Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland
(1628)–Samuel Ampzing–
AuteursrechtvrijOude Holl. Rijm-Kronijk onder Graef Jan II.
Hier binnen ist also comen,
Dat Heer VVitte was gevaren
Wt Zierikzee met cleenre scharen,
Met eenen schepe ende niet me,
Voer hy buyten by der zee,
Ende quam an bi Zantfoerde,
Daer vernam hi ende hoerde
Dat Hollont al was verloren.
Een seer vermaerde duyn in't heele land, van wegen
Dat hy so magtig hoog en steyl ook is gelegen
By so beroemde Stad. Wat loopt sich menig moe
En dat met lust en vreugd na dit gebergte toe?
En klout'ren na den top op handen en op voeten,
En staen te martelen, te kruypen, en te wroeten,
En liggen afgemend te hijgen op dien duyn,
Eer sy dien Ga naar margenoot* Altas sijn op sijnen kaelen kruyn.
En sien van daer ons Stad, en onse naeste steden,
Gelegen wjd van ons, ook veele duysend schreden,
De koopstad Amsterdam, 'twijs Leyden, en het Meer,
Ja Alkmaer, suyvel-rijk, by gunst van locht, en weer.
| |
[pagina 76]
| |
So siet gy ook van daer de diepe blaeuwe baren,
En in de rijke See de groote Schepen varen,
En 'tdorre Sandvoort me in duyn, en aen het strand.
En wat een oog-geweij van al ons lieve Land!
Hier mald en maeld de jeugd: daer sietmer twee staen zollen,
En worst'len so om best; daer een van boven rollen;
Dees vallen op sijn neus, en over hol en bol,
En krijgen van't gul sand sijn hals en ogen vol.
Ga naar margenoot+Aen deser duynen dan hun klaeren regen leyden,
Die uyt haer ad'ren springt als een fonteyne doet,
En met een soet gedruys uyt hunne borsten vloed.
Hier maektmen 'tlywaet wit, hier bleyktmen 'tgraeuwe garen,
En maekt de webben toe als of sy sneeu-wit waren,
Ey! siet toch hoe hierom so menig knecht en meyt
In't werk hier besig sijn in veel verscheydenheyd:
Hier loogtmen 'tlinnewaet, daer word het weer gesteken
Begraven inde melk de graeuheyd uyt te weken,
Dees wasschen inde tob voordaen sijn blaeuwen huyd,
En wrijven met de vuyst sulk overblijfzel uyt,
Die spoelen 'tweder op: en gaen't te velde brengen,
En maken 'tpennen vast, en staen het te besprengen
Met silv'ren en regens dou, tot dat het wit en sacht
Word vande bleyk gedaen, en weer na Stad gebragt.
Ga naar margenoot+Ook sijn hier allezins seer lustige Landouvven,
Die vet en vruchtbaer sijn voor d'Ackerman te bouwen,
En saeijen wat hy wil. Of groen geschilderd Veld,
Ga naar margenoot+Daer menig os, en koe, en schaep is opgesteld,
Ga naar margenoot+En tieren wonder wel. De koeijen suyvel geven,
De boter, en de kaes, tot voedzel van ons leven:
Maer d'os die word geslacht: stroopt hem dat dicke vel,
En sout hem inde kuyp, dat komt de keuken wel
In 'swinters dorre tijd, wanneer de suere vlagen,
En stuere noorde-wind, en felle koude dagen
Ons houden binnens huys. En wat veelvuldigheyd
Van aengenaeme spijs word van het schaep bereyd!
Maer kan ik nu alhier met eren wel verswijgen,
Ga naar margenoot+Dat wy de Deenen hier met hunne oszen krijgen,
Waer toe alhier een plaetz en eene ruyme stal
Bequaemlijk is bereyd op onse breedste wal?
En hoe en souden ook de Deenen hier niet komen?
Word ergens in het land een beter plaetz vernomen,
Daer yder komen kan rondom van allen kant,
Daer goe verversching is, in't midden van het land?
| |
[pagina *7-*8]
| |
Hier siet gy Bredero geteykent naer het leven,
So aerdig als't ons' pen of stift sou konnen geven,
So't tegenwoordig noch verwoest bedorven leyt,
Wat is al 'smenschen doen toch maer dan ydelheyt.
Gy siet wel aen 'tgewest der mueren ende steenen,
Dat dit Kasteel wel eer wat wonders heeft geschreven,
Aen d'oever vanden Ryn van onsen Graef gesticht,
Waer't weder als' het was! waert weder opgericht.
Gy siet met eenen ook een Lange Laen met bomen,
Eer dat gy hier aen't huys van Bredero kont komen,
Die tot de Woning leyt van Burgermeester Loo
Hard tegen aenden Duyn, en dicht by Bredero.
| |
[pagina 77]
| |
Noch al meer fraeijicheyd: So sijn noch hier en bovenGa naar margenoot+
Rondom de Stad seer veel en schoone Burgers-Hoven,
Ook aen de Cingel selfs, en harde by de vest,
En dat aen menig oord, en menig stads-gewest.
