It Freark Jabiks Folk

[p. 152]

XIX

In ljochte aprildei mei gâns blau oan 'e loft. Waarme sinnestrielen, mar in kâlde hege wyn. Dêr wienen hja allegearre wer byelkoar by Auke-en-har, de erven fan Freark Jabiks Hindrikje. Wyts wie oan board bleaun, Teade wie der mei trije bern oan 'e hân; hy stike om in frachtsje rûge dong fan Nijboers jonges. Tige sjofel en suterich, mar wol op 't skik.

Andele hie syn bêste spullen oan en Frearkje wie al sa yn 'e pronk. Senuweftich rûn hja troch it keammerke. De reis soe oangean: it Wolsumerkeatling. Auke stie noch by de tafel, wat triedsjes read yn 'e wangen en de sokken oer de boksen. Syn fyts stie tsjin 't kezyn, in stiselkistje der foarop. Sutelje, krudenierswaren; Andele hie der hûndert gûne oan weage tsjin rinte en ôflossing. No reizge er de boeren bylâns, hja moasten de mûle iepen hâlde fansels, mar oars, oars!

‘It moat wenne,’ ornearre Frearkje.

‘It wurdt ús tiid, hear!’ Andele seach op 't horloazje. Doe wie 't in fûstkjen yn elkoar om, goede winsken genôch.

Dêr gyngen hja hinne, Andele droech de koffer. Frearkje seach allegeduerigen om, Durkje en Teade stienen yn 'e doar. Auke sloech de skonk oer 't spatskerm en socht om 'e opstap. Twa pûn earten en in pûn sâlt hied er yn 't kistje, dêr soed er mei nei de Uterdiken ta.

Noch ienkear die Frearkje de hân omheech, doe wienen hja de hoeke om. Dêr gyngen hja. Nei it Wolsumerkeatling.

De sinne sakke dat oer nei 't westen, mar spegele noch yn 't wetter fan 'e Boalserterfeart en tsjoende wûndere ljochtplakken tsjin 'e grienferve souder by Frearkje yn 'e keamer. Hja hie in âld broek fan Andele ûnderhannen, dêr't hja in nij krús yn sette soe. 't Woe har net rjucht slagje, 't wie ek fan dat tipelsinnich wurk. 't Handige har ek net rjucht en it dreau net. Doe lei hja it spul oan 'e kant en fandele it brief út it tafelslaad, dat hja dy moarne fan Durkje ta har jierdei krigen hie. Andele hie har lokwinske fansels, mear net. Der wienen wol minsken, dy't der hast in feest fan makken, mar sa wiene hja net opbrocht. Mar Durkje wie 't net fergetten, in brief! Hja koe him hast út 'e holle mar likegoed tearde hja it bôchje skriuwpapier nochris iepen. Dit

[p. 153]

skriuwen, och, it wie net safolle, mar it hie har sa goed dien. Dit fredich skoft woe hja 't nochris lêze. Andele wie nei syn fûken, hy koe net bêst stilsitte, nammers hy hie in wurksum en tige beuzich aard. Hja hie sa troch de dei net folle oanspraak, hy wie swijsum lykas Teade. Dat hienen hja fan heit. Mar hy wie goed. Der soe him gjin mis wurd ûntkomme, hja koenen it skoan mei elkoar fine. Hja ek wie hjir net in healoere ûnwennich west. 't Wie hjir stil fansels en tige ienlik, mar hja sieten deun by 't wetter en hoefolle skippers foeren hjir net troch, dêr't hja kunde oan hie út 'e tiid, doe't hja mei Teade foer. Soms, as soks der ta lei en hja stie op it stalt, koe hja noch wolris ien oansprekke. Dat wie dan in roppen oer en wer om yn dat lytse skoftsje ûnder it farren wei elkoar noch safolle mooglik te fertellen. Under iten tsjin Andele helle hja dan faken noch op oer dy en oer dy. Hy harke wol en sei der sa út en troch dan in wolmienend wurd oer. By Postma hie hja it altyd tige bêst nei 't sin hân, mar hjirre wie it dochs noch oars, dit wie eigen en dat wie altyd better as frjemd.

Frearkje striek noch ris oer it papier... met Auke gaat het ook zo best hij heeft nooit meer last en met het verkopen gaat het zo best, Auke krijgt er ook al nocht aan, wij hebben het nu beter dan toen hij bij de boer was...

