Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Taco Roorda]

ROORDA (Taco) werd den 19 Junij 1801 te Britsum in Friesland, waar zijn vader, Gerrit Roorda, predikant was, geboren, studeerde te Groningen en te Leiden. Door de verdediging van eene dissertatie, getiteld: Commentarii in aliquot Jeremiae loca, verwierf hij zich in 1824 te Groningen den titel van doctor in de godgeleerdheid, terwijl hij een jaar later, na verdediging van een Specimen historico-criticum over 't leven van Ahmed-ibn-Tulon, honoris causa tot doctor in de letteren en wijsbegeerte te Leiden werd bevorderd. Na eenigen tijd predikant te Burgwerd in Friesland en te Lutjegast in Groningerland te zijn geweest, werd hij in 1828 buitengewoon hoogleeraar in de Oostersche talen te Amsterdam, welk ambt hij met eene Lat. redevoering over de Hebreeuwsche dichteressen aanvaardde, en in 1835 werden hem, als gewoon hoogleeraar, de lessen in de bespiegelende wijsbegeerte opgedragen. In 1842 benoemde hem Koning Willem II tot hoogleeraar in 't

[p. 414]

Javaansch te Delft en in 1864 werd hij hoogleeraar aan de rijksinstelling voor de Indische taal-, land- en volkenkunde te Leiden, waar hij den 5 Mei 1874 overleed. Met onverflaauwde liefde beoefende hij de Semitische talen, zelfs nog in later tijd, toen een andere taak hem tot hoofdzaak was geworden. Getuigen de reeks van werken over Hebreeuwsche en Arabische taal- en letterkunde, die achtereenvolgens tot korte jaren voor zijn dood het licht zagen. Zijne Hebreeuwsche Grammatica in 2 dln zag in 1831 en 1832 het licht, en werd weldra gevolgd door een Arabische, voor Akademisch gebruik bestemd. (1835 2e dr. in 1858); zijne medewerking aan de Orientalia (Annotatio ad Vaticiniorum Jesaiae Cap. I-IX:6 (Orient. 1, 1840.) - Annotatio ad Psalmos Scptemdecim primos (Orient. II. 1846) en zijn Oommentarius in Vaticinium Michae, in 1869 uitgekomen.

In 1835 opende hij zijne lessen over de bespiegelende wijsbegeerte met eene redevoering, getiteld: Ontwikkeling van het begrip der philosophie, tot inleiding in de bespiegelende wijsbegeerte op het tegenwoordige standpunt der wetenschap. Zijn philosophisch hoofdwerk was Zielkunde of beschouwing van den mensch als bezield wezen. Leeuw. 1849, 3e dr. aldaar 1864. In de Gids (Dl. 1. 1848) gaf hij: de oudste bronnen van onze metaphysische begrippen, verdediging der miskende melaphysica (1852) en de vrijheid van den mensch en de bepaling van zijn wil in den strijd tusschen determinisme en indeterminisme (1859).

Voorts gaf hij eene Handleiding tot het onderwijs in de zinsontleding bij het lager onderwijs (Leeuw. 1858); over de deelen der rede en de redeontleding of logische analyse der taal tot grondslag voor wetenschappelijke taalstudie (Leeuw. 1852, 2e vermeerd. dr. ald. 1865); het geloof en de geloofsgronden van een modern Christen. In brieven. Leid. 1871.

Voor de eerste vruchten zijner Javaansche studiën, mag men eene voorlezing houden, onder den titel van: Proeve van Javaansche poezie uit het heldendicht de Bråtå Joedå een in 1841 uitgegeven. Een werk van meer belang, wijl het beslissenden invloed uitoefende op zijn verderen levensloop is de redevoering over het gewicht der kennis van de Javaansche taal voor de beambten in N.-Indie, uitgesproken in de vereenigde zitting der 4 klassen van het Kon. Ned. Institaut, gehouden te Amsterdam 14 April 1841, door Koning Willem II bijgewoond. Om in de eerste behoefte aan geschikte hulpmiddelen voor het onderwijs te Delft te voorzien, gaf hij in 1843 een nieuwe uitgaaf van de Javaansche Spraakkunst van A.D. Cornets de Groot, benevens in 1843 eene nieuwe uitgaaf van een klein Leerboek tot oefening, in der tijd door Gericke bewerkt. Voorts gaf hij in 1844 het

[p. 415]

boek Rådjå Pirangon, eene Javaansche legende, en een verzameling van Javaansche Wetten. In 1845 verschenen: Javaansche brieven, berichten, verslagen, enz. Voorts Javaansche zamenspraken over verschillende onderwerpen, door C.F. Winter, 1e deel (waarvan in 1858 door mr. S. Keijzer het 2e deel werd uitgegeven), de uitgave van De Bårtå Joedå Råmå Råmå en Ardjoenå Såfrå, in Javaanseh proza verkort door C.F. Winter. Onder de latere tekstuitgaven verdienen eene bijzondere vermelding De Wajangverhalen van Påråsårå Pandoe en Raden Pandji in het Javaansch met aanteekening (1869), en ook het reeds in 1857 door Roorda gemeenschappelijk met zijn leerling Gaal uitgegeven, Boek Adji Såkå, uit de poëzie in Javaansch proza overgebracht door C.F. Winter. In 1847 verscheen het Javaansch-Nederduitsch woordenboek van Gericke, met toevoegselen en verbeteringen van Roorda, in 1862 het supplement op dat woordenboek met Meinsma bewerkt, en toen het uitverkocht was, nam hij de zware taak op zich een nieuw woordenboek zamen te stellen, dat hij echter niet mogt voltooien. Het voortreffelijkste, dat wij op het gebied der Javaansche taalstudie van hem bezitten, is zijne Javaansche Grammatica met een leesboek, in 1855 verschenen.

Voorts verscheen van hem in 1863 over dichtmaat, versmaat en versbouw, inzonderheid in de Hollandsche, Duitsche, Fransche, Grieksche en Romeinsche, Arabische en Oost-Indische poezy en verschillende Verhandelingen in de Versl. en Mededeel. der Kon. Akad. van Wetens., en in de Bijdr. tot de Ind. T., L. en Volkenkunde, enz.

Zie Jaarboek der Kon. Acad. 1875; Spectator 1874; Huberts.