Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Jan Pieter Heije]

HEIJE (Jan Pieter), zoon van Casper Hermanus Heije en Anna Sluip, den 1sten Maart 1809 te Amsterdam geboren, ontving zijn opleiding aan het Athenaeum zijner geboortestad, kwam op zijn 18e jaar aan de Leidsche Hoogeschool, nam met zijn medestudenten deel aan den veldtocht in België en verwierf het docterschap in de medicijnen op den 18den Junij 1832. Gedurende een kwart eeuw oefende hij de geneeskundige praktijk in de hoofdstad uit, en wijdde zich sedert 1857 uitsluitend aan letter- en toonkunde en aan de bevordering van philantropie.

Reeds vroeger had hij dat laatste gebied betreden; hij toch was de stichter der vereeniging Ziekenverpleging.

Als geneeskundige redigeerde hij van 1838-1840, de Medische wenken en meeningen en van 1840-1845 het Archief voor geneeskunde. In 1842 benoemd tot lid van de staatscommissie voor geneeskundige wetgeving, werd hij 5 jaren later hoofdbestuurder van de Maatschappij tot bevordering der geneeskunst.

Ook de toonkunst had veel aan Heije's rusteloozen ijver te danken. Sedert 1843 hoofdbestuurder en secretaris, was hij tevens de ziel der Maatschappij tot bevordering der toon kunst en smaakte de voldoening dat zijne liederen op de volksscholen, burgerregt verkregen.

Door 't stichten van de Vereeniging voor Nederlandsche muziekgeschiedenis gaf hij den eersten stoot tot ontginning van een nog geheel blootliggend veld. Voorts leidde hij gedurende zestien jaren, van 1844-1860, als lid van het hoofdbestuur der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, de door hem opgezette beweging van het volkszangonderwijs. Met Wilhelmus Smits ontwierp hij eene nieuwe zangmethode, terwijl hij den tekst leverde van talrijke liederen, door onze beide Componisten op muziek gezet. In muzikale poëzie en rijkdom van rhythmische vormen muntte hij uit. De Hollandsche Maatschappij van Kunsten en Wetenschappen bekroonde in 1841 zijn Liederen en Zangen en de Maatschappij tot Nut van 't algemeen zijne Kinderliederen.

[p. 279]

Van hem was ook het denkbeeld een volksalmanak door het Nut te doen uitgeven.

Sedert 1835 behoorde Heije met Potgieter, Drost en Bakhuizen van der Brink tot het jeugdige Holland dier dagen, dat zich eerst in de Vriend des Vaderlands toen in de Muzen later in de Gids een nieuwen weg voor letterkunde baande.

De beste bronnen om zijn karakter te leeren kennen zijn de beide deelen, die hij zelf betitelde Innigst leven eens dichters.

Hij was lid van de stedelijke regering. Bij raadsbesluit organiseerde zij de stedelijke geneeskundige armverzorging naar zijn stelsel.

Hij huwde Maria Margareta van Voorst, overleed te Amsterdam den 24sten Februarij 1876 en werd te Atbenes in de Haarlemmermeer begraven.

J.E. Renesse vervaardigde een lijst zijner geschriften, onder welke:

Zangen der liefde. Vier liederen in muziek gebragt met begel. van piano door D. Koning. Amst. 1843. 4^o.

De Diakoniën en de Armenwet. Open brief aan Jhr. Mr. J. de Witte van Citters. Amst. 1856.

De Grondslag van de Maatschappij der toonkunst. Eene Voorlezing. Amst. 1850.

Een feestdag voor het volkszangonderwijs (30 April 1852). Amst. 1852.

Eene levensvraag voor oogenblik en toekomst. Armenverzorging en armenbestaan, naar aanleiding der verordening op de geneeskundige armenverzorging voor de stad Amsterdam, met de armenwet in verband beschouwd. Amst. 1856.

Kinderliederen. Uitgave zonder zangwijze 2e druk. Amst. 1862.

Kinderliederen, 1e bundel. Zangwijzen van J.G. Bertelman J.B. van Bree, J.H. Verhulst en J.W. Wilms, 3 bundels. 3e dr. Amst. 1850-1852. 8^o.

