Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Abraham Jacob van der Aa]

AA (Abraham Jacob van der), zoon van mr. Pierre Jean Baptiste van der Aa en Francina Adriana Bertha van Peene, zag den 6^den December 1792 te Amsterdam het levenslicht. Hij ontving het eerste onderwijs te Alphen en bezocht vervolgens de Latijnsche school te Leiden en werd in 1806 naar het Seminarium te Lingen gezonden. Een jaar later werd hij naar het ouderlijk huis teruggeroepen, en nu wenschte de 15jarige jongeling voor den boekhandel opgeleid te worden, doch zijn vader wilde dat hij zou studeeren. Hij werd in 1810 als student in de medicijnen te Leiden ingeschreven, doch het overlijden zijns vaders in 1812 en de conscriptie deden hem de studie vaarwel zeggen, en daar men hem de toezegging gaf dat hij als chirurgijns leerling bij de medicijnkist zou worden verplaatst, verkoos hij den zeedienst, in de hoop van allengs tot scheepsdoctor te worden bevorderd. Van deze toezegging kwam niets. Voorloopig in 1812 als ‘apprentif marin’ op het fregat de ‘Kenau Hasselaer’ geplaatst, werd hij, na de afkeuring van dit fregat, met de geheele bemanning op het nieuw gebouwde fregat de ‘Wezer’ overgeplaatst. In September 1813 stak dit fregat met het fregat de ‘Trave’ in zee, met het doel om zich met

[p. 2]

andere fregatten te vereenigen en de Engelschen zooveel mogelijk afbreuk te doen. Na in gevaar verkeerd te hebben van schipbreuk te lijden, werd de ‘Wezer’ door de Engelschen genomen en de bemanning krijgsgevangen gemaakt, naar Plymouth vervoerd en op de pontons geplaatst. Twee maanden later werd de bemanning uitgenoodigd om zich onder de vanen van den Prins van Oranje te plaatsen. Van der Aa was een der eersten, die zich daartoe aanbood, waarop hij als tamboer bij een korps Hollanders te Yarmouth werd ingelijfd. Met dit korps, later het 10^de bataillon infanterie van linie, keerde hij in Maart 1814 naar het vaderland terug en werd weldra tot kadet bevorderd, woonde den slag bij Waterloo bij en nam in 1817, met het leger uit Frankrijk wederkeerende, wijl er geen vooruitzicht van bevordering was, zijn ontslag en werd boekhandelaar te Leuven. Na in 1819 zijn handel aan kant gedaan te hebben, zocht hij zijn bestaan als onderwijzer in de Hollandsche taal, eerst te Leuven, later te Brussel, werd als zoodanig bij een bloeijende kostschool te Savre Moulin geplaatst, met welke inrigting hij zich naar Vilvoorden verplaatste. In 1825 werd hij particulier secretaris van den auditeur-militair te Antwerpen en bleef zulks tot dat de Belgische opstand hem dwong Antwerpen, met achterlating van al het zijne, te verlaten. Van alles beroofd, kwam hij als vluchteling te Breda aan, waar hij zich ter dispositie van den gouverneur der vesting stelde en als zoodanig de regering in deze hachelijke tijden gewigtige diensten bewees. Bij het sluiten van den vrede in 1839 uit deze betrekking ontslagen, wijdde hij zich voortaan uitsluitend aan letterkundigen arbeid, waarmede hij zich reeds vroeger bezig had gehouden. In 1841 vestigde hij zich met der woon te Gorkum, om zoo met meer gemak de uitgave van zijn hoofdwerk, het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden te besturen. Ook schreef hij hier een aantal belangrijke werken en begon in 1851 aan dit Biographisch Woordenboek te arbeiden.

Hij huwde Francina Johanna Jacob Gastelaars, die hem drie kinderen (een zoon en twee dochters) schonk, en overleed den 21^sten Maart 1857.

Hij gaf in het licht:

Nederduitsche en Fransche Zamenspraken. Brussel 1822. 8^o. 4^de druk. Breda 1836, in het Hgd. vertaald.

De heer Geer of de bedrogen Huismeester, Blijspel met zang, uit het Fransch vertaald. Brussel 1823. 8^o.

Vervolg op het eerste Leerboek van den heer Meijer. Brussel, 18- 8^o.

Later herdrukt onder den titel: Lees- en Vertaalboekje voor de hoogste klasse der Fransche scholen. Breda 1835. 8^o.

