Foar de lins

[p. 5]

Pendelje

De sliepende huzen stiene yn trochsichtige dize dy't ek yn 'e stille strjitten hong. De stêd waerd mar stadich wekker. By 't station sette in trein oan. In iere frachtauto rattele oer de Emmakade, in skrouske fytser, krekt fan 't bêd, repte 'm nei de bitide tsjinst. Twa feale froulju swaeiden swijend en moarnsk de stêd yn om foar achten noch in kantoar to hoffenjen. Dat wie 't sahwat.

Sytse stie by it giele buordtsje op it Blokhúsplein, de hannen djip yn 'e bûse, de tas mei de lege thermosflesse achtleas ûnder de earm.

Al wer in nacht foarby, dat hie er ek al wer trochstien. Hoe soe er it ek net trochstean? Acht ûren duorren ommers mar koart en bannich hie er it net. It wie ek yn it minst gjin leabrekkend wurk, smoarge hannen krige 'r der ek net fan, it frege wol omtinken, mar wie it dêr minder om?

Wurk binnendoar, wolnou, dan ûntreinde en ûntwaeide 'm ommers neat, koe 't noch better? Dat dy masinen altyd mar lûder bigounen to gounzjen en syn holle op it lêst sloech as in klok, koe er de direksje net wite. It lei 'm net oan 'e masinen, it lei 'm oan himsels. Dat de muorren frjemd hinne en wer gyngen doarst er tsjin in oar net iens to neamen. Muorren koene net hinne en wer gean, it wie to gek om los to rinnen. Alles soe ommers fan boppen komme, de hele boel soe ynfalle, dat koe in bern bigripe. Dat er it dochs likegoed klear en dúdlik seach. Frjemd. Nachts wie 't minder as deis. Mooglik kaem it fan dat buizeljocht. It wie dêr sa ljocht as de dei, of noch ljochter faeks. Ut en troch hie er it gefoel oft er spierneaken by de bân stie, al sa healwiis. Soms wie 't noch slimmer en miende 'r dat it ljocht dwars troch him hinne skynde, dat er fan glês wie en brekke soe. Dat in mins der sa nuver by komme koe.

De bus kriemde om 'e hoeke en hâldde by it giele buordtsje. Sytse taestte nei syn wykkaert yn it plastic pûdtsje. Fjouwer, fiif man sleten yn 'e bus, hy hie gjin kunde oan harren. Skean sakke 'r yn in hoekje. Toe nou mar.

It tolhús foarby seach er de sinne troch de moarnsdize as in frjemde oranje lampion. De damp soe 't tsjin 'e sinne net hâlde kinne, alles wiisde op moai waer. It wetter fan 'e Wielen sliepte noch, as de wyn der oer suchte soe 't wekker wurde. Wekker? Hwat wie er wer frjemd oan 'e gong. Rinse hie fannacht op it húske sitten to sliepen. Der soene him punten foar ôfhâlden wurde hie Rinkema sein. Hwerom? Dat koe elk dochs oerkomme? Rinse soe 't wier net mei sin dien ha, sa wie Rinse net, mar de lea koe jin licht bifalle as men ta sitten kaem. Meijer hie sa lûd ek net roppe moatten, hy koe fan tinken wol ha dat Rinkema dêr op ôfkaem. It soe Rinse gau

[p. 6]

...de hannen djip yn 'e bûse...

[p. 7]

in pear goune skele en dat om fiif menuten sliep. In djûre slieperij.

By Swarteweisein sloegen hja ôf, it skeat al wer op, nou gyng it nei hûs ta. By it paed hâldde de bus, gjin halte of buordtsje to bikennen. Sytse gyng oerein. ‘Nou, goal.’ Dat wie tsjin 'e chauffeur, dy't al wer oerskeakele; dit opûnthâld koe net to lang duorje. Sytse roun it leantsje del; mei't er op it hiem kaem fan it och sa bihindich spultsje, kaem Roelfke om 'e hoeke, op 'e kroade.

‘Bist net let fan 'e moarn’, groete er. ‘Set 'm mar del, ik kroadzje 'm wol nei de wei.’

