Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Mr. Cornelis Jacobus van Assen]

ASSEN (Mr. Cornelis Jacobus van), zoon van Johannes van Assen en Anna Klasina Jongstra, werd den 25^sten Augustus 1788 te Harlingen geboren en van zijn jeugd af voor de hoogere studie opgeleid. Na van den rector Greydanus zijn eerste opleiding ontvangen te hebben, zette hij zijne studiën te Franeker voort en werd weldra een der meest geliefde leerlingen van de hoogleeraren aldaar. Na den 12^den October 1809, onder praesidium van zijn leermeester H.W. Tydeman, eene disputatio juridice-litteraria de M. Tullii Ciceronis Oratione pro Aulo Cluentio Avito verdedigd te hebben, begaf hij zich naar de hoogeschool te Leiden, waar hij van de lessen van Wyttenbach, van der Keessel, Smallenburg, Hageman en Kemper te hebben bijgewoond, den 14^den September 1810 te Franeker, op de verdediging van 30 uitgewerkte theses, doctor in de regten werd. Hij vestigde zich als advokaat te 's Hage, waar hij bekend werd met Gijsbert Karel van Hogendorp en de vriend-

[p. 33]

schap met Kemper aankweekte. Na de omwenteling te 's Hage werd hij (28 November 1813) door het algemeen bestuur naar de noordelijke provinciën afgevaardigd, om haar mede te deelen, dat Holland het Fransche juk had afgeschud. Hij verhaaste, door een gesprek met prins Lapupkin, het voorwaarts rukken der kozakken, die zich in Friesland en Groningen bevonden en werkte daardoor mede, dat Amsterdam zich voor den prins van Oranje verklaarde, vóórdat de mogendheden ons vaderland als een op de Franschen veroverd grondgebied konden beschouwen. Willem I erkende deze verdiensten van den jeugdigen advokaat, door hem onder de eerste ridders der orde van den Nederlandschen Leeuw te benoemen en hem, bij besluit van den 5^den October 1814, tot secretaris van Prins Frederik der Nederlanden aan te stellen. Toen de prins, in het najaar van 1814, de Leidsche hoogeschool bezocht, vergezelde hem zijn secretaris bij de lessen der hoogleeraren. Weldra werden de studiën van den prins door de terugkomst van Napoleon afgebroken. De prins verkreeg een kommando over een afdeeling van het leger, dat langen tijd te Valenciennes zijn hoofdkwartier had. Aldra vervoegde zich van Assen bij hem, en volgde hem bij zijn bezoek te Parijs in het najaar van 1815. Van Parijs teruggekeerd, deed hij in het volgend jaar met Jonkhr. de Geer van Jutphaas eene reis, waarbij instellingen van het akademisch onderwijs in Duitschland werden bezocht. Te 's Hage teruggekeerd, hield hij zich vooral met letterkundigen arbeid bezig, onderwees de grootvorstin Anna Paulowna, de Hollandsche taal en maakte haar met de vruchten onzer uitstekendste letterkundigen bekend, vertolkte de Latijnsche redevoering van den hoogleeraar Kemper in 1816 bij gelegenheid van het neêrleggen van het rectoraat gehouden, trad in de Maatsch. van Ned. Letterk. te Leiden als spreker op en behaalde eene gouden medaille bij de Maatsch. van wetenschappen te Haarlem.

In 1819 vergezelde hij prins Frederik der Nederlanden, die in dat jaar met zijn neef, den prins van Pruissen (later koning van Friederich Wilhelm), Zuid-Duitschland en Zwitserland bezocht. Na de volbragte reis werd hij referendaris bij den raad van state en in 1821 tot hoogleeraar in de regten te Leiden benoemd, welk ambt hij aanvaarde met eene or. de studio Juris Romani hoc ipso tempore diligenter tuendo. Den 9^den Febr. 1831 sprak hij, bij gelegenheid dat hij zijn rectoraat nederlegde, de immoderata libertatis cupiditate Europae calamitatum effectrice, later in het Fransch vertolkt onder den titel: du désir immoderé de la liberté consideré comme la cause des calamités, qui affligent l'Europe; eene redevoering, die aan velen aanstoot gaf.

