|
| |
17.
Sa ûnferwachte in goed jier ferlyn it idee opkaam om te liftsjen, sa stadich ripe no it plan om trije dagen ûnder wetter te bliuwen. Doe't de heit op in jûn út de bibel foarlies oer de timpel dy't yn trije dagen ôfbrutsen en wer opboud wurde soe, kaam it samar yn him op. Trije dagen dat wie de termyn. De nachten tusken goedfreed en peaskemoandei waarden yn it doarp oars belibbe. Yn dy nachten wie eartiids safolle bard yn Jeruzalem dat de echte swiere Bonders fan it doarp der amper foar ûnder dwaan woene. Der wiene noch altyd guon dy't oan selskastijing diene en de lijensnacht net op bêd giene om by it ljocht fan kjersen de bibel te bestudearjen as wiene se sels rabbinen, âlde doarpsmasoreten dy't einleas Mozes-en-de-profeten liezen steande foar de kleimuorre fan Jeruzalem. Somlike rituëlen hiene yn de Midsieuwen net misstien. Inkelden libben har sa bot yn it lijen fan Kristus yn dat se harsels mei skrammen fan de toarnbeistrûken dy't om it tsjerkhôf hinne stiene, skansearren. Beblet rûnen se tusken de grêfstiennen, in inkeling mei in swier houten krús op 'e rêch dat spesjaal foar dizze gelegenheid bewarre waard by de
| |
| |
bieren yn it lykhokje. Dat lêste diene foaral dyjingen dy't ornaris swart en stimmich efter de ruten sieten en skodhollen as der him op snein ien op strjitte weage sûnder dat er nei tsjerke gie. Luther mocht dan de klam op de genede lein hawwe, dûmny wie net by steat en kear dat der guon fan syn gemeenteleden wiene dy't oan selsferlossing diene en in eigen krúswei rinne woene.
Wêr't er hinne soe, bekroade er him net om, krekt oarsom: hy woe it net witte. Miskien dat er, behalven de benearjende atmosfear dy't de peaskedagen yn it doarp hong, ek syn eigen situaasje ûntflechtsje woe. Op it peaskerapport stie er krekt in seis gemiddeld, wylst ien acht op biology twa fiven kompensearre. As er dat sa folhold soe er op syn heechst in taak krije foar ien fan de beide fakken dêr't er in fiif op hie. It wie ferwûnderlik dat it noch sa gie, want behalven de roekkat, it medium, it marwiif en de skyndeawanen spoeke him langer ek it houlik tusken de heit en de mem danich troch de holle, en by dit alles koe er it trelit by de Reade Mûne noch it minst ferjitte.
It brocht him mear oan himsels oan it twiveljen as ea earder it gefal west hie. Soms ûntstie der in tryste berêsting: hy koe him der mar better by deljaan dat er der útrûn, of... Wa makke út wat normaal of abnormaal wie? ‘Beseten?’ Echt beseten koe er dochs net wêze? Hy hie it noait oan de fyfde klasse fan it gymnasium taskopt. Mar wat hie it te betsjutten dat er him de dingen sa skerp foarstelle koe en wêrom ferdomde er it noch altiten om thús wat te sizzen? As er trije nachten weibleau sûnder dat er it de heit en de mem witte liet, die er op 'en nij wat dêr't oaren fan sizze koene dat it nuver wie. Hy die it dochs ek net om te sjen oft se him misse soene en nei him sykje?
Mei spanning, mar uterlik kalm, wachte Heerd ôf oant it safier wie en gie op reis. Ofsjoen fan in pear sinten dy't er by Wesselius oergarre hie, hie er neat by him. Doe't er al in moai ein de stêd foarby wie, wist er nóch net wêr't er hinne soe.
Mei de honger yn de hals kloppe er oan by in âld boerespultsje. Der die in mantsje iepen dat wol hast like âld wêze moast as it pleatske dêr't er yn wenne. De tearen yn syn hals wiene sa djip dat se maklik as hûdlellen tusken tomme en
| |
| |
finger fêst te hâlden wiene.
‘Ik bin ûnderweis, einliks bin ik op reis, ik woe graach wat ite. Miskien kin ik foar wat iten en drinken in hantaast foar jo dwaan?’
