Waterland en omgeving

Marken

⁺ literatuur. soeteboom, Waterland, blz 10; 32. - Oudh. en Gest., II, blz 306. - Noordholl. Arc, blz 46. - Teg. Staat, VIII, blz 623.- Bijdr. Bisd. Haarl., 31, blz 70. - d.a. wumkes, Sibrandus Leo's Abtenlevens der Friesche Kloosters Mariengaard en Lidlum, Bolsward 1929. - Monasticon Batavum, II, blz 126. - joosting en muller, II, blz 335.

⁺ geschiedenis. Dit laaggelegen eiland heeft in de loop der tijden door herhaaldelijke overstromingen veel grond verloren; de huizen, zijn gebouwd op kleine dijkjes, z.g. werven, en dikwijls gedeeltelijk op palen.
De Norbertijnerabdij van Mariengaarde te Hallum in Oostergo had, ten tijde van de zesde abt Sibrandus, die stierf in 1238, de ene helft van Marken door schenking en de andere helft door koop verkregen van de Waterlandse edelen Nicolaas en Jan Persijn. Uit een zinsnede in de Vita Ethelredi (Gesta Abbatum Sancte Marie, uitg. aem. w. wijbrands, Leeuwarden, 1879, blz 200) blijkt, dat het toentertijd nog door zoet water omringd was. Er werden lekenbroeders heengezonden om toezicht te houden op de landbouw. De uithof met kapel kreeg de naam van Mariëngaarde (tekening door J. Stellingwerf in Rijksarch. te Haarlem).
Het einde van deze Norbertijnse nederzetting kwam omstreeks het jaar 1345, toen Graaf Willem IV van Holland, na zijn nederlaag bij Stavoren, bij wijze van vergeldingsmaatregel de Friese kloosterlingen liet gevangen nemen en de gebouwen verwoesten. In 1346 werd het eiland door gravin Margaretha definitief van de abdij vervreemd; een deel verkocht zij aan de bewoners, het overige aan poorters van Amsterdam.

⁺ In de vuurtoren van 1839 is een uit het vorige bouwwerk afkomstige steen ingemetseld met het opschrift: de gr mog Heeren Staten / van / hollant en westfrieslant / hebben door de Heeren / nicolaes witsen / willem crap / gerard moeskoker / en nicolaes brouwer / Burgemeesteren der steden / amsterdam hoorn enkhuizen / en / medemblik / gedaen oprechten dit Baken / Als com̅ tot de Pilotage / a^o mdcc en hieromheen de wapens van de Staten van Holland en W. Friesland, en van de vier in het opschrift genoemde burgemeesteren, voorts dolfijnen en eikenloof (vgl de steen in de vuurtoren De Venhoek onder Enkhuizen).

⁺ DE HERVORMDE KERK, gebouwd in 1904 (N.H. Oudh., V, blz 17. - Gen. en Herald. Gedenkw., IV, blz 83) bezit een aantal grafzerken en voorts:

⁺ Zeskantige eiken preekstoel, XVIIc, met boogpanelen, gescheiden door Ionische pilasters; gesneden friezen en boogzwikken. Het klankbord is modern.

⁺ Gesneden lezenaar, XVIIc, met een engelkopje.

⁺ Koperen doopboog met zwaan, XVIII. Drie koperen kronen voor twee rijen van zes kaarsen, XVII. Koperen dubbele blaker, XVII.

⁺ Twee modellen van haringbuizen; op een de naam d'kaars.

⁺ De klok, diameter 82 cm, heeft het randschrift anno 1647 door dat vier byn ick gevlooten joannes van trier heeft my gegoten.

⁺ In Monnikenwerf enige houten huizen, XVIII; nr 16 en het huis naast nr 73 met gesneden deurkalven, resp. uit 1738 en 1753.

+ Literatuur

+ Geschiedenis

+ Vuurtoren

+ Herv. Kerk

+ Preekstoel

+ Lezenaar

+ Koperwerk

+ Scheepsmodellen

+ Klok

+ Woonhuizen