Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Rehuel Lobatto]

LOBATTO (Rehuel) werd den 6den Junij 1797 uit een Portugeesch-Israëlitisch geslacht te Amsterdam geboren. Vroeger in Lissabon gevestigd, werden meerdere leden van dat geslacht voor geloofsvervolging beducht, genoopt naar Brazilië de wijk te nemen, van waar zij in 1604 naar Amsterdam togen. Vroeg maakte hij zich gemeenzaam met het Portugeesch, Spaansch, Italiaansch en Fransch, terwijl hij reeds op tienjarigen leeftijd zich met lust in de Wiskunde oefende. Hij genoot daarom het onderwijs van Lituack en sedert zijn 15e jaar van Van Swinden, die in het voorberigt van den tweeden druk zijner Meetkunst der veelbeloovenden jongeling, nog beoefenaar der wetenschap, zijnen dank toebrengt voor de mededeelingen, waarvan door hem bij de bezorging dezer uitgave was gebruik gemaakt. Op diens aanbeveling werd hij in 1816 aangesteld als klerk bij het Ministerie van Binnenlandsche Zaken. Zijn verblijf te Brussel om het andere jaar, werd aanleiding tot kennismaking met Quetelet, waaruit eene hartelijke vriendschap voorsproot, die tot veelvuldige zamenwerking geleid heeft waarvan de vruchten der Correspondance mathématique et physique ten beste kwamen. In dat tijdschrift maakte Lobatto het eerst zijne Nieuwe Handelwijze ter regtstreeksche berekening van buitenmiddags breedte wereldkundig, die hij in 1824 reeds aan De Gelder had medegedeeld. Het jaar te voren was hij met zijne Wiskundige Mengelingen als schrijver opgetreden. Tal van geschriften volgden nu zonder tusschenpoozen, zoo afzonderlijk als in geleerde Journalen, waarvan alleen zijn verscheiden een einde maakte.

Bij het Ministerie van trap tot trap opgeklommen, verbelende hij nog zijne positie door het verleenen van privaat onderrigt en het op zich nemen van het onderwijs in meet- en doorzigtkunde aan de Teeken-Akademie te 's Hage, waarna hij, sedert gehuwd, in 1828 tot arrondissements ijker te Delft werd aangesteld. Daarna volgde zijne benoeming tot Adviseur bij Binnenlandsche Zaken voor maten en gewigten en tot Inspekteur van het IJkwezen hier te lande. Nu vestigde hij zich weder te 's Hage en bleef daar zijn verblijf houden tot het oprigten der Delftsche Akademie, waaraan

[p. 360]

hem op 20 October 1842 de leerstoel der hoogere wiskunde werd opgedragen.

Hij sloeg het hoogleersambt aan Utrechts Hoogeschool, na het overlijden van Wenckebach in 1847 af, doch toen in 1864 de Delftsche Akademie vervangen werd door de Polytechnische school, werd hij daarbij tot hoogleeraar honorair aangesteld, eene hulde, die ook van verschillende zijden op verschillende tijden niet ontbroken heeft, getuigen het ridderkruis van den Ned. Leeuw, den Doctorshoed van Groningens Universiteit, het lidmaatschap van 't voormalig Kon. Nederl. Instituut en, sedert de oprigting, van de Akademie van Wetenschappen enz.

Behalve door de uitgave van onderscheidene goede leerboeken, waaronder de laatst verschenen Verzameling van vraagstukken ter oefening van de toepassing der gronden en van Statica en Hydrostatica, niet de minste is, maakte hij zich als docent nog bijzonder verdienstelijk door zijne sedert tal van jaren onvermoeide deelneming aan het te Amsterdam gevestigde Wiskundig Genootschap. Tot groot nut voor de maatschappij waren vooral zijne bemoeijingen omtrent de Statistiek. In opdragt van 's lands regeering redigeerde hij van 1826-1849 een Jaarboekje, geschoeid op de leest van het Fransche Annuaire. Waar het op scherpzinnig en zorgvuldig rekenen op aankwam, was hij de vraagbaak der Hooge Regering. In 1841 werd hij door den Minister van Finantiën Rochussen aangezocht om de noodige tabenlatuur te maken voor diens bekend conversieplan. Een aantal jaren te voren was hij met Lipkens en Uylenbroek naar Parijs afgevaardigd geworden tot vergelijking en rectificatie van den standaardmeter bij het Departement van Binnenlandsche Zaken berustende.

Men bewonderde hem om de eigenaardige beknoptheid, waarmede hij de vraagstukken behandelde en eenvoudiger in korter wegen wist op te sporen. Bijzonder merkwaardig is in het opzigt zijne Theorie des Caractéristiques met nog twee verhandelingen ten vervolge daarop door het Kon. Ned. Inst. uitgegeven.

Men hield hem voor een der grootste Wiskundigen van zijn tijd. Hij overleed den 9 Februarij 1866.

Zie Jaarboek der Kon. Akad. van Wetenschap, waar een lijst zijner werken voorkomt; Nederl. Spectator 1866.