Gedichten. Deel 3a. Apparaat

[757] ‘O Minimum dat zonder menschen is’

Overlevering

M^1	Typoscript, H-47.
M^2	Typoscript, kopij T, H-44.
T	Kroniek van kunst en kultuur 8 (november 1947), p. 325.
P	Proef D^1, H-48.
D^1	Sneeuwwitje, p. 7.
M^3	Kopij D^2, H-112.
D^2	Cryptogamen 4, p. 9.
M^4	Kopij D^3,H-122.
D^3	Verzamelde gedichten, p. 712.

Datering

Vóór 1947

Leestekst

M¹

[p. 546]

Ontwikkelingsgang

De eerste, getypte versie van dit gedicht bestaat uit negen regels (M¹ I a). Deze versie heeft Achterberg vervolgens in potlood en anilinepotlood (fasen b-g) met een strofe (r. (10)-(13)) uitgebreid. Een eerste versie van r. (10)-(13) noteerde Achterberg onder de getypte tekst (M¹ II). Door de regels plaatste hij een vraagteken en vervolgens hernam hij daaronder r. (10)-(11) (M¹ III). Daarna haalde Achterberg M¹ II/III in één keer door en schreef hij eronder een nieuwe versie van r. (10)-(13) (M¹ IV). Nadat hij een onvolledig alternatief voor r. (12)-(13) genoteerd had (M¹ V), heeft hij het schrijfproces waarschijnlijk onderbroken, want de regels werden in een andere schrijfstof vervolledigd (fase f). Ten slotte haalde hij - wederom in potlood - ook deze regels weer door en schreef hij onderaan het blad de uiteindelijke versie van r. (12)-(13) (M¹ VI).

Varianten en correcties

M¹ a typemachine, b-e potlood, f anilinepotlood, g potlood

Titel	M^1 I	a	[ontbreekt]
		f	Erker
	M^2-D^3		|	|

6	M^1 I	a	En gij zijt nimmer		weggegaan.
		f	[	]	weggeweest[.]
	M^2-D^3		|			|

9	M^1 I	a	met dit		aandachtig	raam.
		f	[	]	nauwlettend	[	]
		g	[	]	[aandachtig]	[	]
	M^2-D^3		|				|
			[Hier eindigt M^1 a]
			M^1 II/III, r. (10)-(13):

(9/10)

M^1 II

b

[strofewit]

(10)	M^1 II	b	Het tweegesprek vangt weder aan
	III	c	{En het gesprek	vangt weder aan}
		d	Het twee[gesprek]	[	]

(11)	M^1 II	b	want gij zijt nimmer weggeweest^+
	III	c	{dat		u	[ ◦ ] niet meer verliest		}
		c	{[	]	zich	[	]	}^+

(12)

M^1 II

b

De stilte luistert, onbevreesd

(13)	M^1 II	b	dat ge niet zoudt bestaan
			[? door M^1 II, r. (10)-(13); vervolgens (fase d) zijn M^1 II/III in één keer doorgehaald]

+ [← M¹ I, 6]

+ [? door zich en u]

[p. 547]

			M^1 IV-D^3 r. (10)-(13):
(9/10)	M^1 IV		[strofewit]
	M^2-D^3		|	|

(10)	M^1 IV	d	Het tweegesprek vangt weder aan
	M^2-D^3		|	|,

(11)	M^1 IV	d	dat zich niet meer in u verliest
	M^2-D^3		|	|:

(12)	M^1 IV	d	omdat ge niet meer kon bestaan^+
	V	e	{[		◦		]}
		f	Als in [[e]en spiegel, die u kiest]^+
	VI	g	Uit	deze spiegel die u kiest
	M^2-D^3		uit	|		|

(13)	M^1 IV	d	want gij zijt nimmer weggeweest
	V	e	{Een spiegel, die u kiest}^+
		f	kunt gij hier niet vandaan.
	VI	g	kunt gij niet meer vandaan.
	M^2-D^3		|	|

+ [? voor de regel]

+ [= M¹ V e, (13)]

+ [? door de regel]

Commentaar

^1	De datering van M^1 is gebaseerd op het gegeven dat de getypte versie de spelling De Vries en Te Winkel heeft. Op M^1 tekende Achterberg aan: ‘AdI?’, wat er op kan wijzen dat hij dit gedicht eerst ter publicatie aan Ad interim heeft gestuurd.
^2	Op 5 oktober 1947 vroeg D.A.M. Binnendijk Achterberg om een bijdrage voor Kroniek van kunst en kultuur. Achterberg stuurde vier gedichten, waarvan dit gedicht en [782] ‘Mamré’ gepubliceerd werden in de november-aflevering. Op Achterbergs (ongedateerde) brief tekende Binnendijk aan: ‘2 in petto’. In Kroniek van kunst en kultuur zou echter alleen nog [758] ‘Nu zijn wij eindelijk bijeen’ (‘Uiteindelijk’) verschijnen. Zie verder § 32.2.10.
^3	Vanaf M^2 staat dit gedicht in de nieuwe spelling.