[p. 34]

Kort na het uitspreken dezer rede, werd van Assen tot staatsraad in buitengewonen dienst benoemd, en tijdelijk gecommitteerd tot de uitoefening der functiën van secretarisgeneraal bij den admiraal en kolonel-generaal van het leger, prins Frederik der Nederlanden, terwijl hij later aan den prins veldmaarschalk werd toegevoegd, ten einde te adviseren op alle zaken, omtrent welke deze zijn gevoelen mogt willen innemen en verder alle zoodanige rapporten of andere stukken te ontwerpen, die door den veldmaarschalk aan hem mogten worden opgedragen.

In 1833 keerde van Assen naar Leiden terug en na 1836 voegde hij bij het onderwijs in het Romeinsche regt dat in het hedendaagsche, eerst volgens den code civil en na 1839 volgens de nieuwe Nederlandsche wetgeving. Na bijna 40jarigen dienst, verkreeg hij zijn emeritaat. Bijna 400 oudleerlingen vereenigden zich om hem bij die gelegenheid een kostbaar geschenk, zijnde een door Royer gebeeldhouwde groep, aan te bieden. Den 17^den Junij 1859 hield hij zijn laatste les in het groot auditorium.

Hij overleed te Velp op zijn buitenverblijf den 13^den September 1859. Van Assen was lid van vele binnen- en buitenlandsche genootschappen en ook commandeur van de orde der Eikenkroon. Hij liet eene weduwe (Anna Maria van Royen) en kinderen na.

Zijne schriften:

Dissertatio Juridico-literaria de M. Tullii Ciceronis oratione pro Aulo Cluentio Avito. Franeq. 1809.

Quaestiones juridicae inaug. Ibid 1810.

Het beeld van Ariadne in de beeldengalerij te Parijs, in Mnemosyne 1815.

Opgave der verzameling van standbeelden en andere voorwerpen der oude beeldhouwkunst in het Paleis van de Louvre te Parijs. Ald. 1815.

Hulde aan Christian Gottlieb Heyne. 's Hage 1806.

J.M. Kemper, redevoering over de lotgevallen van onzen leeftijd. Uit het Latijn. Ald. 1816.

Verhandeling over de beste leerwijze op de Latijnsche scholen, bekroond door de Maatsch. van Wetenschnppen te Haarlem. Haarl. 1818. 2^e dr. 1828.

Perikles van Athene. (Twee voorlezingen in de Maatsch. van Letterk..) 's Gravenh. 1819.

Over de begrippen van kieschheid bij de Ouden, in het Magazijn van van Kampen. 1827.

Oratio de studio Juris Romani etc., in Annales Acad. L.B. 1821.

Twee voorlezingen over het staatsbestuur, volgens Cicere, in het aangeh. Magazijn 1826 en 1827.

[p. 35]

Annatatio ad Institutionum Gaji commentarios. Lib. I. L.B. 1826.

Over de aditio haereditatis, als grondslag der verpligting tusschen erfgenaam en legataris, in Bijdrag. tot de regtsgeleerdheid. D. IV, bl. 177, 1829.

Twee voorlezingen over de vrijheid van spreken en schrijven te Athene en te Rome, in het aangeh. Magazijn. 1830.

Het onwettige der petitiën aan de Staten-Generaal of Art. 161 der Grandw. Leiden 1829.

De Hooge Raad van Nederland of eenige bedenkingen op Art. 176 en 182 van de Grondwet. 's Hage 1830.

Wenken, herinneringen en aanteekeningen uit de dagen van Nederlands herstelling. Leiden 1830, 2 stukjes.

Aanspraak van den rector magnificus aan het vrijwillige jagercorps uit de studenten, in Studenten Almanak 1831 en bij Roemer, Gedenks. van den uittogt der studenten.

Oratio de immoderata libertatis sapiditate etc., in Aunales Acad. L.B. en afzonderlijk ook in het Fransch vertaald.

Verhandeling over de uitdrukking van smart in de beeldende kunsten, in de Rec. o.d. Recent. 1833, No. 6.