De âldman seach him in hoart erchtinkend oan, doe sei er ynienen: ‘Hjoed is Er krusige, moarn en oaremoarn leit Er yn it grêf, mar moandei sil Er ferrize. De Hear is wierlik opstien, kom der yn, myn namme is Wiarda.’
Heerd waard net oars fan dizze ûnferwachte belidenis en stoep efter de man oan nei binnen. Oeral sieten fine skuorren yn de muorren, yn sekere sin wiene se te ferlykjen mei de tearen dy't de man hie. It rûkte muffich, hjir en dêr sels pisserich, de honger saksearre al aardich.
‘Hoe hieten jo ek al wer, om earlik te wêzen hie ik dy namme noch nea earder heard. Eartiids hie men dat gauris, dat der lju om in miel iten by de doar kamen, mar hjoeddedei...,’ hy seach Heerd nochris op en del oan. Se sieten in skoft foar elkoar oer sûnder dat der in wurd wiksele waard. De âldman wenne hjir blykber allinne, it wie rûnom in grutte rotsoai. Tusken in berch âlde kranten leine smoarge klean, in âlde seilbokse sieten de strontkoarsten op.
It behang hong hjir en dêr yn flarden oan de muorre, de âlde bedsteedoarkes mei grutte rûne knoppen der op sieten ek al skurf yn de ferve. Alles is hjir âld, tocht Heerd, as Boeddha no libbe, hie er hjir oanstekke kind om de âlderdom kennen te learen. Dat hie de gekke Kop harren dan dochs mar leard doe't er nei oanlieding fan in gedicht fan Der Mouw in útstapke nei it Boeddhisme makke hie. ‘Alderdom,’ hie er sein, ‘sykte, de dea en in ûnthechtsjen fan alle wrâldskens, dizze fjouwer dingen moast de Boeddha kennen leare, om't er inkeld de lúkse binnen de muorren fan it paleis fan syn heit koe. Hy wie te beskerme en moast de wrâld yn.’
Ynienen flitste troch Heerd hinne wat it doel fan syn reis wêze koe. Hy mocht dan gjin Boeddha wêze, wêrom soe er de fjouwer tochten fan de Boeddha net yn ien reis kombinearje? Eefkes skodholle er yn himsels, hy wie dochs wier gek. Laas wie stoarn, Jiltsje âld en Teade-Anske wer ris slim siik. Wat hie it noch foar doel om foar Boeddha te boartsjen? En dochs makke it syn fytstocht bysûnder as er de Boeddha as foarbyld foar eagen hâlde, hoe belachlik it miskien ek wie.
| |
| |
Ynienen seach er it mantsje foar him oer mei oare eagen, trouwens alles om him hinne soe foar gjin goud oars wêze moatte. Al it âlde wie samar ynienen kostber en bysûnder. Hy telde de tearen yn it gesicht fan de âlde man en hope dat er gjin tosken mear hawwe soe. It brocht him suver yn ekstaze. De man moast minsten tachtich wêze, rûze er, en frege it him op de man ôf. ‘Seisentachtich,’ sei er en sette samar útein mei in ferhaal oer syn bernejierren.
Prachtich, prachtich, dat ferhaal fan dy âldman oer syn jeugd. Der rûnen skuorren troch dat ferhaal dêr't dy yn de muorren net by belykje koene.
It begûn te skimerjen, fan fierren wie fan in hiem yn de bedelte fan de seedyk it gejank fan in hûn te hearren. Heerd hie him de stikken bôle dy't er fan de âldman krigen hie, letter dochs noch goed smeitsje litten. Doe't er de hûn roerleas mei de kop op de foarpoaten lizzen seach, stapte er fan 'e fyts. Miskien waard er wol troch dy hûn konfrontearre mei ien fan de doelen fan syn reis: sykte. Hy floaite, mar de hûn reägearre net en gûlde stadich troch, de earen omleech. Miskien wiene him de jongen wol krekt ôfpakt en wie er lulk. Heerd doarde it net oan en rin it hiem op. Hoe langer er nei de hûn seach en it gejank oanhearde, hoe benijder er waard wat der efter beskûl gie.
