Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 18

[Cornelis Maartensz. Tromp]

TROMP (Cornelis Maartensz.), zoon van den vorige, en Dina de Haas, werd den 9^den September 1629 te Rotterdam geboren. Van zijn jeugd af tot den zeedienst bestemd, klom hij van rang tot rang en voerde in 1650 als kapitein het bevel over een oorlogschip. In 1652 gedroeg hij zich in den zeeslag tusschen van Galen en Appleton zoo kloekmoedig, dat hij tot schout-bij-nacht bevorderd werd. In 1656 deed hij den eersten togt naar de Sond, die zonder bloedstorting afliep, doch Dantzig voor de Zweden beveiligde. Naderhand had zich Tromp tegen de Algerijnsche zeeschuimers mannelijk gekweten, de uit Oost-Indië komende vloot wederom in 't vaderland gebragt, en als vice-admiraal den noodlottigen zeeslag tegen de Engelschen, waarin zijn vader sneuvelde, bijgewoond. Tromp, wiens dapperheid zich altijd luisterrijk had doen blijken, werd in 1665 tot opperbevelhebber, in plaats der gesneuvelde zeehelden Wassenaeren Kortenaar, aangesteld. De Ruyter was met een smaldeel afwezig, doch ziet! hij verschijnt en nu veranderen de staten het besluit; de Ruyter wordt oppervoogd, en dus boven Tromp geplaatst. Deze, die zijn misnoegen op de lafhartige scheepsbevelhebbers, gedurende den zeeslag van 1665, waarin hij uitgemunt had, ten duidelijkste had doen blijken, is nu niet minder gevoelig voor zulk een nieuwen kring, welken hij, die zijn leven zoo manhaftig gewaagd heeft, althans niet meende te hebben verdiend. Hij liet zich echter overreden om onder de Ruyter te dienen, maar hij wist wie hem voornamelijk deze oneer had aangedaan, en nimmer vergaf hij zulks aan de Witt.

In den eersten zegenrijken zeeslag des jaars 1666, was hij, door zijn' ontembaren moed, te ver tusschen de Engelschen ingezeild zijnde, reeds omsingeld, toen de Ruyter zijn mededinger kwam ontzetten. Dezen dienst vergold Tromp hem slecht, in den tweeden, minder gelukkigen, zeeslag van hetzelfde jaar.

Het is waar, dat hij, na eerst een poos te hebben stil gelegen, den vijand van zijnen vleugel versloeg en op de vlugt dreef, doch hij liet toen zijnen admiraal in de steek, die, niet zender het grootste gevaar, en met eenen moed die Turenne in verrukking bragt, dezen tot driemaal sterkere magt, al vechtende binnen gaats moest wijken.

De helden beschuldigden elkander: Tromp merkte op de

[p. 227]

Ruyter's klagt aan, dat God almagtig hem met kleinder magt op den vijand voordeel en de Ruyter met grooter magt nadeel had gegeven; doch men zeide met reden dat hij het vervolgen der vlugtenden vijands van zijnen kant te ver had gedreven. Anderen spraken, zonder dit te ontkennen, Tromp van hatelijke gezindheden vrij, en wilden het liever aan zijne ontembare soms onberadene drift, waarvan men meer voorheelden in hem gezien had, toeschrijven. Voor beide opvattingen zou men in zijn karakter bewijzen kunnen vinden; doch gelooven wij liever het beste van eenen zeeheld als Tromp. Doch zelfs dan kan men onmogelijk zijn lang stil leggen vóór den slag verdedigen.

Guiche, een Franschman, die beide de admiralen gekend heeft, roemt zeer den moed en de bedaardheid van Tromp: hetgeen hij echter bijvoegt, dat, zoo Tromp zich stellig aan zijne bevelen had gehouden, de slag verloren zou zijn geweest, is ongetwijfeld een gezegde, dat men aan Guiche's afkeer tegen de Witt moet toeschrijven. Van dezen toch, of door diens invloed, onderging Tromp nu op nieuw eene behandeling, die zijne verbittering ten top moest voeren. Hij werd, omdat 's lands dienst geen verschil tusschen de hoofden gedoogde, uit den dienst ontslagen, van de vloot opontboden, gelast in 's Hage te blijven, en alle deze vernederende omstandigheden gingen vergezeld met een verbod om ‘op straffe van muiterij’ naar de vloot te schrijven, waar men wist dat hij zeer bemind was.