Gewis! en ist geen lust, en sijn't geen heren-saken
Sich op sijn eygen erf en grond te gaen vermaken,
En plucken al het geen waer na sijn siele vast,
En dat in sijnen tuyn, en eyge hove wast?
Of is het me geen lust in blijde groene weyden
Langs heen den water-kant sich wat te gaen vermeyden,
En sien daer in het gras so menig welig dier,
En beesten op hun dreef, en in hun beste tier?
Ist ook niet recht een lust te wand'len tot sijn oren
In't midden door het groen, of 'tgeel gesengde koren,
En door het swang're graen, en 'tsling'ren van't gewas,
En door de blaeuwe bloem van't groene jonge vlas?
Of ook een groot vermaek te sien met groote hopen
En doorgaens bol en dick in't wild de k'nijntjes lopen
De holen in en uyt, te sien dat licht gevaert
Te spelen hier en daer, te wep'len met de staert?
Kan ook 'tgebergte niet ons sinnen tot hen trecken,
En sonderlingen lust in onse siel verwecken?
En 'tbeken soet gestreuyl en lockt u dat niet uyt?
En sijt gy niet vermaekt door 'tlieve stroom-geluyd?
'tIs lust dan om de Stad na veele schoone vlecken,Ga naar margenoot+
En menig Heren-Huys, en and're fraeije Plecken,
Te wand'len door't gesaeij, of door het groene land,
Langs meen'ge klaere vaert, of langs den duynen-kant.
Kom hier dan Wandelaer, 'tgesicht dat is ten besten,Ga naar margenoot+
En dijn vermaek is dijn, door-loop al ons gewesten:
Het is voorwaer een lust langs heen de Klever-laen,Ga naar margenoot+
Na Duyn, na Aelberts-berg, na Bloemendael te gaen:
Daer kond gy so gy wilt Vergrafts Fonteyn sien springen,
En blijven dan noch droog, indien gy't kont bedingen:
En seker sijn gesticht, en woning, die hy boud,
Is waerdig dat gy die wel deur en deur beschout!
En dat dat Ga naar margenoot* Graeflijk Huys, van Valkenburg beseten,
Moet om dien ouden naem veel minder sijn vergeten,
so weynig als een huys dat hier ook ergens staet.
Gaet dan na Bredero voordaen de rechte straet:Ga naar margenoot+
Een graeflijk oud gesticht, nu jammerlijk geschonden
Door oorlog en geweld, en met der tijd verslondenGa naar margenoot+
Door 'tongeval des tijds. Een al te schoon gebou,
En van te hoogen naem, dan 'tso vervallen sou!
| |
[pagina 78]
| |
Ga naar margenoot+Siet daer ook 'tHuys van Loo: dan kond gy wat beneden
Een weynig van der hand na Stuyf-sand dij vertreden:
Voords Sand-poort hooger aen, en daer door 'tsnoode feyt
Van Gerrit den verraer 'tHuys-Velsen stucken leyt,
Tot sijne schand, en smaed, en tot een eeuwig teken
Hoe Prinzen-moorderij den moorders op sal breken:
Dan vander Mijlens-Huys, en Triers daer an met een,
T'saem op den grond gesticht van't Slot van Groene-veen.
Had. Iun. Bat. Cap. xviii. Arx Velsena disjecta laceras ruinofasque parietinas adhuc ostendit, ob particidiale in principem foedè trucidatum nefas communibus Hollandiae Selandiaeque armis expugnata atque eversale. Cujus exauguratae fundum Ianus Dousa, Musarum delitiae, possidet: atque in ejus viciniâ ad teli jactum paucis abhinc annis egregiam Villam castelli modo latâ fossa circumdatam ab Adriano Groenevenio Harlemensi cive exstructam videmus. Het af-geworpen Huys van Velsen vertoond sijne vervalle mueren noch, van wegen de schandelijke vader-moord des Graven door de gemeyne wapenen van Holland ende Seland bestormd, ende verwoest. Wiens grond de liefelijke poeet Ianus Dousa besit. Alwaer wy sien dat ontrent eenen stenen-werp van daer een heerlijke Hof-stede Kasteels-gewijse met eenen breeden graft omvangen van Adriaen Groeneveen van Haerlem voor weynige jaeren gesticht is.
Ga naar margenoot+Ook vander Ster, en Kies: noch kont gy wat te wijken
Na dijne rechterhand, het Huys te Hulst bekijken,
Ga naar margenoot+En Backer harde by, en so daer over weer
Ga naar margenoot+Het Huys te Haszelaer, en diergelijke meer.
Ga naar margenoot+Dan hooger na Bresaep, en so ter sijd na Velsen,
Ga naar margenoot+En daer de Duyn, en 't Y de Bevervvijk omhelsen,
En perszen in der engt, een seer gelege Ste,
Gelegen op het Y, gelegen by de See.
|
|