Hy skytskoarre der lang tsjinoan ear't er in doar fierder oanskille. De frou dy't yn de doar kaam, like earst in bytsje ferwûndere doe't er har frege oft sy wist wêrom't de hûn fan de buorlju sa fertrietlik wie, mar doe't er har útlei dat it him begrutte om't er in echte bistefreon wie, fertelde se dat de hûn syn baas slim siik wie.
‘Buorfrou is dizze winter ferstoarn en no is buorman sels siik. It is begrutlik,’ begûn se te lústerjen, ‘se sizze dat er kanker hat krekt as syn frou.’ Eefkes moast Heerd him ynhâlde om net bliid te lykjen. Hoe wie it mooglik dat er sa op syn winken betsjinne waard? Se stiene beide te harkjen nei it gejank fan de hûn dat hjir yn de bedelte noch klearder trochklonk. De frou hie blykber ynienen har nocht, ‘dat sil it dan wol wêze,’ sei se en die sûnder te groetsjen de doar ticht. Jankte de hûn om't er de frou miste of om de sykte fan syn baas? Koe in hûn rûke oft de dea yn oantocht wie? Heerd rûn it brechje oer
| |
| |
oant op in pear meter fan de hûn ôf. Der kaam gjin ferwegen yn. Doe begûn er tsjin de hûn te praten, earst wurdsjes, mar stadichoan die er in hiel ferhaal dêr't er sels it measte net fan begriep. De hûn seach him dof oan, wie soms hiel eefkes stil, mar begûn dochs hieltyd wer te gûlen. Earst doe't der op it rút tikke waard en in meagere wite hân wonk, riisden Heerd en de hûn oerein. Doe't Heerd nei it brechje rûn, waard der noch fûlder op it rút tikke. Hy begriep dat de man him wat sizze woe en rûn efter de hûn oan nei de efterdoar. De man makke in gebeart dat er fierder komme koe.
Doe't er de sneontemoarns by de see lâns fytste, tocht er oan de frjemde moeting fan juster werom. Nei't se elkoar begroete hiene, hie de man him in stoel wiisd.
‘Dat is seldsum dat it in oar begruttet om ús hûntsje, seldsum.’
Mear hie er earst net sein. Syn eagen stiene fol triennen. Letter hie er Heerd fan alles frege, him te iten jûn en in sliepplak oanbean. De jûns hiene se praat. Heerd hie it hiele ferhaal fan it ferstjerren fan syn frou oanheard. Ek dat er sels siik wurden wie, mar oft er wist dat er kanker hie, wie net út syn wurden gewaar te wurden. Heerd hie dy gedachte net mear fan him ôfsette kind en nei spoaren socht. As meagerens der op tsjutte, koe it wol ris wier wêze. De eagen stiene him hol yn de kassen, soms wie it net liker oft er út in gielens seach en de kleur krige fan ôfstjerrend leaf dêr't yn in lette hjerst de sinne eefkes trochhinne gloedet sadat it yn in ûnbeneamber giel opljochtet.
De hûn lei oan de man syn fuotten en wie no stil. Soms like it wol dat er sliepte, mar dan giene de eagen wer iepen en seach er fan de ien nei de oar sûnder de kop te ferwegen. De man dy't geduerich pine hie, soe winliken op bêd moatte, mar om't it libben him sûnder syn frou neat mear wurdich wie nei't er sei, die er it net. It wie by âlven doe't de man nei 't húske moast en skoften weibleau. De hûn wie foar de keamersdoar lizzen gien en fannijs begûn te janken. Heerd wie op it lêst nei it gonkje run en hie sêft op de húskedoar kloppe. In ûndraachlike stank kaam mei in glimp ljocht ûnder de doar troch. ‘Gean mar op bêd,’ kroande de man. Heerd wie weromrûn nei de keamer en hie besocht de hûn dy't deun tsjin in
| |
| |
lytse boazem lei, del te bêdzjen. Ienkear op bêd hie er benei kokhalzje moatten fan de stank dy't út it húske wei stadich nei boppen loek.