‘Ik leau dat de skraeljonge al oer it hûs omrint.’ Ut 'en draef waerd Roelfke wei yn it skuorke. Hy brocht de bus nei de dyk en ried de lege kroade op it hiem. Doe stie er by de hikke en seach nei de fjouwer weidzjende kij op it smelle kampke tusken de beamwâllen. Hy soe byfuorje moatte; it kampke wie to lyts, mar hied er de hiele, brede berm oan 'e bocht ta net ta syn foldwaen? Hjoed woe er meane; de bisten soene net to koart komme. Hettema hie de sinten der ûnder. Hy koe 't net mear bolwurkje der eigen kij op nei to hâlden; in oar wist dat net en hoegde it ek net to witten. Roelf sei faek: doch de hiele bringst fuort. Hoe soe er de boel fuortdwaen? Dan soe er folslein oerlevere wêze oan it fabryk? O né, fan dat fabryk soe er gjin kwea sizze, it leanne better as buorkjen, it wurk wie wol nei to kommen, as dy masinen mar net erflik lûder en lûder bigounen to gûlen. Dan sloech it him yn 'e holle as in hammer op in ambyld, der spatte út, kâld fjûr. Fan binnen waerd syn holle der hielendal ljocht fan, mar it die net sear. De muorren dy't hinne en wer gyngen wiene der fansels ek, dêr soe er troch moatte. Hy kearde 'm om en seach nei de slim út it lead hingjende muorre fan 'e utleger. De timmerman sei dat dy muorre 'm wolris bijaen koe. Hy leaude it net. Dy muorre hie al skean hongen doe't er noch in lytse jonge wie, dy soe wier net omfalle. De muorren yn it fabryk wiene hecht en rjocht en dochs like it dat se del komme soene. It soe wol wenne.

Mar sûnder buorkerij? Hoe koe Roelf it sizze? De sinne rôlle de lêste dize op, rjocht boppe him wie de loft sêft blau, de beamwâl rukte.

‘Sille wy drinke?’ Roelfke' lûd bearde skel oer it hiem. Hy tilde de lytsjonge boppe de holle.‘Heit syn greate fint.’ It famke hong yn 'e tafelstoel.

‘De kij forlieze’, sei Roelfke. Der wie hwat fijannichs yn har lûd, as diene dy kij it derom en koe hja him dêr in forwyt fan meitsje.

Hy swolge syn gleone thé. Doe sei er:‘Oerdei sil 'k barmmeane en byfuorje, fan Foeke kin 'k skielk in weinfol bitekrûden krije, dat is skoander iten’. ‘Wolst der noch mear jild tsjinoan smite?’

Hy glimke tryst. ‘Fan kâld wetter jowe se gjin molke’, sei

[p. 8]

er hwat wrang. Dat Roelf net mear mei de buorkerij op hie.

Yn 'e útleger klaeide 'r him út. Dêr hiene se in keammerke fan makke mei in ledikant der yn. Bedsteden wie sa gjin moade mear. It bêd wie noch waerm, Roelf wie der noch mar in pear ûren ôf. Noflik skeukte 'r toplak, mar bûten skynde de sinne, it ljocht foel troch it giele gordyntsje. Hark, wie der ien by de doar? Frjemd, doe't er yndertiid oars net hie as buorkerij koe er altyd wol sliepe as it sa útkaem. Nei iten justjes de eagen ticht, dan wie er sa mar wei, al tjirgen de bern om him hinne. Hy woele hwat om, doe sakke 'r dochs stadichoan wei, fan 'e gûlende masinen waerd er wekker, it wie ek wer ljocht yn 'e holle. Dwyl seach er om him hinne, doelleas taestten de hannen oer it tek. Hwer wie er? De sinne skynde yn it lyts keammerke, yn 'e keamer gyngen de bern oan. Mei de tonge gyng er oer de koartsige lippen, it swit stie 'm op it hierrich boarst. Hy joech 'm oerein en fage oer de foarholle, it heloazje stie op healwei alven. It wie noch net let, mar hy soe der ôfgean, hy hie langernôch sliept en koe noch in moaije hael dwaen.

Hwat wie dat nou?

