Roman van Heinric en Margriete van Limborch

Boek XII

11	moder-alleyn, A al moeder ene.
16	luidt in A: Dat hi mi wten wege iet toghe.
18	Na 18 heeft A: U, die siit waerheit, gheric sere, Dat ic van u niet en kere;
38	Na 38 heeft A: Omdat mi te swaer si,
61	Na 61 heeft A: Die sterke porten asselgieren
66	veste, bet. gracht, uitgegraven grond.
	Fol. 136c, 136d. Uitg. V.d.B. 75-138.
95	nyet achter verslagen toegev. Verwijzingstekens achter Dat en vóór nyet.
124	die onse dar ghein, A onse engiene Uit de kop van de g van ghein komt een naar achteren gericht haaltje, waarvan we niet weten of het een verschrijving dan wel een afkortingsteken is voor -er.
135	tot en met 176 ontbr. in A.
138	onsen, lees: mijnen.
	Fol. 137a, 137b. Uitg. V.d.B. 139-147.
154	versteit nä, bet. luistert naar (Verdam IX kol. 3).
163	lester. Misschien is bedoeld: lefter, d.i. linker. Er staat een lange s.
183-184	ontbr. in A.
187	Na 187 heeft A: Daert hem gevisert was doe. Her Demophon ende sine scare Toech beneden oppenbare Daarna gaat A door met vs. 188 en 189, waarna volgt 282 vlgg.
190	tot en met 281 ontbr. in A.
190	conestavels, Vgl. 406, stavelie; 709, 734, 753, constavelie; 757 constavel.
209	ort, bet. spits, punt. Vgl. 463, 532, 902.
213	ginnart, d.i. gintwaert, bet. ginder.
225	teicken, d.i. strijdleus, wapenkreet.
227	smetten, meervoud van smette = smete, d.i. slag of stoot met een wapen.
	Fol. 137c, 137d. Uitg. V.d.B. 153-190.
246	boven. Misschien is bedoeld: bevinc.
260	leyde, Is dit een equivalent van het tussenwerpsel leider met de bet. helaas? (Verdam IV kol. 334)
270	Boeven, hs. Boeuen, op de u 2 puntjes.
271	uss-woet, bet. te voorschijn kwam. Vgl. V 394.
276	Vgl. VII 1111, IX 612.
298	luidt in A: Dat vleesch an tspere hinc,
299	wenck, bet. zijwaartse beweging. Vgl. Verdam IX kol. 2152.
312	ave, hs. aue, op de u 2 puntjes.
315	luidt in A: Dore den scilt, ende warpen neder
320	tot en met 329 ontbr. in A.
	Fol. 138a, 138b. Uitg. V.d.B. 191-266.
334	luidt in A: Ende voerden hare olifante
336	tzijen, d.i. 10.

[p. 37]