Al de kinderliederen van J.P.H. met vertaling van A. Clavereau, Karel Arenz en P. Millard. Amst. 1861 met 6 staalpl.

Bundel, zangwijzen van J.G. Bastiaans, G.H. Broekhuizen Jr., K.A. Craeyvanger en L. van der Wulp. 2e dr. Amst. 1851.

Kinderliederen. Amst. 1874. kl. 4^o.

Kinderliederen en Nieuwe kindekliederen. Uitgave met plaatjes. Amst. 1854.

Nieuwe Kinderliederen. Amst. 1852. 2e dr. Amst. 1867.

Maria bij 't Kruis. Stabat Mater, de Latijnsche tekst benevens eene metrische navolging. (Met Bijlagen van Bilderdijk, Vondel en van Braam). Amst. 1858.

Volks-zangboek voor vierstemmig gezang.

Zangwijzen van Nederl. toondichten. Amst. 1850-1855.

[p. 280]

Zes driestemmige kinderkooren, ter afwisseling der zangstukken, en tevens geschikt voor school-examen. Muzijk van W. Smits. Amst. 1854.

Zes driestemmige kinderliederen. Muzijk van J. van Eijken. Amst. 1856.

Neérlands onzijdigheid. Een vliegend blad. (Uittreksel uit een brief). Amst. 1870.

Novemberliedjes 1813-1863, behoorende bij de Feestplaat van J. ter Gouw.

Asschepoester. Een sprookje uit de oude doos. Met Hoogd-. vertaling door Mevr. H. Heinz-Berg. Ets-photogrammen door H.J. Burgers, photo-lithographie van A. Kroon, volgens de vinding van J.E. Asser. Amst. 1865. kl. 4^o.

De gelaarsde kat. Een sprookje uit de oude doos op rijm gebragt. Ald. 1807.

Een lied van Alkmaars Victorie, 1572-1573. Met zang en piano muziek, gecomponeerd door R. Hol en bekroond door de Vereeniging ter viering van den gedenkdag van Alkmaar ontzet 1573. Amst. 1873.

Een stem der toekomst uit lang verleden dagen. Gedicht Amst. 1870.

Griechenlands Kampf und Erlösung. Eine neue Niederlandische Dichtung zu Beethoven's Ruïnen von Athen. Amst. 1867.

Het woord van Waterloo, een vredelied 18 Junij 1815-1865 (Met Eng. Hoogd. en Fransche vertaling.) 's Gravenh. 1865.

Kinderen. Een dichterlijke krans. De kinderen en het volk. Eene bloemlezing. In omslag met ets-photogrammen van Hein J. Burgers. Amst. 1867.

Onsterfelijkheid. Een sinfonisch gedicht. De Hollandsche tekst, met duitsche vertolking van Wilhelm Berg. Amst. 1870.

Te land en ter zee. Gedichten. 3e dr. Amst. 1874.

Uit Scheemring tot Zonneschijn, zes geestelijke liederen in vrijen koraalvorm gecomponeerd voor sopraan, alt, tenor en bas. Eene verpoozing op muzykaal gebied, van J. Oudijk van Putten. Nieuwdiep. 1866.

Uw koningrijk kome. Een bundel stichtelijke liederen en zangen. Amst. 1873.

Veepest-dwang. Amst. 1867.

1572-1574. Twee volksliedjes en een Feestlied voor mannen-zangvereeniging. Uitgeg. ter eere der April-gedenkdagen door de Vereeniging tot veredeling van 't Volksvermaak te Amsterdam. Amsterd. 1872.

Volksdichten Amst. 1865. 2 dln. 3e dr. Amst. 1872.

Voorts gaf hij nog vele losse gedichten afzonderlijk uit-

[p. 281]

gegeven in bloemlezingen, zangbundels en almanakken geplaatst, metrische overzettingen van oratoriën, brochures enz.

Zie A. Ising, Jan Pieter Heije, in Ned. Spectat. 1876; Huberts Handelsblad 25 Febr. 1876; Levensb. der Maats. van Ned. Letterk. 1877.