Gedichten. Deel 2. Commentaar

4 Morendo, ‘Verantwoording’¹⁵

De keuze van de in deze bundel opgenomen gedichten vereischt eenige toelichting. In 1931 publiceerde Gerrit Achterberg zijn eerste bundel Afvaart, pas in 1939 gevolgd door Eiland der Ziel, zijn tweede. Het verschil tusschen deze bundels is zoo groot (in Afvaart herkent men den lateren Achterberg nog nauwelijks, en wat in deze bundel nog voorgevoel was, is in Eiland der Ziel onmiddellijke ervaring geworden), dat men onwillekeurig naar een verklaring gaat zoeken, in verband met de groote tijdsruimte die tusschen de uitgave van deze beide bundels ligt.

Morendo is eenerzijds een poging om een duidelijker beeld te geven van Achterbergs evolutie tusschen de jaren 1931 en 1939, dus de opvallende lacune tusschen zijn eerste en tweede bundel eenigszins aan te vullen, en anderzijds om de verzen die niet in Afvaart en zijn latere bundels werden opgenomen, maar daarin chronologisch thuis hooren, alsnog onder te brengen.

Morendo heeft dus niet dezelfde pretenties als Achterbergs overige werk, maar is eerder als een gewenschte en noodzakelijke aanvulling daarop te beschouwen.

Het samenstellen van een bundel gedichten heeft, zooals J.C. Bloem zegt, in het algemeen iets willekeurigs. Dat dit willekeurige element bij Morendo grooter is dan anders, wordt door bovengenoemde redenen voldoende verontschuldigd.

Men denke bij ‘morendo’ dus niet aan het langzaam uitdooven van een vulkaan of een gesternte, - Achterbergs latere bundels, vooral Thebe, hebben een ‘dead end’ voldoende gelogenstraft -, maar aan een steeds verder van dit leven verwijderd zingen, dat echter steeds dieper doordringt in een gebied, waar het voor ons tenslotte niet meer hoorbaar zal zijn.

jan vermeulen

15 Morendo, p. 31. In de collectie Vermeulen bevinden zich twee manuscripten van de verantwoording.