De Italiaanse postkoets

[p. 13]

In de schaduw van de pijnboom

Toen ik Monsignore Ottaviano, de pastoor van San Sebastiano, verliet, waren alle dorpsbewoners die niet op het land werkten samengestroomd. Hij gaf mij zijn zegen en de omstanders mompelden goedkeurend. Een lichte bries lispelde door de eucalyptussen die in een donkere rij voor de pastorie stonden. Op zo'n morgen had ik altijd het gevoel of ik ging varen. Ik hees mijn ransel op mijn rug. Die genoot de bewondering van alle dorpelingen in geheel Italië. Toen gaven de pastoor en ik elkander de accolade en daarna drukte hij mij nog eens op het hart dat ik zijn saluti over zou brengen aan zijn vriend, pastoor Leonardo, in Torre Vecchia, op 15 km afstand. ‘En nu langs de kortste weg naar Rome,’ voegde hij er lachend aan toe.

Uitgeleide gedaan door de onafscheidelijke Beppi's, Carlo's en Franco's raakte ik in de morgenlijke dreven achter San Sebastiano. In de voormiddag zou ik Torre Vecchia nog bereiken.

De zon stond schuin boven de Po-vlakte. Zo ver het oog reiken kon golfde het koren. Zelden ontmoet men in deze streken een boer of een ratelende kar. Muilezels zijn hier niet. Het is of men als Mozes door de Rode Zee een pad betreden heeft waarlangs het weerbarstige graan manshoog en trillend stilstaat. Duizenden krekels gaan in deze blauw-blonde ruimte van koren en hemel als bezeten te keer. Het lijkt op het slijpen van ontelbare messen. Soms neemt het geluid een ogenblik in sterkte af, maar dadelijk daarop stijgt het in delirische kracht als nimmer tevoren. Iedereen die ooit Italië bezocht en op een zomerse dag over de antieke Via Appia wandelde kent dit meedogenloze geluid. Maar wie dagenlang door

[p. 14]

de brandende korenvelden van de Po-vlakte loopt, wordt volkomen murw gemaakt door deze wrede extase der krekels. Soms krijgt men de gedachte dat zij zich als kleine gillende asceten laten uitdorren in de zonnehitte. Het grijze ruisen van riet, de wijd wegruisende melodie van waaiend koren, het diepklokkend geluid van aanspoelend water - men kan het een wijle met zich meedragen in een extatisch gevoel. Maar dit wreed krijsen dringt zich op, boort zich in en men kan het niet meer kwijt raken. Ik was blijde toen ik de torenspits van Torre Vecchia zag opduiken boven de trillende velden. Pastoor Leonardo stond in zijn fruittuin. Hij had een toog aan vol gaten en in zijn hand hield hij een gieter die hij op de donkere boomstammen richtte. Dieper in de tuin, tussen de loofbomen, stond een nonnetje; zij beplakte de stammen zorgvuldig met een strook lijmpapier om de opkruipende insekten te weren. Doch de naam van Monsignore Ottaviano deed beiden hun werkzaamheden vergeten. Zij wilden alles weten: hoe het stond met de voorbereidingen voor het vormsel in San Sebastiano en of Emerella, de meid van Monsignore, het goed maakte. ‘Er zitten veel wespen in de peren dit jaar,’ merkte pastoor Leonardo op. Met zijn priesterschoen vertrad hij een peer waaruit de gele achterlijven der wespen wrongen.

‘Maar u bent onze gast nietwaar,’ vervolgde hij, ‘indien u tenminste voor lief wilt nemen wat de schamele pot hier schaft.’

Wij kwamen overeen dat ik eerst een kijkje in Torre Vecchia zou nemen en dan, wanneer de kerkklok twaalf uur luidde, aan tafel zou aanzitten.

Het plein lag blakende in de hitte en de kleine keitjes splinterden het licht terug. Maar ergens aan de overzijde, bij de pomp, lag een kleine trattoria. Ge begrijpt wel wat dat betekent bij zulk een hitte het dorp bezich-

[p. 15]

tigen. Dat is zoveel als de wijn bezichtigen. In zulk een donkere trattoria hangt altijd een vochtige wijngeurige sfeer. Daar zitten de mannen die in graan doen samen. Die het zaaien en maaien staan onzichtbaar verloren in de laaiende velden rond het dorp. Maar de graanhandelaars zelf kaarten en dobbelen tussen de reusachtige tonnen en laten zich de paarse wijn gul door elkander inschenken.