Vergeefs was zijn aanbod ‘om de Ruyter voldoening te geven, zijn misslag te bekennen, en, des noods, als eenvoudig kapitein tegen den vijand in zee te gaan. Tromp moest gehoorzamen, hij moest zien hoe men zonder hem de heerlijke zege op Chattam behaalde en te Soulsbay Engeland's en Frankrijk's vereenigde vloten deed wijken. En toch, toen de Fransche gezant, nog voor de vredebreuk, hem aanzocht om, op eene jaarwedde van 50,000 francs, in den dienst van zijn' koning te begeven, weigerde Tromp dien verleidelijke voorslag en bleef liever ambteloos in zijn vaderland leven. De dag der wrake kwam en die ééne dag was genoeg, om den roem van Cornelis Tromp voor altijd te bezoedelen. Bij het afschuwelijk moordtooneel der de Wittes was hij aanschouwer, en, gelijk men uit alle omstandigheden moest opmaken, welgevallig aanschouwer.

Na het sneuvelen van van Gent, kwam Tromp natuurlijk tot de vervulling der ontledigde admiraalsplaats in aanmerking. Willem III speelde daarbij een schoone rol. Hij deed Tromp en de Ruyter bij zich komen, en verweerde hen in zijn bijzijn. Deze verzoening was opregt. Van nu af was Tromp een getrouw helper van den grijzen zecheld,

[p. 228]

muntte in de drie zeeslagen van 1673 ongemeen uit, en deed vooral wonderen in den grooten slag van Kijkduin, waar zijn tegenstander, de admiraal Spragge verging. Hoe Tromp thans tegen de Ruyter gezind was, blijkt uit zijn gezegde, toen hij (andermaal gelijk in 1666) door den vijand omringd zijnde, zijne manschap toeriep: ‘Mannen! daar is Bestevaâr, die komt ons helpen. Ik zal hem ook niet verlaten, zoo lang ik adem kan scheppen.’ Er is ook krijgsmanstaal in 's mans aanspraak, aan zijn scheepsvolk: ‘Mannen! de vijand is nu nabij: elk gedrage zich nu als een braaf kerel; en daar hij voor scheep is gekomen, en die zulks doet, dien zal ik beloonen, dat beloof ik. 't Zal wel gaan.’ Over 't algemeen schijnt Tromp iets krachtigs, iets moedopwekkends in zijn stijl te hebben gehad. Men kent uit Wagenaar den kenschetsenden brief in ronde zeemanstaal, door hem aan zijne zuster geschreven. Hij was ook, uit hoofde van zijn moed, zijne rondborstigheid en krachtige taal bij het scheepsvolk, dat onder hem stond, in ongemeene hoogachting en genoot dezelfde liefde bij hetzelve als zijn vader.

Na den vrede met Engeland deed Tromp eene reis naar dat koningrijk en genoot aldaar een vorstelijk onthaal. Niet minder schitterend werd hij in Denemarken ontvangen, welk rijk hij tegen Zweden was te hulpe gezonden.

De krijgsbedrijven des helds aldaar waren zijne laatste, doch geenszins zijne minste. Terwijl Zweden, voor geld de bondgenoot van Frankrijk, ten behoeve van dat rijk, Brandenburg hebbende aangevallen, door den grooten keurvorst bij Fehrbellin te lande werd geslagen, behaalde Tromp op hetzelve luisterrijke zegepralen ter zee. Het eiland Gothland werd bemagtigd, de Zweden werden geslagen en tot in de nabijheid van Stokholm op de vlugt gedreven. Hij nam het eiland Rugen tweemaal in, eens voor Denemarken, en daarna, toen het door de Zweden hernomen was, voor den keurvorst van Brandenburg. Nog meer andere plaatsen in het noorden moesten voor hem bukken. Tromp werd toen door den koning van Denemarken met de olifantsorde begiftigd, en tot graaf, gelijk reeds vroeger door dien van Engeland, tot baron, verheven. Na den dood van de Ruyter werd hij voor den grootsten zeeheld in Europa gehouden.