[p. 3]

Handboek voor Burgemeesters enz., uit het Fransch vertaald. Brussel 1823. 8^o.

Aardrijkskundig Woordenboek van Noord-Braband. Breda 1832. 8^o.

Herinneringen uit het gebied der Geschiedenis betrekkelijk de Nederlanden. Amsterd. 1837. 8^o.

Het Metalen Kruis. Blijspel met zang. Amsterd. 18-. kl. 8^o.

Segers, Handleiding tot de meeste nuttige kunstmatige ligchaams-oefeningen, vertaalt uit het Hgd. met platen. 1839. 8^o. (anoniem).

Segers, Handleiding tot eenige kunstmatige ligchaams oefeningen voor meisjes. Breda 1840. Als boven.

Geschied- en aardrijkskundige beschrijving van het Koningrijk der Nederlanden en het Groot-Hertogdom Luxemburg. Gorinchem 1841. kl. 8^o.

Beknopte Geschied- en aardrijkskundige beschrijving van het Koningrijk der Nederlanden. (Schoolboekje.) Gorinchem 1844. 8^o. 5^de druk. Arnhem 1857.

Nieuw Biographisch, Anthologisch en Critisch Woordenboek van Nederlandsche Dichters. Kunnende dienen als aanhangsel op P.G. Witsen Geysbeek Woordenboek van Nederlandsche dichters. Amsterd. 3 dln. 1844-46. 8^o.

Geschiedkundige beschrijving nan de stad Breda en hare omstreken, met platen en facsimilés. 's Gravenhage 1845. 8^o.

Lodewijk XIV en zijne Tijdgenooten, naar het Fransch van Alex, Dumas. Amsterdam 1846, 8^o. (Alleen het eerste deel zag het licht.)

Nederlandsch Oost-Indië, met platen, 4 dln. Amsterdam en Breda, 1846-1857. 8^o. (Bevat alleen de beschrijving van het eiland Java.)

Beschrijving van de Krimpener- en Lopikkerwaard. Schoonhoven 1847. 8^o.

Nederland, handboekje voor reizigers met kaartjes. Amsterdam 1849. kl. 8^o.

De Wegwijzer in Amsterdam. Afzonderlijk uitgekomen in een gedeelte van dit werkje.

China en zijne bewoners, uit het Engelsch vertaald. (Kinderwerkje.) Amsterdam 1848. kl. 8^o.

Lotgevallen van Willem Heenvliet ook op Borneo en Bali. Voor jongelieden bewerkt, met platen en kaarten. Amsterdam 1850. kl. 8^o. (Volgens de voorrede beschreef van der Aa in dit boekje zijn eigen wedervaren op het fregat de ‘Wezer’ en zijne krijgsgevangenschap.)

Biographisch Woordenboek der Nederlanden. Haarlem 1850-1857. 8^o. (Van der Aa bewerkte dit tot het artikel Coehoorn.)

[p. 4]

Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden. 13 deelen. Gorinchem, 1838-1849, 8^o.

Beknopt Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden. Gorinchem 1855. 8^o.

Bloemlezing uit den Hollandschen Spectator van Justus van Effen, in het Klassiek letterkundig Pantheon. 2 deeltjes. Schiedam 1855. kl. 8^o.

Pare'en uit lettervruchten van Nederlandsche Dichteressen. Amsterdam 1856. 8^o.

Ons Vederland en zijne bewoners. Amst. 1855-1857. kl. met fraaije lithographiën en houtgravuren tusschen den tekst.

Ook was van der Aa redacteur van den Zuid- in Noord-Hollandsche Volksalmanak. Gorinchem 1845, waarvan slechts de eerste jaargang verscheen; verder leverde hij onderscheidene bijdragen in het Letterlievend Maandschrift, in de Bijdragen tot boeken- en menschenkennis; Vaderl. letteroefeningen; Vriend des Vaderlands; Algemeene Konst- en Letterbode; Mari en Martha; Astrea; de Clobe; in de Navorscher, enz.

Zijn portret vindt men voor deel I van het Biographisch Woordenboek en zijn leven is geschetst door den opvolgenden bewerker K.J.R. van Harderwijk.

Zie Hand d. Maats. van Ned. Letterk. 1857; Huberts, Elberts en van den Branden, Biogr. Woordenboek van Noord- en Zuid-Nederland, bl. 1.