Gründtlicher Bericht, ob Zauberey die argste vnd grewlichste sünd auff Erden sey
(1597)–Franciscus Agricola– AuteursrechtvrijFranciscus Agricola, Gründtlicher Bericht, ob Zauberey die argste vnd grewlichste sünd auff Erden sey. Henricum Falckenburg, Keulen 1597
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, Halle, signatuur: AB 153471
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Gründtlicher Bericht, ob Zauberey die argste vnd grewlichste sünd auff Erden sey van Franciscus Agricola uit 1597.
redactionele ingrepen
fol. b2r: Vatetrland → Vatterland: ‘der lieben Christenheit, vnnd meinem Vatterland’.
p. 8: Heiilandt → Heilandt: ‘für ihren Erlöser vnd Heilandt’.
p. 16: het onjuiste paragraafnummer 3 is verbeterd in 5.
p. 16: vnd → vnd: ‘vil weniger buliern vnd triben sie’.
p. 46: sondrrn → sondern: ‘nicht verleugnet, sondern auch behalten hat’.
p. 46: glaubeu → glauben: ‘sondern haben den glauben zusamen’.
p. 46: gənad → genad: ‘jha auch genad zu erkennen’.
p. 46: iu → in: ‘auch nimmermehr vnd in ewigkeit nicht’.
p. 48: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangegeven.
p. 64: io → in: ‘zugefallen thut, vnd so in disem leben’.
p. 64: Zaubereye en → Zaubereyen: ‘bey Gott verhaszter sünden der Zaubereyen’.
p. 78: erfatung → erfarung: ‘wie auch die erfarung leider vil’.
p. 80: het onjuiste paginanummer 81 is verbeterd in 80.
p. 81: het onjuiste paginanummer 84 is verbeterd in 81.
p. 88: het onjuiste paginanummer 66 is verbeterd in 88.
p. 88: warsasagern → warsagern: ‘welche von den teuffels warsagern’.
p. 88: gegelestert → gelestert: ‘welcher Gott gelestert hatte’.
p. 89: vnd vnd → vnd: ‘in massen von den zaubern vnd zauberinnen’.
p. 89: een deel van de tekst ontbreekt. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld.
p. 96: vvnd vnd → vnnd: ‘aber hat Gott die grosse vnnd namhaffte Statt’.
p. 97: vnauszsprchlicheche → vnauszsprechliche: ‘Abgötterey vnd vnauszsprechliche Vnkeuschheit’.
p. 99: het onjuiste paginanummer 103 is verbeterd in 99.
p. 99: mit mit → mit: ‘verstendigen vnnd vollwachsenen mit fewr gestrafft’.
p. 102: het onjuiste paginanummer 102 is verbeterd in 101.
p. 103: Maieiestet → Maiestet: ‘oder feind Gottes vnd Göttlicher Maiestet’.
p. 104: ansəhen → ansehen: ‘feind oder verräther auszschreyen, ansehen’.
p. 106: Sit → Sie: ‘Sie verletzen ir eigen haab vnnd gut’.
p. 110: gedulben → gedulden: ‘wissentlich gedulden, oder mit schuldigem’.
p. 111: e- → et: ‘particeps erit et in poena’.
p. 113: het onjuiste paragraafnummer 3 is verbeterd in 5.
p. 122: andər → ander: ‘oder ander maniern vberzogen’.
p. 129: het onjuiste paragraafnummer 15 is verbeterd in 16.
p. 130: odeh → oder: ‘dem teuffel verkauffen vmb gelts odeh profits’.
p. 138: wannehə → wannehe: ‘wannehe sie nicht allein selbst’.
p. 142: het onjuiste paginanummer 152 is verbeterd in 142.
p. 148: Caitel → Capitel: ‘Das X I I. Capitel’.
p. 148: fröchten → förchten: ‘das er lerne förchten den herren seinen Gott’.
p. 155: zaubeberey → zauberey: ‘der zauberey bezüchtiget, vnnd tyrannisch’.
p. 156: het onjuiste paginanummer 146 is verbeterd in 156.
p. 157: het onjuiste paginanummer 147 is verbeterd in 157.
p. 157 mau → man: ‘an vnd Gott soll vnd musz man glauben’.
p. 157 mau → man: ‘an vnd Gott soll vnd musz man glauben’.
p. 160: het onjuiste paginanummer 150 is verbeterd in 160.
p. 160: Chistliche → Christliche: ‘vnd andere Christliche Ceremonien zu halten’.
p. 161: het onjuiste paginanummer 151 is verbeterd in 161.
p. 162: het onjuiste paginanummer 152 is verbeterd in 162.
p. 163: het onjuiste paginanummer 153 is verbeterd in 163.
p. 164: het onjuiste paginanummer 154 is verbeterd in 164.
p. 165: het onjuiste paginanummer 155 is verbeterd in 165.
p. 168: het onjuiste paginanummer 158 is verbeterd in 168.
p. 168: Hellhuud → Hellhund: ‘mit Gottes gnaden dem Hellhund widerstehn’.
p. 169: het onjuiste paginanummer 159 is verbeterd in 169.
p. 172: het onjuiste paginanummer 162 is verbeterd in 172.
p. 173: het onjuiste paginanummer 163 is verbeterd in 173.
p. 181: Gotees → Gottes: ‘vnnd dem teuffel an Gottes statt’.
p. 186: het onjuiste paginanummer 187 is verbeterd in 186.
p. 188: het onjuiste paragraafnummer 5 is verbeterd in 3.
p. 190: het onjuiste paginanummer 158 is verbeterd in 190.
p. 191: het onjuiste paginanummer 159 is verbeterd in 191.
p. 193, 194: de paginanummers 193 en 194 ontbreken in het origineel. Dat is hier ongewijzigd overgenomen.
p. 197: ɯehr → mehr: ‘auch mehr lieben als Vatter oder Muter’.
p. 217: ) → (: ‘belohnung (da sie sonst bisz zum end’.
p. 220: vermögens vermögens → vermögens": ‘oder nit bestens vermögens’.
p. 232: bnsz → busz: ‘zu Gott bekeren, rechtschaffene busz thun’.
p. 236: casteynng → casteyung: ‘mit strengem fasten, casteyung ires leibs’.
p. 253: zaurer → zauberer: ‘welche die zauberer straffet’.
p. 254: Vou → Von: ‘Von allerley Eynreden, so wider’.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina (262) is niet opgenomen in de lopende tekst.
[fol. a1r]
Gründtlicher Bericht, Ob Zauberey die argste vnd grewlichste sünd auff Erden sey.
Zum andern, ob die Zauberer noch Busz thun vnd selig werden mögen.
Zum dritten, Ob die hohe Obrigkeit, so lieb ihr Gott vnd ihre seligkeit ist, die Zauberer vnd Hexen am leib vnd leben zu straffen schuldig: Mit ablenung allerley Eynreden.
In siben Tractat, vnd besondere Capittel abgetheilt: deren inhalt vnd Register, am ende zu finden.
Allen Christen ins gemein, vnd beuorab Gottliebender frommer Obrigkeit, zu Christlicher erinnerung, vnd nothwendiger warnung, wolmeinlich zugericht, vnd nun erstlich in Truck verfertiget, Durch Franciscum Agricolam Pastorn zu Sittart im Fürstenthumb Gülich.
Zu Cölln, Durch Henricum Falckenburg. Im Jahr M. D. X C V I I.