Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Tweede stuk

[Frederik Spanheim]

SPANHEIM (Frederik), zoon van Wigandus Spanheim, doctor in de godgeleerdheid, en kerkelijk raadsheer van den keurvorst van den Paltz, werd den 1 Januarij 1600 te Amberg in den Opperpaltz geboren. Na de opleiding van zijn vader ontvangen te hebben, werd hij reeds in 1613 student te Heidelberg. In 1619 keerde hij naar het ouderlijk huis terug, en vertrok van daar naar de hoogeschool te Geneve, doch de rampen, die den Paltz en dien ten gevolge zijn vader troffen, deden hem besluiten zijne studien af te breken en zich naar Dauphiné te begeven, (1621) waar hij drie jaren onderwijzer van de kinderen van den gouverneur van Ambrun was. Van daar keerde hij naar Geneve terug, en vertrok vervolgens naar Parijs, waar hij zijn bloedverwant Samuel Durant, predikant te Charenton, aantrof, die hem afraadde den leerstoel in de wijsbegeerte te Lausanne, hem door de regeering van Bern aangeboden, aan te nemen. In 1625 bezocht hij Engeland, gedurende 3 maanden, en keerde vervolgens naar Parijs en daarna naar Genève terug, waar hij, in 't volgende jaar, hoogleeraar in de wijsbegeerte werd. Kort daarop liet hij zich tot predikant aannemen, en volgde in 1631 Benedictus Turretinus, als hoogleeraar in de godgeleerdheid op. Verscheidene hoogescholen wenschten hem tot hoogleeraar te bezitten, doch hij gaf de voorkeur aan die van Leiden, werwaarts hij in het laatst van 1642 vertrok. Hij overleed reeds den 14 Mei (volgens anderen 30 April 1649). Hij huwde te Genève Charlotte du Pont, dochter van Pierre du Pont, heer van Mouillepied en Boismassin. C. van Dalen en J. Suyderhoef hebben hem beide in plaat gebragt.

[p. 885]

Hij gaf in het licht:

Le tableau d'une Princesse (Louise Juliane Electrice Palatine), representant divers mystères et intrigues de nos temps. 4^o. Herdrukt met den titel:

Mémoires sur la vie et la mort de la Serenissime Princesse Louise Juliane, Electrice Palatine, née Princesse d'Orange. Leyde, 1643. 4^o.

Le soldat Suédois, ou l'Histoire de ce qui est passé en Allemagne depuis l'entrée du roi de Suède en 1630 jusqu'd sa mort. Geneve 1633. 8^o. in 't Nederd. Amst., 1649. 2 dn. 4^o.

Le Mercure Suisse, concernant les mouvements de ces derniers temps jusqu'en 1634. Geneve, 1631. 8^o.

Dubia evangelica. Geneve, 1634-39. 3 b. 4^o. Ald. 1639, 1700. 2 vol. in 4^o.

Geneva restituta, sive admiranda Reformationis Genevensis historia. Geneve. 1635.

Commentaire historique de la vie et de la mort de Christophe vicomte de Dhona. Geneve, 1659. 4^o.

Pancratiae catholicae Epitome, verkorting der Pancratia van Chamier.

Le Trône de grace, de jugement et de gloire. Leyde, 1644 12^o.

Diatribe historica de origine, progressu et sectes anabaptistarum. Franeker, 1645 in 12^o.

Gangraena theol. anabaptisticae, in 't Engelsch overgezet. Lond., 1640. 4^o.

Chamierus contractus.

Exercitationes, de gratia universali. 3 vol. 8^o. Leyde, 1646 in 8^o.

Expistola ad Cottierium de conciliatione Gratiae universalis.

Epist. ad Buchananum de controversiis Anglicanis.

Vindiciae de Gratia universali quibus D. Admirando respondit. Amsterd. 1649 in 4^o. Dubia Evangelia. Part. III.

Exercitationes in Epist. ad Hebraeos et ad Romanos.

Behalve met vele beroemde mannen stond hij in briefwisseling met de beroemde Anna Maria van Schuurman: de meeste harer brieven aan hem zijn bewaard gebleven.

Spanheim liet drie zonen na. De oudste, Ezechiel; in 1629 te Geneve geboren, studeerde te Leiden, waar hij de vriend werd van Nicolaas Heinsius en Claudius Salmasius en de nagedachtenis van zijn vader tegen Amyraut verdedigde (Disquisitio critica contra Amyraldum, Leide, 1649) na reeds vroeger Theses contra Ludovicum Cappellum pro antiquitate Litterarum Hebraeearum, Leide 1645, verdedigd te hebben. Hij vertrok na 1649 naar Geneve, waar hij hoogleeraar in de welsprekendheid werd. Vervolgens trad hij in dienst van den keurvorst van den Paltz, en daarna in dien van den keurvorst van Brandenburg, die hem, met den titel van vrijheer van Spanheim, tot den adelstand bevor-

[p. 886]

derde. Van wegen den keurvorst, naderhand koning van Pruissen, bekleedde hij verscheiden gezantschappen, en overleed in den ouderdom van 81 jaren. Hij was een man van buitengewone geleerdheid, vooral in de penningkunde. Zijn voortreffelijk werk de praestantia et usu Numismatum antiquorum. Romae, 1664. 4^o. Paris, 1671 (multum auctior) in 4^o. Lond., 1706. Amst., 1717. 2 vol. fol., kan daar van getuigenis dragen. II Andreas, raad van den grave van Nassau, stadhouder van Friesland en Groningen, en opziener der geestelijke goederen in de Ommelanden. III Frederik (die volgt).

Zie Heydanus, Orat funeb. F. Spanhemii; Saxe, Onom., T. IV. p. 410; Anal,, p. 599; Pope Blount, Cens. Celeb. auth.; p. 1028, 1029; Crenii, Animad. Philol., P. XII. p. 68, 74; Jo. Fabricii, Hist. Bibl., P. III. p. 356; G. Krantzius, ad Conringium, Saec. XVII. T. I. p. 191. (4); Cat. Bibl. Bunav., T. I. V. II. p. 1619; Freheri, Theatr., T. I. p. 543; Bauer, Bibl. libr. rar.; Bochart, Geogr., p. 104; M.Z. Boxhornii, Epp., A.M. a Schurman, Opara; G. Barlaei, Epp., J. Crucii, Epp., p. 526; H. Grotii, Epp.; Triglandi, Laud. funeb; F. spanhemii filii; Bayle, Dict. hist.; Supplém. de l'abbé Jolly; Chaufepié, Nouv. dict. hist.; Niceron, Mémoires, T. XXIX; Biogr. génér.; Senebier, Hist. Littér. de Genève, T. II. p. 193; Journal des Savans du 4 d'Août 1698 p. 551; Lettres de Bagle; Bauer; Jöcher, Conv. Lex.; Siegenbeek, Gesch. d.L.H., D. I. bl. 152, 160, 164, 166, 204, D. II. bl. 124; Schotel, A.M. à Schurman; Ypey, Kerk. Geseh. der 18 eeuw, D. III. bl. 434; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges., D. I. bl. 97, 168; Kist en Royaards, Kerk. Archief (Reg.); Glasius, Godgel. Nederl.; Moreri; Morhoff; Hoogstraten; Kok; Nieuwenhuis; Verwoert; Kobus en de Rivecourt; Muller; Cat. v. portr.