Romeinsche regtspleging en Romeinsche zeden. (Voorl. gehouden in de openbare zitting van de 3e klasse van het Kon. Ned. Inst.), in Jaarb. voor Regtsgel. D. III, 1835.

Adnotatio ad Gaji Instit. Commentarios. Editio altera. L.B. 1838.

Over het snel-, geheim-, eijfer-, schoon- en verschrift bij de Ouden, in Gids 1844, No. 6.

Over het Manuale Latinitatis fontium juris civilis Romanorum, thesauri latinitatis epitome, in Nedrl. Jaarb. voor Regtsgel. D. I. 1839.

Geschiedenis der openbare voorlezingen of redevoeringen der oude Sophisten en Rhetoren, over vrije onderwerpen. 1840. (Niet gedrukt.)

Vragen en opmerkingen, Romeinsche regt betreffende, in Ned. Jaarb. voor Regtsgel. D. III, bl. 152, 400, 770, D. IV, bl. 441, 771, D. V, bl. 380, D. X, bl. 570, D. XII, bl. 763. Nieuwe Bijdr tot Regtsgeleerdheid D. V, bl. 219.

Het Nederlandsche huwelijk en de betrekkingen tusschen ouders en kinderen, in Ned. Jaarb. D. III, bl. 625. (1841).

Over de vredemakers, eene plaatselijke rechtskundige Instelling, in Nieuwe Bijdr. tot Rechtsqel. Dl. I, bl. 72, D. V, bl. 237. 1841.

Over de meer zedelijkheid ademende bepalingen in de Fransch-Nederlandsche dan in de Fransche wetgeving, en aanstipping der punten, waarin wij hierin nog van vreemden, vooral van Duitschers kunnen leeren, (Niet gedrukt.)

[p. 36]

Reisfragmenten. Herinneringen uit een reis door Duitschland. (Niet gedrukt.)

Eenige aesthetische aanmerkingen over den pas verschenen Muzen-Almanak. (Niet gedrukt.)

Eenige denkbeelden over de redactie der Titels: Van justitie en Rechterlijke magt volgens de Grondwet van 1815. (Nooit gedrukt.)

Over de bewijzen van billijkheid, regtsschapenheid en menschlievendheid in het meestal voor het droogste van alle wetboeken gehouden Wetboek van burgelijke regtsvordering. (Niet gedrukt.)

Voorlezing over J.H. van der Palm in N. werken van de Maatsch. v. Ned. Letterk. D. VI, bl. 189.

Aanmerkingen op Mr. Jacob van Lennep's Proeve van verduitsching der Grondwet, (later omgewerkt in de Taal der grondwet.) 1844.

De Taal der Grondwet, eerste stuk. Leid. 1844.

Nalezing op de manuale Latinitatis in Ned. Jaarb. van Regtsgel. D. VI, bl. 150. 1844.

De graad van doctor in de regten, in Ned. Jaarb. van Regtsgel. Dl. VI, bl. 544. 1844.

Beredeneerde vermelding vnn eenige woorden onzer moedertaal, naar aanleiding van Weiland's woordenboek. (Niet gedrukt.)

Opmerkingen bij het voorstel tot herziening der Grondwet, in Tijdgenoot 1845, bl. 204 en 225.

Alphabetische lijst van taalkundige opmerkingen over de bastaardwoorden, aan de Commissie van taal- en letterkunde bij de Maatsch. der Ned. letterk. ingeleverd. (Niet gedrukt.)

Leiddraad voor het collegie over het Burgerlijk Wetboek. Leid. 1846.

De taal en stijl der geregten in N. Bijdr. van Regtsgel. D. V, bl. 36. 1847.

De taal en stijl der Grondwet. Leid. 1848. 2e stuk.

Over Alliteratie in onze moedertaal in N. Nederl. taalmagazijn 1854.

Eene beschouwing der verschillende Nederl. staatsregelingen van 1799 tot op koning Lodewijk Napoleon in N. Bijdr. tot Regtsgel. D. II, bl. 224.

Annotatio ad Gaji Instit. Comm. libr. primum. Editio tertia emendatior, L.B. 1849.