Frearkje liet it briefke sakje, en stoarre troch de ruten nei it spegeljend wetter yn 'e feart. De sinne sakke leger en sette de wide greiden yn in wûnder ljocht. Dauwe wazeme boppe de sleatten. De hege toer fan Blauhûs stie skerp tsjin de felkleurde loft. Safolle wist men der no fan. Dêr hienen hja no sa oer yn sitten, doe't Auke syn aksje krige en net mear by de boer mocht. Wat hie hja it in gat yn 'e kop sjoen, dy sutelderij, en no better as by de boer! Men koe 't jin net begripe en woe it mar amper leauwe. Hja wie der sa bliid om en alhiel optein hie hja it Andele dy moarns foarlêzen. ‘Soks is moai,’ hied er sein, ‘dan kin ik aanst faaks ek wer ta myn sinten komme.’ Hy soe 't sa net miend ha grif, mar sok sizzen wie har wat ôffallen. En gjin lêst mear, skreau Durkje. 't Soe bêst kinne, dat it oerbettere, no't er net mear yn it swiere wurk stie. Wat koe 't al nuver rinne yn 'e wrâld. Auke, dy't yndertiid sa syn galle útspuid hie oer memme winkeltsje, en no hied er soks sels by de ein en it foldie goed. En Andele mei syn reizgjen nei 't fiere Amearika. It doarp hie him doe te lyts west; Amearika, dêr soed er mear earmslach ha. En no wienen hja hjirre op it stille en fer-

[p. 154]

litten Wolsumerkeatling telâne kommen. As 't yn in boek stie, soe men it net leauwe wolle.

Frearkje skrok suver op. Hja hie ek safier fuort west, fan alles hie hja wer by de ein hân. Der kaam noch in skip foar de wâl. Hja kuerde oer de ûndergerdyntsjes, 't soe wêze kinne dat hja kunde oan 'e lju hie. Doe ynienen seach hja 't; tagelyk wie hja ek oerein. 't Wienen Teade-en-har!

It briefke saaide oer de flier, yn 't foarbygean skopte hja Andele' broek mei it stikken krús ûnder de tafel. Teade sette krekt de lêste healstek op it tou om 'e brêgepeal, trije bern stienen yn 'e waring en Wyts stiek de holle ta de kape út.

‘Heden, heden, heden, wiene jimme dêr!’ Hja klapte yn 'e hannen en hie triennen yn de eagen. ‘Teade jonge, hoe is 't mei dy!’ Dy naam it lykwols o sa kalm op. ‘Frearkje, noch goed?’ Hy lei mar justjes in pear fingers yn har hân.

En doe de bern. ‘Wienen jimme noch net op bêd? No, no, no. En soenen jimme ris by muoike sjen?’ Ien foar ien naam hja harren op 'e earm. De lytse Freark mei in slimmen groede boppe oer de holle gyng soks winliken stoefernôch. ‘En Wytske, hoe is 't mei jo? Wel, wel; no, mar gau meielkoar yn 'e hûs, wat sil jimme omke Andele hjir fan sizze.’ De beide lytsten sliepten fêst. Wyts doarde der wol efkes by wei. 't Koe net lang fansels, de oaren moasten ek op bêd.

Dêr sieten hja dan yn 'e brêgewipperswent op 't Wolsumerkeatling. De bern hokken wat ferlegen om Wyts hinne, Teade stoppe út Andele' fetsje. ‘Jimme sitte hjir moai, Frearkje.’ Dy skrepte mei tee en koe der noch net oer út, dat hja Teade-en-har hjir no hie. ‘Ja, wy ha in fracht stien yn foar Boalsert,’ soks wie tusken twa grutte halen troch, want hy hie de brân der yn.

Doe kaam Andele der yn, mar as hied er har dêr ferwachte, sa kalm bleau er. ‘Ha wy jimme dêr ek ris, noch goed?’ En doe't er it rigeltsje bylâns west hie: ‘'k Ha wat iel efter op 'e strjitte lein, Frearkje; wêr sille wy dêr salang mei hinne?’ Dy joech amper beskie. Wa koe no mei in soadsje iel stean? Dy soenen der wol bliuwe. Mar Andele skode wer yn 'e klompen om earst syn fangst in goed plak te beskikken.

Frearkje swaaide mei de treppot, de bern krigen ek har part. Hja rattele mar foar 't âlde faderlân wei en frege hûndert út. It wie Wyts almeast, dy't beskied joech.