Wie it tafal dat er samar op ien en deselde dei âlderdom en sykte moete hie, of bestiene beide sa tige om jin hinne dat men de eagen wol fol stront hawwe moast om se net tsjin te kommen?
Deselde deis blêde er yn in kafee in pear âlde kranten troch om te sjen oft der yn 'e buert ek ien te hôf brocht waard. Hy soe him oanslute by de lykstaasje en mei om 'e tsjerke rinne en fral de deade ris goed besjen. Mar de ferstoarnen dy't er yn de rouadvertinsjes tsjinkaam wiene net út dizze omkriten. Allegeduerigen waard it ferlet om in deade te besjen hertstochtliker.
Nei't er yn in oar kafee in board snert behimmele hie, gie er nei it tsjerkhôf ta tsjin better witten yn hoopjend dat der miskien in grêf iepen wêze soe. Sa streupte er yn in pear oeren yn in stikmannich doarpen trije tsjerkhôven ôf. Wie it gjin gekkeljusdwaan, in deade wie net op bestelling te leverjen, dit ûnderdiel fan syn reis koe er him mar better út de holle sette. Op it selde stuit dat dizze tinzen him troch de holle spoeken, skrok er enoarm fan in skiep dat oan de oare kant de feart net fier it lân yn roerleas mei de poaten omheech lei. Miskien wie it galle, it hie yn alle gefallen behoarlik gêste fan binnen, de bealch wie rûn en blastich. Hoe soene dy eagen der no útsjen, it bist lei mei de kûnt nei him ta sadat de kop net te sjen wie. Wierskynlik sieten se ticht en rûnen der stadich griene drippen focht út, en as se al iepen stiene soene se fêst net sa glêzich glinsterje as kralen.
Hy sette de fyts tsjin in hikke en rûn nei it skiep ta. In dead skiep is in dea wêzen en deawêzen hold er himsels foar doe't him eefkes de twivels bekroepen oft dizze deade wol telde. ‘Ik bin de Boeddha net,’ gniisde er yn himsels, ‘hjir sil it mei ta moatte. Oait hat dit skiep in laam west. Yndie, as in laam waard Er nei de slachtbank laat.’ Dat deade skiep lei hjir as in symboal en hy soe der daalk de eachapels fan sjen.
Yn 'e hoksen siet er by de kop, foarsichtich betaaste er it liif dat noch waarm oanfielde, it koe noait sa lang dea wêze. Ut de kûnt dripke stadich wat weake stront, de lêste siken giene
| |
| |
wer ris troch de poepert. De eagen stiene wiid iepen en seagen him oan net liker oft der noch libben efter beskûl gie. It byld fan de wouter yn it abattoir flitste troch him hinne. Koene bisten in deastriid of joegen se it rêstich oer? In dier soe der fêst net oer yn noed sitte oft it yn de himel of yn de hel kaam. Wat stoarren dy eagen him koel en fredich oan. As er it skiep der no ris by wei tocht koene se likegoed fan in minske wêze dat paradyslik yn in hjirneimels omkuiere. Hearde in deade eins noch wol by de ierde, of wie er mei Jezus te ferlykjen doe't dy nei de opstanning op 'e ierde omdoarme wylst Er eins al yn de himel wie? Heerd rydboske by dy gedachten dy't sa fier fan wat er thús en yn tsjerke opfong, ôfstiene dat er der suver bang fan waard.
Alderdom, sykte en dea, tocht er, wêr bliuwt de ferrizenis? Hy gnyske wer ris yn himsels: it wie noch mar sneon, mei de ferrizenis soe er oan moandei ta wachtsje; dy dei soe er each yn each mei in ferrizene stean moatte. As er it skiep no ris omdraaide en op dy strakke stive poaten dy't no noch as stokken omheech stieken, delsette en sizze soe: ‘stean op en rin,’ miskien die it it wol. Stadich rûn er werom en klattere oer de hikke. Ik bin yndied op myn bêst as ik allinne bin, tocht er, ik tink sa leaf wol as dat ik praat. As se no thús mar net te bot oer my yn noed sitte, is alles bêst.