Stiif hâldde 'r 'm oan in stoel beet, it keammerke draeide om him hinne, alles waerd swart, hy sonk yn in ôfgroun.

Hymjend kaem er wer by, it swit stie 'm yn 'e hannen, it hert sloech 'm wyld. Hè, hè. Mar it hie neat to bitsjutten, hy soe hwat to swier sliept ha. Bûten, by de pomp, spielde 'r kâld wetter oer earmen en holle.

‘Och leave jonge, hwat dochst der nou al ôf’, fûtere Roelfke, ‘it is noch net iens alf ûre, dû bist alle moarnen earder, hwa soe dat úthâlde?’

Sahwat heal op 'e stoel siet er to kofjedrinken. Myld skynde de sinne op 'e forkankere parrebeam, dy't hwat rûpstekrige fruchten droech. Hwa soe mei sok waer op bêd lizze kinne?

Letter siet er yn it hofke to seineharjen mei in jas oer de rêch. Under iten druide Roelfke him yn: ‘Stean nou net de hiele dei oan dy seine, dan bist joun ommers gjin mins’. ‘Mei dit waer soe 'k noch hea winne kinne, dat komt ús fan 't winter to'n goede’, sei er.

‘As ik twa karfol mean foar de kij, dat is in hantaest en ik liz de oare helt yn swéën...’

Roelfke joech der gjin antwurd op, mar suchte lûd en swier. Mei wurden hie hja net dúdliker sizze kind hoe't hja oer de meanderij tocht.

Mei't er de karre krige kaem it wer. Hy knypte de hannen om it hânsel, it stek kaem op him oan, it waerd ek wer tsjuster. Roelfke sette de lytsjonge yn 'e karre, fan fierren hearde 'r har lûd. ‘Hwat stiest dêr nou nuver to sjen?’ Wer fage 'r oer de holle. ‘Né, neat, ik waerd hwat dwyl fan 'e sinne.’ Oan it bjinstap ta mocht it jonkje mei ride, doe moast de seine der yn. It woe noch switte yn 'e smoutte fan it heech opgeand beamguod mei de sinne op 'e rêch. Mar in skoander stik gers.

[p. 9]

Yn in smook feegde er der in karfol ôf en brocht it nei de kamp. ‘Hjir mar, bisten, nou kinne jimme ite en molke jaen.’ Wer op 'e wei eage 'r de lange barm ôf. As er ryklik de helt ris meande, dan koe er it oare hâlde to byfuorjen... Hwat wie dat nou wer? Hy line op 'e seinestôk... It sakke al wer ôf, it soe 'm yn it waer sitte faeks, it wie suver hwat near. Doe't er de rêch rjochte om 'e seine to strikeljen, hearde 'r it gounzjen fan 'e masinen. It moast nou ek net folle mâlder wurde, hjir wiene ommers gjin masinen to bikennen. Mei't er de seine wer troch it gers helle, miende 'r oan 'e bân to stean. En frjemd, frjemd, de seine gyng út 'm sels hinne en wer, hy hoegde de stôk mar losjes yn 'e hannen to hâlden, de seine die 't wurk. Dêr siet de masine efter fansels, hy hearde it nou dúdlik, it gounzjen waerd lûder en lûder... ‘Moatstû by nacht en by dei?’

Sytse waerd kjel, Siger hie de foet op 'e groun set. Hast skuldich sei er: ‘Ik hald aenst ek op, it wol ek net rjocht, de seine koe wol hwat heakje’. Siger hie noch hwat lekjend praet, hy sei mar neat werom. Siger hie nea boer west, altyd ûnder in oar stien. De fint wist net iens hwer't er it oer hie. Op nij helle 'r de strikel oer de seine, mei faesje sette 'r wer út 'e ein as moast er de forlerne tiid ynhelje.

Doe't Siger gjin kertier letter werom kaem, foun er Sytse yn 'e barm, hy lei op 'e rêch, de earmen wiid út, de holle deun by de skerpe seinesneed...

Dy nachts moast Rinse Sytse syn plak ynnimme oan 'e bân. Hy rachte bot om 't er gjin hakke wike koe.