummer]
Schynt om den Ammiraal te klagen,
Zoo onvoorziens ter neergeslagen.
't Is waar, wy zyn het hof gewent,
Maar och wat jammer wat ellendt
| |
[pagina 116]
| |
Wat droefheit is ons niet beschoren?
970[regelnummer]
Wat moetmen daar al zien en horen?
De plagen zyn daar groot en veel,
Waar van wy krygen mede onz' deel,
En komt een brandt van bange tyden,
Zoo moeten wy de vonken lyden.
975[regelnummer]
Een maaght, bevrydt voor 't hofgevaar,
Leeft veel geruster, die voor haar
Noch voor haar vrienden laag gezeten,
Ziet ryzen nimmermeer Kometen.Ga naar voetnoot978.
Helaas wat is de heerschappy
980[regelnummer]
Als zorg? de zorg als slaverny.
En zal de slaverny bekooren
Het herte van een vrygebooren?
Het dunkt den Koningen heel schoon,
Dat zich de zon op hare troonGa naar voetnoot984.
985[regelnummer]
Ziet blindt, en met haar sterke stralen
Niet by haar glory weet te halen.Ga naar voetnoot986.
Maar even als vermolsemt houdt
By duyster heeft de glans van goudt,
Zoo zyn ook de verduysterde oogen
990[regelnummer]
Der Vorsten hier om laag bedrogen.
Des Konings kroon was eer een last,
(Daar ieder zich nu aan vertast)
En dit een straf der onderzaten
Wanneer hy dreygde 't ryk te laten.
995[regelnummer]
Maar och! helaas wat is Natuur
Nu met haar goede gaven duur.
Hoe zelden heft zy een op tronen
En laat de deugden by hem wonen.
De Koning, dus gezet in staat,
1000[regelnummer]
Volght zelden wat de wysheit raadt.
| |
[pagina 117]
| |
Hy laat zich tot het quaat haast nodenGa naar voetnoot1001.
Die alle ding acht onverboden:
Maar een oprechte en vroome geest,
Die meer zich zelf dan andre vreest
1005[regelnummer]
Zal niet zoo licht iets quaats bedryven
Hoe kan 't by hem verholen blyven?
Wanner zyn overtuight gemoedt
De wete aan zyn geweete doet,
Dan dunkt hem is 't zoo vergekomen
1010[regelnummer]
Als of 't de werelt hadt vernomen.
Maar ziet, de nacht om hoog gereedt,
Valt op het aartryk, als een kleedt.
't Wort tyt om weer gerust te slapen
Op 's Konings trou, het sterkste wapen.
|
|