337	luidt in A: Te vorhoefde tenen male. Bet. ‘voorhoede of front van een leger’; óf is hier de bet. ‘naast elkander’? (Verdam IX kol. 1000 en 1001 Aanm.)
343	luidt in A: Ende daer na ghingen alle die,
351-352	luiden in A: Want si te verre onder hem Waren ende te neder vele,
356	voer, lees: durch; ma[s]iere, hs. maniere, Vgl. XI 1574.
371	die tande, die cande (?), A de cante
389	Na 389 heeft A: Nu seiden si tusschen hem tween,
400	luidt in A: Ende toech in sinen engiene.
	Fol. 138c, 138d. Uitg. V.d.B. 267-324.
411	tot en met 424 ontbr. in A.
421	gemacht, Verdam emendeert: gemaet. (Verdam IV kol. 433)
427	sijne, A Sarrasine.
443	hon, A hare litse, bet. verschansingen, verschanste legerplaats, ook het strijdperk zelf.
449	tot en met 456 ontbr. in A.
452	avent, hs. auent, op de u 2 puntjes.
473	tot en met 476 ontbr. in A.
	Fol. 139a, 139b. Uitg. V.d.B. 325-389.
512	volloven, hs. vollouen, op de u 2 puntjes.
513	tot en met 522 ontbr. in A.
526	gededen, A ghefenen; ww. gefinen, bet. eindigen, ophouden. Vgl. XI 1671 B nye en gescheyn, A niet ghefeen,
532	Ironische uitdrukking: hij wijdde de punt van zijn zwaard (Verdam IV kol. 371). Vgl. 901.
533-534	ontbr. in A.
539	her-komen, A vermontert.
540	sloen, hs. sloein.
541	Echites, voluit met kleine letter.
545	jongeli[nc], hs. jongeliche.
546	der coninc, A hiis ontginc.
547-548	ontbr. in A.
552	schende, A scrincke; Vgl. VI 2509 B schende, A scrincke.
567	vrouwe, A vrome.
	Fol. 139c, 139d. Uitg. V.d.B. 390-458.
583	verlempt, A verminct.
591	achtersoen, A acotoen, bet. wambuis.
599	sij en weyss wie, lees: ich e.w.w.
619	tot en met 630 ontbr. in A.
	Fol. 140a, 140b. Uitg. V.d.B. 459-490.
661	tot en met 698 ontbr. in A.
682-683	Vgl. Meliboeus 2876, 2877: Want hets een ghemeen spreken Dat die meneghe de borghe breken. (F.A. Snellaert, Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan Boendale, Hein van Aken e.a., Brussel, 1869, blz. 103)
686	al sijn sij, lees: als sij.
710	coninc, A soudaen.
714	haest, hoest (?)
719	tot en met 728 ontbr. in A.
	Fol. 140c, 140d. Uitg. V.d.B. 491-547.
735-736	ontbr. in A.
743	luidt in A: Wi selense weren int wtriden.
749	tot en met 767 ontbr. in A.
794	Na 794 heeft A: En werdet gehent, wats gesciet.’
	Fol. 141a, 141b. Uitg. V.d.B. 548-608.
827	algeyne, A alle ghemene
829	wie sij doen, A twi siit doen,
836	Echites, hs. .E.
837	Na 837 heeft A: Men ondede die porten houde,
849	sorge, A bliscep.
850-851	ontbr. in A.
851	o[m]b, hs. onb.
856	coninc, boven toegev.
862	schoet, A stoet.
866	verhüeff, A vermonterese.
868	tot en met 885 ontbr. in A.
	Fol. 141c, 141d. Uitg. V.d.B. 609-664.
887	erkomen, A vermontert.
907	up-gehaven, A vermontert.
916	tot en met 939 ontbr. in A.

[p. 38]