Holland, dat is een aparte sensatie. Er scharrelt niet iedere dag een Hollander binnen tussen de wijnvaten van Torre Vecchia. En een liter meer of minder dat is niet gemorst. Tenslotte, Holland doet ook in graan... Als de gulle schenker dat tenminste weet en niet voor de zoveelste keer vraagt waar mijn klompen gebleven zijn. En of de trekschuit van Edmondo de Amicis nog loopt tussen Haarlem en Amsterdam. Dan kan ik hem van inlichtingen voorzien. Ik vertel hem van de zeilschepen die nog varen en de molens die nog draaien. Neen geweren hebben we niet. Wij hebben hellebaarden! Maar het geld, signore, is er van klinkklaar goud. Gouden dukaten en gouden Carolussen, zo heet het. De huizen zijn zo schoon dat men geen spiegel nodig heeft, maar zich kamt voor de tegels. Maar de wijn helaas, signore, is er duur. Die kost er per liter een gouden dukaat en dat is veel. Wijn! donderen de handelaars in graan en beuken met hun vuisten tegen de mastodontische ton. En de wijn vloeit...

De wijn heeft rijkelijk gevloeid als de klokketoren tegenover de trattoria twaalf luide slagen de lucht inzendt en de waardin met een kruik onder de arm haastig het Angelus bidt. Wel tracht ik nauwlettend één enkele rij keitjes te houden als ik het plein oversteek en dat is op zichzelf verdacht. Maar er staat goddank maar

[p. 16]

één kerktoren - daar tegenover mij. Wie zou ook na Italiaanse wijn en bij zulk een azuren lucht de dingen dubbel kunnen zien? Dat neemt niet weg dat de menselijke tong, alhoewel niet dubbel, zich maar traag leent voor het uiten van lumineuze denkbeelden, wanneer men de literkruik van boven tot onderen bekeken heeft.

Maar pastoor Leonardo vouwt zijn handen zo rustig naast zijn bord dampende minestra wanneer hij vraagt: ‘En wat is dat voor een land, Holland?’ dat ik op slag mijn zelfvertrouwen terugwin. Holland? Wat zou dat anders zijn dan tulpen. ‘Tulpen!’ zeg ik. ‘En hyacinten!’ En dan met een extase, alsof ik de ontdekking van mijn leven doe: ‘rozen! Overal rozen tot aan de zee! Olanda, heel Holland, una bella rosa!’

Pastoor Leonardo lacht gul. Maar zijn gedachten gaan van rozen naar wijn en van de wijn gaan ze naar mij. Wat is het beste wanneer men een liter wijn gedronken heeft, denken zijn gedachten. Weer drinken! zegt zijn engelbewaarder die moe is van de hitte en te slaperig om vandaag diep op de dingen in te gaan. ‘Waar is de wijn, Maria?’ roept hij naar de keuken en draait zich een kwartslag om in zijn stoel. Dan ben ik plotseling weer nuchter.

Na de maaltijd en na de siësta zegt pastoor Leonardo: ‘Ik zal u een eindweegs naar Rome brengen, tot over de Po-brug.’ Misschien is na deze siësta ook Leonardo's engelbewaarder weer klaarwakker geworden en vreest hij dat ik in gezelschap van Bacchus een bad ga nemen in de goudgele rivier. De pastoor komt terug met een hoed als van een Amerikaanse lassowerper. Die is tegen de zon, zegt hij.

En zo wandelen wij gearmd over de eindeloze Po-brug. De rivier glijdt traag langs de pijlers. De zon laait laag

[p. 17]

aan de aarde. En daar, achter de laatste bruggeboog, gaan de krekels weer uitzinnig te keer.

‘God zegene u!’ zegt pastoor Leonardo, als ik hem om zijn zegen gevraagd heb.

‘En u, pastoor Leonardo!’ zeg ik, als ik hem de hand reik.

Op de brug draait hij zich nog eenmaal om en roept met de hand aan zijn mond: ‘Vergeet niet aan het graf van Sint Petrus voor mij te bidden!’ Dan wordt hij kleiner tussen de nauwer wordende baan van bruggehoofden.

En nu is het weer korenvelden, krekels en zon. Mijn hoofd hangt als iets afzonderlijks voor mij uit. In dat hoofd is het schemerig van de wijn en van deze paarse wateren maakt zich met lichte vleugels de slaap meester. Daar is dan goddank de lang verwachte pijnboom. Hij staat vorstelijk langs de weg en langzaam haal ik hem in. Hij werpt een donkere suizende schaduw in het korenveld terzijde de weg. En als ik wegduik tussen de gouden aren, zie ik nog juist de snelle zeisen van de maaiers in de hoek van het graanveld. Doch slechts even, als een flits, want schichtig duik ik weg in de langbegeerde schaduw.

Als ik ontwaak staat de zon laag aan de hemel. Het is misschien de eerste keer van mijn leven dat ik mijn ogen verwonderd openwrijf. Er staat geen halm meer op het veld. Het land is leeggemaaid en ook de maaiers zijn verdwenen. Ik lig aan de rand van een stoppelveld.