Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 20

[Gerard Wttewaal]

WTTEWAAL (Gerard) werd den 29sten April 1716 te Utrecht, weinige maanden na de terugkomst zijns vaders uit Oost-Indië, geboren. Zijn grootvader was de bovengemelde, zijn vader had in de O.I. den post van opperhoofd van Gorontale bekleed en was ‘een man van een regt en vrij oordeel en groote belezenheid, naarstig en een christelijk gedrag.’ Reeds in prille jeugd had zijn zoon lust om ter zee te varen, doch zag uit liefde jegens zijne moeder van zijn wensch af en kwam den vader te gemoet, die hem liefst voor het regterlijke bestemd had. Hij bezocht de Hieronymus-school en vervolgens de hoogeschool, waar hij van 1793-1801 bleef, zette daar zijne studie der oude letteren, vooral ook het Grieksch met den grootsten ijver voort en doorlas meer dan eenmaal de rei rusticae scriptores met de pen in de hand. Ofschoon de regtsstudie zijn voorname akademietaak was, oefende hij zich met geen minder ijver in de natuurkunde onder Rossijn en in de wijsbegeerte onder Hennert. Den 28 Nov. 1801 werd hij na het verdedigen van theses, doctor in de beide regten en vestigde zich te Utrecht. Hij was reeds in 1800 hoogheemraad geworden van den Lekdijk bovendams, eene betrekking die hij tot 1830 bekleedde, bedankte voor een professoraat te Deventer en van ffscaal op de vloot, doch aanvaardde de betrekking van schepen zijner geboortestad 1803. Na de inlijving in het Fransche keizerrijk, gevolgd door de ontbinding der bestaande regtbank, was Wtewaal niet over te halen om zich op nieuw te laten plaatsen. Zijn afkeer van het Fransche bestuur was zóó groot. dat hij, bij de komst van Napoleon te Utrecht, gecommitteerd om den keizer op te wachten, zulks rondelijk weigerde te doen. Ontslagen van zijn ambt als schepen, begaf hij zich ter woon naar buiten en werd hij landbouwer. Zijne natuurkundige, inzonderheid botanische studien, altoos in gemeenschap met zijn broeder, den med. doctor Jan Wttewaall getrouwelijk voortgezet, kwamen hem nu te stade. Hij had met zijn broeder een tuin op Wickenburch aangelegd tot kweeking eener volledige inlandsche Flora en in 1809 Wildenow's handleiding in 't Nederduitsch uitgegeven. Hij was reeds in 1808 lid der commissie van landbouw geworden, waar hij meermalen als spreker optrad. Toen zich op 't eind van December 1813 de runderpest te Utrecht openbaarde, werd hij door die commissie aan het hoofd gesteld van het bestuur der buitengewone maatregelen, waardoor de verschrikkelijke ramp bij den oorsprong gestuit en alzoo van het land moest worden afgewend. De veepest werd gelukkig gestuit, doch het kostte

[p. 436]

hem zijne gezondheid. In het volgende jaar sloeg hij het aanbod van een leerstoel der landhuishouding en botanie af, doch acht jaren later liet hij zich door zijn vriend Prof. Tydeman bewegen het hoogleeraarschap in de landhuishoudkunde te Leiden aan te nemen. Hoe hij die begreep verklaarde hij voor het groot publiek bij zijne inwijdingsrede van 1822 en vervolgens in 1828 bij de nederlegging van het rectoraat der universiteit. Aan hem vooral is Leiden de inrigtingen tot bevordering der landhuishoudkunde verschuldigd. Hij bezweek op zijn landverblijf onder Houten, voor het geweld eener kortstondige ziekte, in den ouderdom van 62 jaren den 6 Julij 1839.

Behalve zijn inwijdingsrede te Leiden over de Landhuishoudkunde, uithoofde van hare belangrijkheid, de bescherming van 's Rijks regering waardig, in Annales Acad. Lugd. Bat. 1822-1823, en zijne Or. de agricultura salutis publicae vero fundamento, in Annales 1828-1829, gaf hij nog in het licht:

Bijdragen tot de Staathuishoudkunde en de Statistiek, 2 stukjes.

Ook schreef hij eenige stukjes in het Tijdschrift der Maats. tot bevordering der nijverheid en in den Vriend des Vaderlands en was belast met de redactie van het tijdschrift door de Nederl. Huishoudelijke Maatschappij uitgegeven.

Hij was lid van verschillende letterk. genootschappen, o.a. van het Kon. Ned. Instituut en directeur van het Utrechtsch Genoots.

Zie Siegenbeek, Gesch. d. Leids. Hooges., D. I. bl. 436, D. II. bl. 140-143, 262; Thorbecke, Levensschets van G. Wttewaall in Kunst- en Letterb. voor 1838, D. II. bl. 421-427, 434-442; Handel. d. Jaarl. vergad. d. Maats. v. Ned. Letterk., 1839, bl. 7; L. Student. Almanak, 1839, bl. 129; Scheltema, Mengelw., D. III. St. II. bl. 1 volgg.; Aanh. op het Woordenb. van Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt.