Gedichten. Deel 3b. Apparaat

[p. 1217]

[996] Tweede meisje

Overlevering

M^1	Eerste typoscript D^1 (alleen r. (1)-(10)), H-94.
M^2	Tweede manuscript D^1, H-96.
M^3	Tweede typoscript, kopij D^1, H-97.
M^4	Doorslag van M^3, kopij T, H-99.
M^5	Derde typoscript D^1, collectie Ministerie van ok&w, H-102.
P^1	Proef T, H-101.
T	Maatstaf 4 (januari 1957), p. 671.
P^2	Eerste proef D^1, H-107.
P^3	Tweede proef D^1, H-108.
D^1	Spel van de wilde jacht, p. 48.
M^6	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 210.
M^7	Kopij D^3, H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 899.

Datering

Vóór 30 november 1956

Leestekst

M² b

Ontwikkelingsgang

M¹ is het onderste gedeelte van een typoscript, dat heeft behoord tot de verzameling eerste typoscripten van Spel van de wilde jacht, die dateren uit eind 1955 / begin 1956 (zie § 47.3). Gezien de grootte van het blad heeft er op het verwijderde gedeelte één strofe van vier of vijf regels gestaan en vormden de op M¹ overgeleverde tien regels dus oorspronkelijk de tweede strofe en het sextet van een sonnet. Aan de bovenste scheurrand van het blad staan drie potloodstreepjes, waarschijnlijk correcties in de tekst die op de bovenste helft van het blad stond (zie de afbeelding op p. 1219).

In de hiernavolgende presentatie wordt eerst de grondlaag van M¹ afzonderlijk gepresenteerd (M¹ I, r. (1)-(10)). Deze getypte tekst is door Achterberg in potlood omgewerkt tot een sonnet, waarbij hij de veranderingen op verschillende plaatsen op het manuscript heeft genoteerd (aangeduid als M¹ II/IV). De eerste uitbreiding betrof een nieuwe tweede strofe, waarvoor Achterberg M¹ II, r. (5) veranderde en het vervolg, r. (6)-(8), op een afzonderlijke plaats schreef (M¹ III). Onder dit gedeelte noteerde Achterberg vervolgens een nieuwe regel (M¹ III, r. (9)), die tezamen met de oorspronkelijke r. (6)-(10) het sextet vormde. Op een aparte plaats noteerde hij verder nog varianten voor r. (10)-(11) (M¹ IV). Het uiteindelijke resultaat, een gedicht van veertien regels, schreef Achterberg over in het net (M²), waarvan de grondlaag vrijwel identiek is aan de laatste versie van M¹. Deze versie wordt in de synopsis gepresenteerd als M¹ II/IV-M² I, r. (1)-(14).

De grondlaag van M² heeft Achterberg in fase b met twee regels uitgebreid (M² II, r. 1-2); ook bracht hij in deze fase nog een aantal veranderingen aan. Deze wijzigingen worden, tezamen met de overige bronnen, tenslotte gepresenteerd als M² II-D³, r. 1-16.

[p. 1218]

Varianten en correcties

M¹ a typemachine, b-f potlood

M² a-b podood, c bl ballpoint (aangebracht ná M⁴)

Titel	M^1	a	[ontbreekt]
		f	Tweede meisje
	M^2-D^3		|	|
			M^1 I, r (1)-(10):

(1)

M^1 I

a

Haar wangen kleuren als een bellefleur.

(2)

M^1

I

a

Zij geurt naar kruizemunt en duizendschoon.

(3)

M^1

I

a

Soms, bij het uitbetalen van het loon,

(4)

M^1

I

a

laat zij zich kussen in de tussendeur.

(4/5)

M^1

I

a

[strofewit]

(5)

M^1

I

a

Zij trouwen binnenkort, maar blijven hier.

(6)

M^1

I

a

Het prae jus noctum is niet meer van kracht.

(7)

M^1

I

a

En wat dan nog? Ik ben een oude heer.

(8)

M^1

I

a

En voor een bastaard staan de borden er.

(9)

M^1

I

a

Daarom wens ik ze samen veel plezier

(10)

M^1

I

a

onder het alziend oog en goede nacht.

M^1 II/IV-M^2 I, r. (1)-(14):

(1)	M^1 II	b	[Haar wangen kleuren als een bellefleur.]
	M^2 I	a	|	|

(2)	M^1	II	b	[Zij] ruikt [naar kruizemunt en duizendschoon.]
	M^2	I	a	|	|

(3)	M^1	II	b		Vaak, [bij het uitbetalen van het loon,]
	M^2	I	a	|		|

(4)	M^1	II	b		staan ze te stoeien [in de tussendeur.]
	M^2	I	a	|		|

(4/5)	M^1	II	b	[	[strofewit]	]
	M^2	I	a	|		|

(5)	M^1 II	b	[Zij trouwen] straks		in alle deugd en eer.
	III	c	[	]	{in alle eer en deugd.}
		d	[	]	[in alle] [eer] [en] [deugd][.]^+
	M^2 I	a	[			]	deugd en eer.
		a	[			]	[eer] [en] [deugd][.]^+

+ [= M¹ II]

+ [zie noot 1]

[p. 1219]

[996] ‘Tweede meisje’, M¹ (collectie nlmd

[p. 1220]

(6)	M^1 III	c	Dat doet een dominee in 't		kerkje	hier.
		d	[	]	dorpje	[	]
	M^2 I	a	|				|

(7)	M^1 III	c	Versierde zwepen, rijtuig en koetsier,
	M^2 I	a	|	|

(8)

M^1 III

c

daar

heeft

ze

zich

al maanden

op verheugd.

d

[

]

{had}

[

]

{haar leven}

[

]

d

[

]

[2

]

{zij}

[

]

{nu altijd}

[

]^+

d

[

]

[heeft]

[ze]

[

]

van kind af

[

]

M^2 I

a

|

|

[? door M^1 III, r. (7)-(8)]

(8/9)	M^1 III	e	[strofewit?]
	M^2 I	a	[strofewit]

(9)	M^1 III	e	Zij heeft de langste tijd hier doorgebracht.
	M^2 I	a	|	|

(10)	M^1 IV	e	't		Ius
		e	[	]	{Jus}	promae	noctis [is niet meer van kracht.]^+
		e	[	]	[Jus]	[pr]i[mae]	[	]
	M^2 I	a	|					|

(11)	M^1 IV	e	À	la bonne heure		[Ik ben		een		oude heer.]^+
		e	[						]	{vijftiger[.]}
		e	[				]	{geen dertiger[.]}^+
		e	[				]	[geen dertiger][.]^+
	M^2 I	a	A	|	|.	|					|

(12)	M^1 II	e	[En voor een bastaard staan de borden er.]^+
	M^2 I	a	|	|

(13)	M^1 II	e	[Daarom wens ik ze samen veel plezier]^+
	M^2 I	a	|	|

(14)	M^1 II	e	[onder het alziend oog en goede nacht.]^+
	M^2 I	a	|	|
			M^2 II-D^3, r. 1-16:

1	M^2 II	b	Het tweede meisje gaat met de chauffeur.^+
	M^3-D^3		|	|

2	M^2 II	b	Het nihil obstat gaf de schutspatroon.
	M^3-D^3		|	|

3	M^2 II	b	[Haar wangen kleuren als een bellefleur.]^+
	M^3-D^3		|	|

+ [? door altijd]

+ [= M¹ I, (6)]

+ [= M¹ I, (7)]

+ [? na dertiger]

+ [? geschrapt]

+ [= M¹ I, (8)]

+ [= M¹ I, (9)]

+ [= M¹ I, (10)]

+ [← [995], 1]

+ [= M² I, (1)]

[p. 1221]

4	M^2 II	b	[Zij ruikt naar kruizemunt en duizendschoon.]^+
	M^3-D^3		|	|

5	M^2 II	b	[Vaak, bij		het uitbetalen	van het loon,]^+
	M^3-4		|				|
	M^2 II	c	[	]	de [uitbetal]i[n]g	[	]
	M^5-D^3		|				|

6	M^2 II	b	[staan ze te stoeien in de tussendeur.]^+
	M^3-D^3		|	|

6/7	M^2 II	b	[[strofewit]]
	M^3-D^3		|	|

7	M^2 II	b	[Zij trouwen straks in alle eer en deugd.]^+
	M^3-D^3		|	|

8	M^2 II	b	[Dat doet een dominee] uit		het	[dorp]	[hier.]^+
		b	[	]	['t]	[dorpje]	[	]
	M^3-D^3		|	|	't	|		|

9	M^2 II	b	[Versierde zwepen, rijtuig en koetsier,]^+
	M^3-D^3		|	|

10	M^2 II	b	[daar heeft ze zich van] jongs [af op verheugd.]^+
	M^3-D^3		|	|

10/11	M^2 II	b	[[strofewit]]
	M^3-D^3		|	|

11	M^2 II	b	[Zij] had de Godspenning niet weer[gebracht.]^+
		b	D[e]		[Godspenning]	heeft haar geluk [gebracht.]
	M^3-4		|				|
	M^2 II	c	[	]	g[odspenning]	[	]
	M^5-D^3		|				|

12	M^2 II	b	['t Jus primae noctis is niet meer van kracht.]^+
	M^3-D^3		|	|

13	M^2 II	b	[A la bonne heure. Ik ben geen dertiger.]^+
	M^3-D^3		|	|

13/14	M^2 II	b	[strofewit]
	M^3-D^3		|	|

14	M^2 II	b	[En voor een bastaard staan de borden er.]^+
	M^3-D^3		|	|

15	M^2 II	b	[Daarom wens ik ze samen veel plezier]^+
	M^3-D^3		|	|

+ [= M² I, (2)]

+ [= M² I, (3)]

+ [= M² I, (4)]

+ [= M² I, (5)]

+ [= M² I, (6)]

+ [= M² I, (7)]

+ [= M² I, (8)]

+ [= M² I, (9)]

+ [= M² I, (10)]

+ [= M¹ I, (11)]

+ [= M² I, (12)]

+ [= M² I, (13)]

[p. 1222]

16	M^2 II	b	[onder het alziend oog en goede nacht.]^+
	M^3-D^3		|	|

+ [= M² I, (14)]

Commentaar

^1	De lezing in M^2 I a, r. (5) deugd en eer is vermoedelijk een overschrijffout en zal direct door Achterberg gecorrigeerd zijn.
^2	Zie [971] ‘Dryade’, noot 1.