Verklaring van Pandecten-plaatsen, behoorende tot de gerechtelijke geneeskunde der Romeinen, in Ned. Jaarb. voor regtsgel. D. X, bl. 201, 570. D. XI, bl. 5, D. XII, bl. 433.

Over Bilderdijk's politieke stellingen, in zijne Gedichten geopenbaard. (Ongedrukt.)

[p. 37]

Vluchtige aanmerkingen op de Indische wetboeken, in Regtsk. Tijds. Themis. 1850, bl. volgg.

Over leven, geluk en dood, naar de begrippen der Ouden, in werken der Holl. Maatsch. 1850.

Beschouwing over de Triades. (Ongedrukt.)

Aanmerkingen op het Bargerlijk Wetboek, in Themis. D. XII, bl. 104, V. XIII, bl. 566 en Tweede verzameling, D. IV, bl. 156, D. V, bl. 209.

Over de eereblijken, welke van landswege aan uitstekende mannen bij de Grieken en Romeinen en vooral in Nederl. zijn uitgereikt, in Recensent. 1855.

Aanmerkingen over de opschriften van de hoofdstukken van de Grondwet. (Ongedrukt.)

Opmerkingen over J. Bosscha's leven van Willem II. (Niet gedrukt.)

Opmerkingen over de oude keuren der stad Leiden en hare achtereenvolgende herzieningen, vooral in betrekking tot de geschiedenis onzer taal en enkele uitdrukkingen aan het Rechtswezen ontleend. (Niet gedrukt.)

Levensberigt van Mr. Gerlach Cornelis Johannes van Massow, in Handel. der Maatsch. van Letterk. 1852.

De toestand van het onderwijs in de Fransche rechtsscholen in het laatste gedeelte der vorige eeuw, in N. Bijdrage tot Regtsgel. D. IV, bl. 280.

Nalezing op het manuale Latinitatis etc., in N. Bijdrage tot Regtsgel. D. IV, bl. 287.

Kritiek over het lied van J. van Beers: de Blinde. (Niet gedrukt.)

Leiddraad voor het collegie over het Burg. Wetboek. Verkorte en herziene uitgaaf. Leiden 1854.

Adnotatio ad Gaji institutionum Comm. librum secundum usque ad locum. de legatis. L.B. 1855.

Lineamenta extrema Juris privati Justianei secundum textum Institutionum. (Personal.) L.B. 1855.

Leveamenta extrema juris privati Justianei secundum textum Instititionum. (Res et Jura in re.) L.B. 1856.

Proeve van verklaring van een enkel arlikel (1411 van het Burgerlijk Wetboek) ter aanbeveling van monographiën, in het Regtsgel. Tijds. Themis 1856.

Scholiën op de Grondwet. N. Bijdrage over Regtsgel. D. VII, bl. 5. 1857.

Over de Trilogie, zigtbaar in de Godenleer van de oude volken. (Ongedrukt.)

Lineamenta extrema juris privati Justineanei (Obligatio). L.B. 1858.

Eene Nederlandsche overbrenging van de geschiedenis van Verginia's dood door Lavius vergeteken met het verhaal daar-

[p. 38]

van door Dionysius Hallicarnassensis en over de navolging dier geschiedenes bij de nieuwere schrijvers. (Niet gedrukt.)

Proeve der redefiguur, door de Grieken paronomasia door de Romeinen annominatio, bij ons letter- of woordverzetting te heeten. (Ongedrukt.)

Zie Annales Acad. L.B. 1859; Siegenbeek, Gesch. der L.H. D. IV, bl. 427, 434, D. II, bl. 261; Mr. de Bosch Kemper, Levensberigt van C.J. van Assen, in Hand. der Maatsch. van Ned. Letterk, 1860, bl. 135; door Mr. H.J. Koenen, in Jaarb. Kon. Akad. van Wetens. 1859, bl. 96; Mr. David H. Levysohn Norman, in het Regtsk. Tijdschrift Themis; Weekblad van het Regt van 19 Sept. 1859; Huberts enz. B.W.; Onze Tijd 1860; N. Bijdr. R. en W., VIII, IX, 699; Muller, Cat. v. Port.