917	müysse [n], hs. müysser.
921	Bet. 8 dagen voluit. Vgl. I 2337, VIII 769.
947	Na 947 heeft A: Maer die coninc Rioen, verstaet, Verlossese alsiit hadde te quaet.
954	Da[r], hs. Dat.
955	da[r], hs. dat.
964	luidt in A: Hi waende, si onderlinge hadden gestreden. Vgl. 1600 B Sonderlinge, A Onderlinge.
	Fol. 142a, 142b. Uitg. V.d.B. 665-743.
981	getten, A beseten (: gheweten).
996	Dat, A Dien.
1017	sade, boven toegev.
1025	gerren. Er schijnt te moeten staan: geven. A. heeft enkel ghe. De rest ontbreekt.
1035	Hem verstaen, d.i. bewustheid hebben, bij zijn verstand zijn. Vgl. 1046.
	Fol. 142c, 142d. Uitg. V.d.B. 744-818.
1059	wart, wort (?)
1062	avent, hs. auent, op de u 2 puntjes.
1062	tot en met 1065 ontbr. in A.
1066	Want, A Ende.
1069	he vernam, A ende vernam
1072	Na 1072 heeft A: Doe sach hi die keyserinne fijn,
1078	Na 1078 heeft A: Seide Demophon, die ridder fier,
1091	vriesschen, ww. vreeschen, vreischen, d.i. vernemen (Verdam VIII kol. 1700). A vernamen.
1092	erkomen, A becomen,
1115	Demoph[o]n, hs. Demophan.
1118	lone, A soene.
1120	tot en met 1135 ontbr. in A.
	Fol. 143a, 143b. Uitg. V.d.B. 819-858.
1142	vür die hant, bet. van te voren, vooruit.
1144	tot en met 1161 ontbr. in A.
1153	toeffde. Vgl. aant. VI 2744.
1154-1155	moeten omgewisseld worden.
1176-1177	ontbr. in A.
1194	tot en met 1203 ontbr. in A.
	Fol. 143c, 143d. Uitg. V.d.B. 859-930.
1216	Herhaling van 1213. In het hs. doorgeh. in rood en zwart.
1217-1218	luiden in A: Entie heren hievense (l. hieven) daer, Die keyserinne ende Margriete, dats waer, Een kint (ook een volwassene die gedoopt wordt) heffen, d.i. ten doop houden of heffen, als doopvader of doopmoeder (peet) staan over een dopeling (Verdam III kol. 245).
1217	Is resden ook een verbastering van kerstenden? (Verdam III kol. 1388). Wellicht moet men lezen: En die heren si chresden dar Kristenen komt voor als ww.; mhd. kristenen, kristen; eng. to christ.
1256	luidt in A: Want ics mi sere betrouwe tu.
1259	tot en met 1264 ontbr. in A.
1267	Echites, hs. .E.
1275-1276	ontbr. in A.
1280	Na 1280 heeft A: Ane u here, dat ghise hem gheven Wout; vore alle die leven
1286	tot en met 1292 ontbr. in A.
	Fol. 144a, 144b. Uitg. V.d.B. 931-975.
1297	Echites, hs. .E.
1301-1302	in A in omgek. volgorde.
1303	tot en met 1305 ontbr. in A.
1313	tot en met 1316 ontbr. in A.
1329	tot en met 1332 ontbr. in A.
1338	Na 1338 heeft A: Dien soudaen seiden si haer bodscap wale; Doe anwerde die soudaen tien male; Doe ondertroudise na dien sede; Die heren ghingen alle mede.
1339	tot en met 1352 ontbr. in A.
1347	Na mi is een r uitger.
1354	Heinrich, A Evax.
1357	tot en met 1364 ontbr. in A.
	Fol. 144c, 144d. Uitg. V.d.B. 976-1048.
1399-1400	ontbr. in A.
1407	tzu-gader, A te rade.
1425	tot en met 1432 ontbr. in A.

[p. 39]

