Waterland en omgeving

Landsmeer en Watergang

Landsmeer

⁺ DE HERVORMDE KERK, gebouwd in 1852 op de plaats van een gothisch zaalkerkje met een smaller driezijdig gesloten koor - afb in Noordholl. Arc., t.o. blz. 14 -, bezit een aantal grafzerken en voorts:

⁺ Zeskantige preekstoel van eikenhout opgelegd met ebbenhout, waarvan de kuip rust op een gepolychromeerde pelikaan met jongen; midden XVII, trap later, pl XXXVI, 89. De figuren van Mozes, Aäron en de vier evangelisten tegen de schachten van de Ionische hoekzuilen wettigen het vermoeden, dat de maker 16de eeuwse werken in zijn herinnering heeft gehad. De boogvormige panelen zijn in dezelfde trant als die te Zuiderwoude versierd met wapencartouches; de middelste met het wapen van Landsmeer, de andere met tulpen. De friezen onder en boven de panelen hebben rankwerk met medaillons; de bovenste medaillons bevatten allegorische figuren, de onderste adelaars. Boven de hoekfiguren consoles met palmbomen of vogels; onder de kuip hermen in biddende houding. Het klankbord heeft een gesneden fries met rankwerk en medaillons met allegorische figuren.

⁺ Koperen preekstoellezenaar, XVIIc, met bladversiering; koperen voorzangerslezenaar, XVIII A, met ster en koperen doopbekkenhouder, XVIIc.

⁺ Twee houten wandborden, resp. uit 1768 en 1795, met de namen van de predikanten; beide hebben een omlijsting van verdiepte pilasters en een in- en uitgezwenkte bekroning met schelpversiering.

Twee gebrandschilderde ramen - resp. midden XVII en 1652 - bevinden zich in het Rijksmuseum te Amsterdam.

⁺ De klok, diameter 115 cm, heeft een fries met engeltjes en het volgende randschrift: soli deo gloria assverus koster me fecit amstelredami anno 1639 claes cornelissen bet cornelis jansen bet pieter kerckmesters tot lantsmeer.

+ Herv. Kerk

+ Preekstoel

+ Koperwerk

+ Wandborden

+ Klok

[p. 83]

Dorpsstraat 21-23. Woonhuis, in hoofdzaak⁺ XVIII B, van één verdieping, bestaande uit een houten voorvleugel met een ingezwenkt voorschot en haaks op dit gedeelte een gepleisterde bakstenen achtervleugel, voorzien van een houten voorschot met zijmeanders, XIXa. De ingang van het bakstenen gedeelte heeft een bovenlicht en een 18de eeuwse deur. Vensters XIXa.

Dorpsstraat 37. Houten huis, XVIIId, met versierde ingangsomlijsting en dakvensters.

Afb. 21. Watergang. Herv. Kerk

+ Woonhuizen

Watergang

DE HERVORMDE KERK, een vijfzijdig gesloten zaalkerkje uit 1642, is in het⁺ begin van de vorige eeuw voorzien van een nieuwe voorgevel en, blijkens het jaartal 1796 op een der vergaarbakken, ook voordien reeds hersteld (soeteboom, Waterland, blz 22. - Teg. Staat, VIII, blz 540. - N.H. Oudh., III, blz 72. - Gen. en Herald. Gedenkw., V, blz 123).

De door hoog aangebrachte spitsboogvensters doorbroken muren versnijden zich⁺ tweemaal evenals de steunberen; de muren zijn bovenaan versierd met een uitgemetseld tandlijstje. De fassade, XIXa, voorzien van twee ingezwenkte steunberen, bevat een rondbogige ingang met in de sluitsteen het jaartal 1642. Boven de gevel verrijst een vierkant torentje van hout.

De inwendige ruimte wordt overdekt door een gedrukt houten tongewelf boven trekbalken⁺ met korbelen; de sleutelstukken vertonen een gesneden bladmotief.

De kerk bezit de volgende meubelen en andere voorwerpen:

Zeskantige eiken preekstoel in Lodewijk XIV-stijl, XVIIIa, pl XXXVI, 87, geverfd.⁺ De rondbogige panelen dragen primitief uitgevoerde reliefs met de voorstellingen van de Evangelist Joannes, de Annunciatie, de Aanbidding van de Herders, de Aanbidding van de Wijzen en de Doop in de Jordaan; aangeduid met onderschriften.

Eiken doophek - XVIIIa, geverfd - met balusterrand en een deurtje met het gesneden⁺ gemeentewapen tussen leeuwen. Enige eiken banken uit dezelfde tijd, geverfd.⁺

Preekstoellezenaar van koper in Lodewijk XIV-stijl, XVIIIa; koperen voorzangerslezenaar,⁺ XVIIIa, met een voorstelling van Koning David; koperen doopbekkenhouder, XVIII; koperen doopboog met duif, XVIIIa; twee koperen kaarsenarmen, XVIII; koperen kroon, XVIIIa, voor twee rijen van zes kaarsen.

Gesneden preekstoellezenaar in rococostijl, XVIIIc.⁺

Geschilderd tiengebodenbord met de afbeelding van Mozes, XVIII A.⁺

Model van een driemaster, XVIIIa.⁺

Zilveren kan met gegraveerde rococoversiering, hoog 30 cm. Merken: Amsterdam,⁺ Holland, B (1761), meesterteken van Hendrik Swiering (voet, 217). Onder de bodem de initialen djkn.

Zilveren avondmaalsbeker, eveneens met een gegraveerde versiering in rococostijl, hoog 18 cm. Initialen, keuren en meesterteken als boven, jaarletter X (1757).

+ Herv. Kerk

+ Beschrijving

+ Inwending

+ Preekstoel

+ Doophek

+ Banken

+ Koperwerk

+ Lezenaar

+ Wandbord

+ Scheepsmodel

+ Zilverwerk

[p. 84]

Zilveren broodschaal met eenvoudige rand van accoladebogen. Initialen en merken als boven. Twee zilveren schaaltjes, diameter 18,5 cm, met een rococorand, pl CII, 249. Initialen en merken als boven.

Twee zilveren collecteschaaltjes, 12,5 × 12,5 cm, met een rococorand, pl CII, 249. Merken: Amsterdam, Holland, O (1773), meesterteken als voet, 445.