Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Willem Broes]

BROES (Willem), zoon van Petrus Broes, werd den 19 October 1766 te Amsterdam, waar zijn vader predikant was, geboren, studeerde te Amsterdam en sedert 1785 te Leiden, werd in 1790 predikant te Voorschoten, ging vervolgens als opvolger van Martinet naar Zutphen, daarna naar Leiden, waar den 12^den Januarij 1807 bij het springen van het kruidschip zijn woonstede een puinhoop werd en hij zijne goederen en boeken verloor. In 1808 werd hij predikant te Amsterdam, waar hij lid werd der commissie voor de nieuwe kerkelijke organisatie, was meermalen lid en voorzitter der synode en trad vaak als spreker in belangrijke en moeijelijke commissien op. Als prediker verwierf hij veel roem; hij beoefende de staatkunde voor zoo ver zij de kerk betrof, aan de vaderlandsche en kerkelijke geschiedenis wijdde hij zijn tijd en vlijt. Alle deelen der godgeleerdheid waren hem eigen. Overigens was hij belezen, arbeidzaam verdraagzaam en in alle opzichten een merkwaardig en zeldzaam man, die weldadig, zachtmoedig, nederig, veel nut stichtte en de algemeene achting genoot.

Hij was het, die het Christelijk Maandschrift voor den beschaafden stand, later onder eenigzins gewijzigde titels verschenen, grondvestte en de Zondagsschool te Amsterdem stichtte. Aan eer heeft het hem niet ontbroken. Zoo verkreeg hij den titel van Theologiae doctor. Hij was lid van verschillende geleerde maatschappijen en ook van het Kon. Ned. Instituut, Ridder en later Commandeur van de orde

[p. 159]

van den Ned. Leeuw. Hij overleed den 7 Jan. 1853 in den onderdom van 90 jaren.

Broes is niet dan in gerijpten leeftijd als schrijver voor het publiek opgetreden, Zijne eigenlijke schrijvers loopbaan is eerst regt te Amsterdam ingetreden.

Hij gaf in het licht:

Bundel van aanspraken, gebeden en leerredenen op den 18 en 25 van Louwmaand 1807, door Roldanus, Egeling, Rau, Schotsman, Proper, Broes. Leiden 1807. Amst. 1810, 12, 15. Leerredenen. 3 dn. 2e dr. Amsterdam.

Leerredenen over bijbelsch-historische onderwerpen. Amst. 1814.

Leerredene bij aanleiding van het afsterven des hoogleeraars E.A. Banga. 2e dr. Amst. 1820.

Berigt omtrent het leven, karakter en de laatste godsdienstige aandoeningen der beruchte vergiftigster H.R. Nepping. Leiden 1812.

Proeve van aanmerkingen over de leerwijs van Jesus. Amst. 1825.

De Engelsche Hervormde kerk, benevens haren invloed op onze Nederlandsche. Delft 1822. 2 dn.

Willem de Eerste, in betrekking tot de scheuring der 17 vereenigde Nederl. gewesten in de 16e eeuw. Amst. 8^o.

De kerk en de staat in wederzijdsche betrekking volgens de geschiedenis. 4 d. 5 st. Amst. 1832.

Onderzoek over de vereeniging der Protestanten.

Philips van Marnix, heer van St. Aldegonde, bijzonder aan de hand van Willem I. Amst. 1838-1840. 3 dn. 8^o.

De Evang. godsdienst, haar inhoud en hooge waarde opengelegd in breeden teksten, ten gebruike van de kerkelijke leerreden en den Bijb. Almanak, in 7 hoofdst., benevens een aanhangsel enz. Amst. 1847. 3 dn. gr. 8^o. Nieuwe uitgaaf. 1848. gr. 4^o.

Over het grondwettige en schadelijke van een concordaat tusschen Nederland en Rome. Naar E. Munch H. Royaards en andere schrijvers. Gron. 1841. 2e verm. dr. 1841. gr. 8^o.

Charlotte de Bourbon aan het ziekbed vun den Prins van Oranje. (Amst.?) 1850.

De Bijbel uit God. Gegeven voor staf op den weg van het hobbelig leven. Afscheidswoord. 1858. gr. 8^o.

Een vredewoord. Amst. 1858. gr. 8^o.

Een woord over de hervorming der Roomsch Kath. kerk. Een Erasmiaansche lektuur, zamen voor Roomsch Katholieken en Protestanten. Amst. 1856. gr. 8^o.

Randschrift tot het werk: Evangelische godsdienst, haar inhoud en hooge waarde opengelegd in breeden tekstenrol,

[p. 160]

ten gebruike van de kerkelijke leerrede en den Bijbelschen almanak. Amst. 1850. gr. 4^o.

Voorts gaf hij vele bijdragen in verschillende tijdschriften, inzonderheid in het N. Christ. Maands., zoo als vergelijkende proeven van Nederd. Psalmberijming.

Zie Konst. en Letterb. 1858 bl. 17. J. Prins Necrol. van W.B. in Godgel. Bijdr. XXXII. 90; J W.A. van Hengel, Levensb. van W.B. in Letterk. Hand. d. Maats. v. Ned. Letterk. 1858 bl. 85; A. Terhoeven, Ter gedachtenis van W.B. en Christ. Maandschrift. 1858 bl. 100; J. Steenmeijer, W.B. in leven, karakter, werkzaamhedeu, Arnhem 1858; Huberts enz. Biogr. Woordenb.