Hij overleed den 29^sten Mei 1691 en werd met groote staatsie in het graf van zijn vader te Delft begraven. Hij had tot gemalin Margaretha van Raephorst, doch liet geen kinderen na.

Zie, behalve Holl. Merc.; Aitsema; Cerisier; Wagenaar; Bilderdijk; Arend en andere geschiedschrijvers; Brandt, Leven van de Ruyter; Levens der doorl. zeehelden; Leven en bedrijf van den vermaarden zeeheld Cornelis Tromp enz., Amst., 1692; Vie de C. Tromp, Admir. de Hollande et de West-Frise, La Haye, 1694. 12^o; Richer,

[p. 229]

Vie de l'Amiral Tromp, Paris, 1784; Nouv. biogr. génér.; Dict. Biogr.; Chaufepie; Leven van C.T. in de Levens v. Nederl. mannen en vrouwen, D. VII, bl. 190-227; van Kampen, Vad. karakterk., D. II, bl. 422; J.C. de Jonge, Lev. van Evertzen; Dez., Gesch. v. Neerl. zeewezen, D. IIa, bl. 106, 205, 226, 240, 301, 310; D. IIb, 104, 216, 286, 345, 369; D. IIIa, bl. 218, 269, 414; D. IIIb, 10, 55, 72-76, 86-97, 393; D. IVa, bl. 256-273; de Admiraal C.T. te Utrecht in Utr. Volksalm., 1846, bl. 15; Huwelijk van C.T. en Marg. Raephorst in Nav. Bijbl., 1854, bl. 16; Tromp, van der Wall in Nav. III, 12; Bijbl. 1853, bl. 50, 104; P. Scheltema, het gedrag van C.T. in den zeeslag van 4 Aug. 1666 verdedigd in O. en N., D. II, bl. 165; Wleugel, General-Admiral Corn. Tromps indbezetninger om den Danske flaades foretagender under hans anfoersel 1676 in Danske Mag., IV, 1823, bl. 104; Tromp in Engeland, van Tromp in Nav., D. III, bl. 193; Jeugd van C.T. in Nav., D. VI, bl. 295; D. VII, bl. 59; Trouwdag van C.T. in Nav., D. II, bl. 343; D. III, bl. 340; Bijbl. 1834, D. XVI, XXX, LXXXV, CXX, 1851, bl. XXI; C.T. en de Ruyter in Nav., D. VII, bl. 31, 188; Zakuurwerk van C.T. in Nav., D. V, bl. 213; D. VI, bl. 25; D. X, bl. 168; Geslacht Tromp in Nav., 1868, bl. 28, 79; Aanteekeningen betreffende het geslacht Tromp in Rotterd. Geneal, D. I, bl. 54; J.W. van Sijpensteijn, De tegenwoordigheid van den admiraal C.T. bij den moord aan de gebroeders de Witt, gepleegd 20 Aug. 1672 in Gesch. bijdr., D. II, bl. 95; Chr. v.h. Hist. Gen., D. IV, bl. 168; D. V, bl. 64, 135, 179, 274, 424, 433; D. VI, bl. 182; D. VIII, bl. 353, 354, 356, 358; D. X, bl. 314, 481, 482; Hoogstraten; Kok; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Verwoert; Muller, Cat. v. portr.; Rabus, Boekz. v. Europa, 1694, bl. 434; Versl. v.h. Fr. Gen., 1862, bl. 9; Gids 1865, April, bl. 185; Seeckere consideratien, op het bekomen van schoone schepen, spoedich revictualeeren, verversinge van den Matrosen, ten meesten profite van den Lande, en het minste ver(stro)ying van tijd, 'twelck de Heer Luit.-Adm. Tromp raadzaam heeft gevonden HEd. Gr. Mog. te voeren (Ao. 16. 32 bladz. fol.); Rhijnenburgh, Vreugdeb., bl. 94, 95; Muller, Cat. v. Portr.; Gids 1865, (Aprilnummer); Rabus, Boekz. v. Eur., 1696, bl. 434; Verslag v.h. Fr. Genoots. 1862, bl. 9; Soet, Ged. bl. 260.