Andele en Teade rekken yn in kalm en evenredich petear. Skoften

[p. 155]

wie it stil, mar net ien fan beiden, dy't soks hindere. De bern rekken op 'e koai; doe hienen hja noch in fredich healoere mei har fjouweren.

De sinne wie al lang weiwurden, der lei in swiere dauwe oer de lânen. De kikkerts setten ta en dienen och sa har bêst. Yn de âld keamer wie it mear as skimerich, mar om dizze tiid yn 't langst fan de dagen stiek men de lampe net mear op.

‘Hoe giet it oars mei it farren, Wytske, sjamperet it noch wat?’ Frearkje bûgde har wat foaroer, dit koe bûten de manlju omgean. ‘Wy meie net kleie, wy ha meastal fracht.’ Wyts mei har swier lûd, koe hast net lústerje. ‘Mar der moat ek noch al wat wêze, Frearkje. Lêsten ha wy fjirtjin dagen op 'e helling lein, soks nimt sines ek wer. Fan't winter binne wy noch al wat efterop rekke. Der giet safolle ôf, foar't it oan jinsels ta is en Teade moat it allinnich fertsjinje.’ Frearkje knikte. Hja moasten in swiere sile lûke, it koe har der suver om begrutsje. Wyts kaam ek wat neierby, bûgde har wat nei Frearkje oer. ‘Ik bin ek al wer trije moanne hinne.’ ‘Och stumper!’ Wyts glimke. ‘No, sa slim is dat net.’ ‘Wel nee, dat wie myn sizzen ek net, as 't allegearre mar wer goed giet, dat is it foarnaamste.’ ‘Ik sit der net oer yn, dat sil him ek wol wer rêde.’ Frearkje knikte, stoarre doelleas nei it skaadtsjoenend teeljochtsje. Andele en Teade hienen it oer fiskerij. ‘Ik ha ris in snoek fongen, wy wienen doe te Appelskea om turf.’ Teade helle it ferhaal op yn sobere wurden. Frearkje hearde de wurden út 'e fierte, de sin gyng har foarby. Hja wie by Teade en Wyts mei harren útsloerd skip en fiif lytse bern en skielk yn 'e winter de seisde der by. Hoe moast soks gean yn dy beheinde romte; en Teade, dy't ek mar ien pear hannen hie, soe foar sa'n húshâlding riede moatte.

‘Wy moatte nei board, Teade.’ Doe wie Frearkje ek wer by. ‘Ik sil noch gau ris ynjitte, der sit noch wol ien yn.’ Doe reepte hja in neimakke Dimter koeke yn fjouweren. ‘Oars wurde wy mar larderich fan dy tee.’

En doe moast it dan ek wêze. De wrâld lei och sa stil en yn in grutte frede. ‘Men soe der suver tsjinoan sjen om op bêd te gean, sa moai is 't,’ sei Frearkje. Teade stiek nochris oan. De beide manlju klompken noch in eintsje de dyk út, de froulju sieten salang op 'e roef. Frearkje fielde in grutte tagedienens foar dizze Wyts, dy't mei har fiif bern winliken noch altyd in grut fanke wie. ‘Ik sil mei gauwens wer wat foar jo

[p. 156]

op priemmen sette, hoazzen en sokken foar de bern. Jo kinne hjir ek wol wat stikken spul bliuwe litte; ik haw it wol oan tiid.’

Doe kamen de manlju werom. Hja moasten no ek risselwaasje meitsje.

De sinne flamme yn it easten en soe syn reis oangean oan in djip-blauwe loft, doe't Teade it skip ôfsette. It soe lûken wurde oan Boalsert ta. Andele hie de brêge omheech; Frearkje, noch yn 'e boarstrok en ûnderrok, joech in lêste goede ried. Dêr gyngen hja. De sinne stjoerde syn earste strielen oer skip en túch; 't wie wol slim útsloerd en ferkommen. De hellingbaas hie der alteast fan bûten it measte net oan dien, tocht Frearkje.

Teade wie oan wâl slagge, strûpte de beage om. Noch ienkear kaam de hân omheech. Frearkje loek oan 'e skouders. 't Wie dochs noch huverich yn 'e moarntiid en dan sûnder klean oan. Hja soe wetter oersette en har oanklaaie. Andele waard wei yn it skimerige hok en helle syn soadsje iel foar 't ljocht.