1426	Echites, hs. .E.
1445-1446	ontbr. in A.
1451-1452	Vgl. III 433, 434.
	Fol. 145a, 145b. Uitg. V.d.B. 1049-1110.
1483	tot en met 1490 ontbr. in A.
1503	tot en met 1508 ontbr. in A.
1516	Wä, A Opdat.
1529	tot en met 1536 ontbr. in A.
1535	Boven Her staat een overbodig afkortingsteken voor -er.
	Fol. 145c, 145d. Uitg. V.d.B. 1111-1177.
1538	up ure ere, A selp u ere; Vgl. XI 1261 B up trouwe, A selp u trouwe.
1540	hadt, A hebt; monen, A moyen. Vgl. IV 1372 (A moye); I 1472 müne (A moye).
1543	luidt in A: Dat ghi selve kinnet wel.’
1543	Na 1543 heeft A: ‘Dat doe ik here, wat soudic el? De betekenis van vs. 1539 tot en met 1543 ontgaat ons, en dus ook, wie ze eigenlijk zegt.
1544	ontbr. in A.
1545-1546	zijn in A samengevat in het vers: Ic rade wel dat men die maget den coninc gheve
1579	luidt in A: Over meer dan over .II. jaer.’
1580-1581	ontbr. in A.
1584	tot en met 1587 ontbr. in A. Van den Bergh geeft die verzen niet op.
1587	Echites, voluit niet kleine letter.
1600	Vgl. 963.
1602	tot en met 1607 ontbr. in A.
	Fol. 146a, 146b. Uitg. V.d.B. 1178-1244.
1627	W[ol]t, hs. Wat. Boven dit woord staat een afkortingsteken.
1634	tot en met 1639 ontbr. in A.
1652-1653	ontbr. in A.
1653	Woe, Wae (?)
1658	tot en met 1663 ontbr. in A.
1673	s[a]t, a ontbreekt door een gaatje in het papier.
1678-1679	ontbr. in A.
1682	verstoit, versteit (?)
	Fol. 146c, 146d. Uitg. V.d.B. 1245-1299.
1700-1701	ontbr. in A.
1712	[i]s, i ontbr. door een gaatje in het papier.
1713	[e]ir, e ontbr. door een gaatje in het papier.
1715	tro[u]wen, u ontbr. door een gaatje in het papier.
1718	tot en met 1727 ontbr. in A.
1739	Na 1739 heeft A: Want alse die .XIIII. nacht waren uut Dan volgt 1745.
1740	tot en met 1744 ontbr. in A.
1750	tot en met 1761 ontbr. in A.
1757	Vreude. Vervorming van het niet begrepen yraude? Dit laatste woord komt zeer dikwijls voor in verbinding met menstrele. Zie Verdam III kol. 444, 445; Verdam IV kol. 1382-1385.
1765	Tuschalven, A Tuscanen.
	Fol. 147a, 147b. Uitg. V.d.B. 1301-1363.
1782	Na 1782 heeft A: Enten hertoge was laten verstaen
1789	dat he, A datten.
1792	Ende, A Alse.
1812-1813	ontbr. in A.
1813	was, achter groes toegev. met verwijzingsteken.
1821	ontbr. in A.
1822-1823	zijn in A in een vers samengevat.
1827	mirackel, miraekel (?)
1835	lande [wart]. Dit laatste woord ontbr. door een gat in het papier.
1835-1836	ontbr. in A.
1849-1850	ontbr. in A.
1853	Na 1853 heeft A: Hier willic van hem begheven Ende miins ghedichts een ende maken. God moet mi alle die saken Vergheven, die ic tenegher stede Iewerinx jeghen hem mesdede, Ende moet mi in siin hemelrike Met hem trecken euwelike, Ende u allen met te samen. Nu segt allegader amen. Amen. Die dichten woude, nu volcht hier na Hoe Rioen van Amasonia Elionetten tenen wive nam,

[p. 40]

Ende hoe van Byhem die edel man Ghecreech Pasca die vrouwe fiin, Daer noch die Beyeren ave siin, Ende Maurus die sine mede, Daer hi vele pine omme dede Ende met crachte ontfoerde den vader. Nu late ons god allegader Op erterike alsoe leven Dat wi hem ene goede ziele gheven Moeten eer wi sterven. Nu segt amen anderwerven. Amen. Nu es Heinriic die dit maecte, Ende soe hi best conste geraecte, Siere pinen af, soe es hi blide; Die hi begonste in dien tide Dat men screef ons heren jaer .IIII^c., dat es waer, .XX. men ende .XL. ghehent, Alse men den daet gescreven vent Van der geborten ons heren, Die Maria drouch met eren, .XVIII. hondert jaer ende .XVII. God hoede ons van messciene! Op sente Sebastiaens dach Die doe op enen vridach gelach, Wel omtrent te homestide. Nu make god ons allen blide Ende geve ons allen pays ende verde! Nu segt amen, dat es terde. Amen. Voor de bovenstaande corrupte datering zie o.a. Verdam II kol. 652.