Op it lêst bedarre er yn de nacht by de Mûzemar, mar doarst it net weagjen en kom yn de buert fan it arkje. Hy besocht wurgens en tiid te ferjitten troch einleas nei it wetter te stoarjen en de weachjes te tellen. Wat er hearde, woe er te plak bringe kinne. It tilde fan ûnbestimde lûden dy't likegoed de stilte fan de nacht befêstigen.
Siet der in ritme yn de bewegingen fan de reidplommen dat mei al dy lûden yn in harmoanysk ferbân te bringen wie? It besykjen om in andert op dy fraach te krijen krige him sa yn de besnijing dat er net murk hoe't er oant op it biente ferklomme. Earst doe't it stadich begûn te lemierjen, doarst er him ôf te jaan.
‘Nanna,’ rôp er al fan fierren om har sa min mooglik kjel te meitsjen. De doar gie stadich iepen. Se seach slûch en wie skier om 'e noas, mar like hielendal net ferwûndere. ‘Kom der mar gau yn,’ sei se freonlik en die de doar wer efter him op
| |
| |
de skoattel. Hy seach har hifkjend oan en begriep twa dingen tagelyk. Sûnder wat te freegjen, klaaide er him út en gie efter har lizzen. Dat it goed wie, mar har net tenei komme moast, hie er út har eagen opmakke. No lis ik op syn plak, tocht er, en streake har wielderige hier. Soe de heit west hawwe of hie de dea fan Jezus him thús holden? It barnde him op de lippen har te freegjen oft se besite hân hie, mar hy doarst it net oan. Stadich sûze er fuort yn in djippe sliep dy't oant fier yn de dei duorre.
Sa no en dan streake Nanna dy't der al lang ôf wie him oer it gesicht. ‘Wêrom kaamst hjir midden yn 'e nacht,’ lústere se sêft foar har út, mar naam har foar om it him net te freegjen. Hy wie krekt as har ien dy't men net te folle freegje moast. Der wie wat mei him dat net ûnder wurden te bringen wie. Beide wiene se iensum, miskien wie dat it wat se oan him murk? Se skodholle. Der wie wat oars mei him, eat dat allinne mar oan te fielen wie.
Ek de nacht fan snein op moandei bleau er noch by Nanna. Om't er ferwachte dat der ûnder melkerstiid gjinien yn 'e hûs wie, soarge er der foar dat er de jûns tsjin seizen thús kaam.
Oft it him ôffoel dat it ek sa útkaam, wie earst nearne oan te fernimmen. Wat letter postearre er him yn de keamer tusken de stoel fan de heit en de mem yn, lei beide hannen op de tafel en die de holle foaroer. Hy liet him sakje oant er op knibbels foar de tafel lei, de holle op de earms dy't breedût op de tafel rêsten. It gesicht stie leech en like fan alle bewustwêzen berôve.
‘Wêr hast sitten,’ frege de mem doe't se oardel oere letter thús kaam. Hy seach har oan en wachte mei it jaan fan in andert. Wylst se bôle snijde frege se it noch ris, drok dwaande mei it breames.
Wer seach er har oan en besleat in briefke te skriuwen as se it foar de tredde kear frege. Boarden, trompe en bûterfloat waarden op de tafel set yn de kadâns dy't er fan har koe. Wêrom folge no wòl op elke beweging in lûd en bûgde in reidplom lûdleas hinne en wer? No stie se by it oanrjocht mei de rêch nei him ta. Hy rûkte greauwen.
De heit seach him lang en ynkringend oan doe't er der yn
| |
| |
kaam, en die it noch doe't er sitten gie. Heerd wie bliid dat de hannen gear moasten. Under iten waard gjin wurd wiksele. Sa no en dan seach de heit temûk nei de mem. Wierskynlik tocht er dat sy it wist en frege er it aansens as se tegearre op bêd leine.
Heerd doppe it kâlde aai dat foar him lizzen bleaun wie. Se krigen noait in hiel aai, allinne mei Peaske as teken fan blidens om Syn ferrizenis. Soe Er dan dochs...? Der ûntkaam him in glimke doe't er mei soarch in stikje giel by it wite op in ljeppeltsje flijde.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd