De roekkat

[p. 5]

Weromsjoch diel I
Heerd Hissema/De Oantaasting

Heerd Hissema waard berne fiif july 1942. It wie needwaar en noch wol op in snein doe't er blau te wrâld kaam. De dokter wie al fan doel om him foar dea op in pear ruften te lizzen. Syn berte dêr't er sels net it minste oan ôf of ta dwaan koe, barde dus mei de nedige tûkelteammen.

De heit siet yn 'e koken en wie lyts man. Hy mimere: op 'en nij wie God genedich. In genede dy't de heit suver oermânsk waard. Mar in bern mocht gjin bongel oan de poat wêze ek al wie it de tsiende, dêrom twong de heit syn tinzen in oare kant út. Likegoed sochten dy tinzen wol ris in útwei yn dieden dy't har sa maklik net ûnsichtber holden. Oer it ginneraal seach er Heerd net stean en murk er him al op, dan wie it om't er fûn dat er lêst fan him hie. Dochs wie er gjin ûnmins en miende er it better as Heerd begripe koe. Beide sieten om samar te sizzen mei de mem oantangele, mar dat seagen se yn de fierste fierte net fan elkoarren.

De mem sette der earst alles by op om har jongste oan God te wijen: de earste nazireeër sûnt ieuwen. Se hie wat fan de pottebakker út Jeremia: op goed gelok sette se de klaai op de skiif en draaide, hoopjend dat de foarm dy't se begearde, ûntstie. Doe't se seach dat de foarm oars útfoel as har foar eagen stie, goaide se it misbaksel fuort en liet de diggels foar wat se wiene. Foar Heerd en har wie de reis nei de poel op in grutte teloarstelling útrûn en oer Heerd syn swijen wie se ferstuivere. It brocht har ‘opdracht’ yn in oar perspektyf: God hie no de leie oernommen, Syn bedoelingen wiene ûntagonklik foar in minskeferstân, Syn wiisheid net te bedjipjen. Heerds swijen tekene him sawol thús as op skoalle, mar ek yn de lytse mienskip fan it doarp. ‘Dat stomme jonkje fan Hissema,’ wie in gegeven. Net ien hoegde der echt oan te wennen om't Heerd noch mar krekt in skruten begjin makke hie mei it oanienriigjen fan wurden. En wat der efter dat swijen stike, besaude gjinien him oer. In beam mocht dan ûnder de grûn soms grutter wêze as dêr boppe, gedrach hie gjin woartels. Basta. Sa seach men dat. Op skoalle wist er him nettsjinsteande syn krupsje aardich te hanthavenjen. De bern fûnen

[p. 6]

him wol ris wat nuver en echt der by hearre die er net, mar hy wie der op it earste jier nei ek net echt oer en die mei as er dêr sin oan hie. Miskien dat soks mei te tankjen wie oan twa minsken: juffer Haima en Laas Sjoerdsma. Sy joegen Heerd it omtinken dêr't syn hâlding om frege. Juffer Haima moat fan him holden hawwe sjoen de tiid dy't se oan him bestege en de manear wêrop. Se koe him sa yntins freonlik en leaf oansjen mei har prachtige brune eagen dat Heerd al syn erchtinken ferlear en him suver alhiel oan har oerlevere. Hy fertroude har en koe him net yntinke dat er har oait kwytreitsje soe sa't wol bliken die doe't se fuortgie en troude. Dat der ien tusken har en him kommen wie, fielde er oan as ferrie: se liet him grouwélich yn de steek, al doarst er dat him sels net te bekennen.

Letter naam Laas it fan har oer, sij it op in oare wize. Hy wie Heerds riedsman en neffens Heerd sûnder sûnden. Hy koe him gjin kwea fan Laas yntinke en de lichtste stimbûging dy't fansels pleatsfûn yn de mannichte petearen dy't se yn de rin fan de jierren hiene, waard ûnder in lins lein om de bedoeling te efterheljen. Miende Heerd dat it aardich bedoeld wie, dan befêstige soks harren freonskip, hearde er der wat oars yn, dan besocht er de oarsaak op it spoar te kommen. Sûnder dat it ien opfoel, wie er altyd dwaande om by Laas yn de geunst te bliuwen.

It praten mei Laas en Jiltsje wie net minder as in kultus: Heerd koestere de wurden fan Laas en syn eigen ûndergie er as de flûnkering fan in fonkelstien yn it smûke flakkerjen fan in teeljochtsje.

Dat er sa reedlik troch syn legere skoalletiid bûkele, wie fansels yn earste ynstânsje oan himsels te tankjen. Hy hold distânsje, stelde him ûnôfhinklik op en beseach elke situaasje út dy posysje wei mei in skerp each. Ek hjiryn kombinearre er tsjinstridichheden: fûle emoasjes - tink oan syn gefoelens dêr't er him mei oerjoech oan minsken as juffer Haima en Laas en dêr't er oaren mei ôfwiisde of op ôfstân hold - mei koel observearjen. Aparte trekjes as it bêdpisjen doe't er al wat âlder wie, it stammerjen, de bangens yn it tsjuster, it strontbaljen en tûntsjerieren rekken ûndersnijd. Wol hâlde er dy ûnbetwingbere nijsgjirrigens nei de prom. Syn âldste suster Mintsje befingere er perioadyk dêr't him al gau dúdlik by

[p. 7]

waard dat in prom lang net dat wie wat er him dêr, mei troch de ferhalen fan oaren, fan foarsteld hie.

Hoewol't Heerd einlings in eigen keammerke krigen hie, ‘fersinde’ er him sa no en dan yn de doar. Dan gie er mei de finger yn de sêfte weakens fan Mintsje op oant se kroande, suchte en har omdraaide. Noait frege se him wat, noait skreau hy har in bryfke, sy hold har sliepende, hy him ûnnoazel. Troch al dat fingerjen wie de nijsgjirrigens nei de prom fan de famkes op skoalle saksearre.

Hoe't er de oantaasting fan Tasma ferwurke, wie yn earsten slim te rûzen. It wie it iennichste dat er bewust nèt oan Laas fertelde en miskien dat it dêrom yn de ûnderste regioanen fan syn moed broeide. Trouwens ek oer de heit en de mem fertelde er folle minder oan Laas as er sels miende. Hy skamme him al gau om syn eigen thús. Sa fertelde er fan de poelreis bygelyks dat se in fûgeltsjesman moete hiene en dat dy by har yn 'e boat stapt wie. It werklike doel fan dy reis, it sjen fan God, repte er net oer. Fregen Laas en Jiltsje oft mem thús wie, dan sei er lang net altyd dat se fuort wie en kriemde er der omhinne en as dat net slagge hâlde er him stil. Hy skamme him der foar, al siet der ek grutskens yn bewuolle. Wiisde Heerd syn âlden ûnferdield ôf, of longere er noch altyd op in soarte fan omkear dêr't plak yn wie foar beskûl en in stikje erkenning?

Alles by elkoar wie Heerd syn wrâld in gaos dêr't er him ferwûnderlik feardich oerein yn wist te hâlden. Nei bûten ta like er sels wakker wis fan syn saakjes, ynderlik wie er wif en ûnwis fan alles en elkenien.

Op trije septimber 1954 gie er foar de earste kear nei de Middelskoalle yn de stêd.