Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Tweede stuk

[Frederik Johan Sorg]

SORG (Frederik Johan), zoon van Johannes Jacobus Sorg en Frederica Wonneman, werd den 10 April 1810 te Borculo geboren. Zonder groote inspanning wist hij zich eigen te maken de kundigheden, die hem op de kostschool van van Wijk Roelandszoon, te Kampen onderwezen werden. Hij was daar een der zeer gevorderde leerlingen, die door hunnen ijver zich de welwillendheid van hunnen uitmuntenden leermeester verwierven. Aldus met de vereischte kundigheden toegerust, trad hij op den 20 Maart 1824 als kadet in dienst bij de toemalige 7^de Afdeeling Infanterie, waarbij hij, na bij opvolging tot korporaal en sergeant te zijn bevorderd, op den 21 Julij 1828 werd aangesteld tot 2^den luitenant. Een jaar later overleed zijn vader, die (sedert 1818) bekleed was met het ambt van ingenieur-verificateur van het kadaster, en daarin blijken had gegeven van veel bekwaamheid.

Bij het uitbarsten van den opstand in België nam hij deel aan de krijgsverrigtingen van het mobiele leger, en werd den 3 September 1831 bevorderd tot 1^sten luitenant bij de 12^de afdeeling Infanterie, waarbij hij tot 1837 diende. - In dien tusschentijd waren zijne moeder en oudste broeder overleden, zijne zuster gehuwd, zijne beide broeders in dienst getreden, zoodat zijne zorgen van die zijde zeer verminderd waren. - Toen wenschte hij te beproeven bij het Oost-Indisch leger te worden overgeplaatst, omdat hij warsch was van de oorlogzuchtige werkeloosheid waaraan toenmaals het leger was overgegeven. Na eenige vruchtelooze pogingen daartoe te hebben aangewend, slaagde hij in zijn herhaald aanzoek en werd bij

[p. 862]

's konings besluit van 13 Maart 1837, n^o. 67, bij dat leger overgeplaatst, en met het schip Prins van Oranje naar Oost-Indiën overgevoerd, waar hij na eene reis van 3 maanden en 17 dagen te Padang ontscheept werd. - Zijne zuster, die gehuwd was en te Batavia of in de omstreken woonde, was kort voor zijne aankomst overleden, zoodat eene grievende teleurstelling de plaats innam van de vreugde die hij zich had voorgesteld bij het terugzien van eene beminde zuster te zullen smaken.

Wienig tijds na zijne aankomst op Java, en wel op 28 Januarij 1838, werd hij bevorderd tot kapitein der Infanterie, en nam hij in dien rang een werkzaam aandeel aan de krijgsverrigtingen op de westkust van Sumatra, blijkens eene eervolle vermelding op de dagorder zoo in Indië als in Nederland, en zijne daarop gevolgde benoeming tot ridder der Militaire Willems Orde 4^de klasse, bij besluit des konings van 19 Maart 1841, n^o. 91. Andermaal ontving hij daarna eene eervolle vermelding bij afzonderlijke dagorder, zoo in Indië als in Nederland, voor onderscheiding bij de onlusten op Sumatra's westkust in de 2 eerste maanden van 1841, bij besluit van Z.M. dd. 24 Februarij 1842, n^o. 76. - Zijne gezondheid had hierhij echter veel geleden, en hij had daarom het voornemen opgevat om tot herstel zijner ligchaamskrachten naar Nederland terug te keeren. Zijne verplaatsing naar Java als kommandant van het fort Oranje (thans Erfprins) deed hem echter van dat voornemen afzien; alzoo de verandering van lucht en de rust die hem geschonken werden, zijne gezondheid weder in vorigen goeden staat bragten Van daar werd hij verplaatst naar Ngawie en vervolgens naar Batavia. In dien tusschentijd hield de kapitein Sorg zich onledig met de studie van alles wat betrekking had tot het krijgswezen en de land- en volkenkennis onzer uitgestrekte bezittingen in Oost-Indië, die in hem een ijverig beoefenaar vonden.

Bevorderd tot majoor van het 8^ste battaillon Infanterie, en naderhand overgeplaatst bij het 13^de battaillon Infanterie, woonde hij in April 1849 de 2^de militaire expeditie naar Bali bij en werd hij bij de gevechten van den 15 en 16 dier maand, te Djagaraga door een geweerkogel gekwetst in den linker voorarm. Het was bij die gelegenheid dat hij het bevel ontving om met zijn bataillon eenen storm te doen tegen de vijandelijke bentings, en tevens te trachten tusschen dezelve door te trekken, en alzoo zich te voegen bij het 7^de bataillon, hetwelk den linker vleugel der vijandelijke versterkingen trachtte om te trekken. - ‘Onder eene bui van kogels,’ zoo schrijft hij in eenen zijner brieven: ‘ging het bataillon vol geestdrift voorwaarts. - Op nagenneg 50 passen stootte ik op een ravijn, trok hetzelve door,

[p. 863]

en stuitte toen andermaal op eene diepe gracht, aan de binnenzijde bezoomd met verhakkingen. Wij moesten dáár stand houden en hielden gedurende omtrent 3 uren een wèl onderhouden geweervuur met de Balinezen, gaande, ten einde het 7^de bataillon door de aandacht des vijands tot mij te trekken, eenige verademing te schenken. - Dit oogmerk werd bereikt. Ik kreeg intusschen eene menigte dooden en gekwetsten: 2 officieren en 18 soldaten sneuvelden, en ik zelf met nog 3 kapiteins, 4 luitenants en 85 onderofficieren en manschappen werden gewond.’

Tegen den avond eerst trok het bataillon uit die stelling terug.

Van zijne wond hersteld, vertrok hij den 23 Mei van hetzelfde jaar andermaal naar Bali, doch kwam aldaar aan, juist na 's vijands nederlaag bij den nachtelijken aanval op Kasoemba, waarbij de opperbevelhebber, de generaal-majoor Michiels, sneuvelde. Het 13^de bataillon bij het vertrek naar Bali sterk 32 officieren en 1008 onder-officieren en soldaten, was bij het eindigen van den veldtogt, door gesneuvelden, gekwetsten en zieken gereduceerd op 20 officieren en naauwelijks 300 onder-officieren en soldaten.

Den 27 September 1849 werd de majoor Sorg bevorderd tot luitenant-kolonel bij het 13^de bataillon en bij besluit van den 11 December 1849, n^o. 44; werd hij voor zijnen beloonden moed en volharding bij de expeditie naar Bali benoemd tot ridder der Militaire Willems-Orde 3^de klasse.

Ruim een jaar na dezen veldtogt werd hij andermaal geroepen om voor het vaderland te strijden. - Sedest jaren 1) hadden zich te midden onzer bezittingen ter westkust van Borneo vereenigïngen van Chinezen gevestigd, met het doel om den bodem, rijk aan edel metaal, tot hun voordeel te bewerken. Ons goevernement, in overleg met de vosten van Pontinak en Sambas, liet dit bedrijf toe, en bepaalde zich tot de vordering dat zijne souvereiniteit zou worden erkend, en dat eenige belastingen zouden worden opgebragt. De vereeniging van Chinezen te Montroda, vormde zich echter meer en meer tot eenen afzonderlijken staat. Zij weigerden gehoorzaamheid en schatpligtigheid en deden haar ten laatste tot verzet en eindelijk tot aanranding overgaan.

Deze overmoed en hoon mogten niet geduld en ongestraft blijven.

Om bedreigde punten te dekken, en om den staat van zaken terug te brengen op den voet waarop deze was vóór het uitbreken van den oorlog, werd eene expeditie derwaarts gezonden, onder bevel van den luitenant kolonel Sorg.

Zie de Staats-Courant van 21 November 1850.

[p. 864]

Den 13 Augustus 1850 werd de chef der expeditie met de eerste afdeeling der troepen ingescheept op de korvet Boreas, en kwam daarmede 8 dagen later ter reede van Sambas, juist toen Pamangkat voor den vijand was bezweken. Op den 30 arriveerde de tweede afdeeling expeditionnaire troepen.

De overste Sorg bsgreep te regt dat Pamangkat voor de opstandelingen eene plaats van gewigt was, en dat men derhalve moest beletten dat zij zich daarin vastnestelden. Terwijl hij zijne plannen beraamde, kwam het overige gedeelte der expeditie op de plaats aan, en was toen geheel vereenigd. Den 9 September kwamen al deze troepen op de reede van Pamangkat, en den volgenden dag werd alles tot hunne ontscheping in gereedheid gebragt. De verkenningen werden door den overste Sorg gedaan en des nachts tweemalen herhaald; hij was daarbij meestal vergezeld van den 2^den luitenant der Infanterie Donleben, den 2^de luitenant der Genie Maarschalk, en ook somwijlen vergezelde hem de resident Willer. Het terrijn is woest en moerassig. - De magt des vijands werd geschat op 3500 man, waarvan 700 gewapenden met tjantos, een ijzeren schietwerktuig dat door twee man gedragen wordt, de overigen verdedigden zich met lanssn, zeissen en klewangs. - Onze landings troepen bestonden, met inbegrip der meritime hulp, uit 20 officieren en 438 manschappen, met 200 man Maleische hulptroepen van Samhas, vergezeld van de gevorderde Koelies. Deze magt werd in drie kolonnen verdeeld, om op onderscheidene plaatsen te landen, ten einde de buitenversterkingen des vijands te nemen en vervolgens de hoofdredoute van het aldaar gevestigde kongsie-huis aan te tasten.

De hoofdkolonne waarbij zich de overste Sorg gevoegd had, bestond uit twee kompagniën en een detachement van 32 mariniers, benevens 4 Coehoorn-mortieren; zij landden ten 5 ½ uur in den morgen van den 11 September. Na eenen zeer bezwarenden marsch, naderde eindelijk deze kolonne de hoofdresidentie onder een moorddadig vuur der Chinezen. Het oogenblik van stormen was weldra gekomen. Onze soldaten waren onverschrokken; zij klemden zich aan de hooge palisaden vast, om die over te klimmen, waren schier allen met den vijand handgemeen; - met ondersteuning der 2^e kolonne, sterk 5 officieren en 82 manschappen der marine, en van het welgerigte kanonvuur der stoomboot Borneo, werd aldra de bestorming algemeen; - de vijand vocht wanhoopig, de onzen streden met leeuwenmoed, doch weldra keerde de kans ten nadeele des vijands. De onzen van alle zijden binnengedrongen, door den strijd verwoed, rigtten nu eene slagting aan, die bij de strafwaardige Chinezen zal in herinnering blijven. Hij die zich door de vlugt wilde redden, werd door onze krijgslieden neergeveld.

[p. 865]

De Chinesche vlag werd gestreken, en de Nederlandsche geheschen. De overwinning was volbragt.

Na het bestormen der redoute te Pamangkat was echter den verdienstelijken overste Sorg door eenen geweerkogel de regter voet onder den enkel doorboord, waardoor hij genoodzaakt werd het kommando over te geven, echter niet dan nadat de redoute genomen was, en er de Nederlandsche vlag woei.

De verdienstelijke bevelhebber moest toen het tooneel van zijnen roem verlaten, en werd vervoerd naar de woning van den resident van Pontianak, alwaar hij verpleegd werd. Aanvankelijk bestond er hoop dat men hem in het leven zou behouden, en dat hij geene amputatie van het gekwetste deel zoude behoeven te ondergaan. Later vorderden bijkomende omstandigheden die kunstbewerking gebiedend, hetgeen zijn toestand zeer bedenkelijk maakte, en die eindelijk geheel hopeloos werd, toen ook buikloop zich daarbij voegde. Uitgeput van krachten, doch even helder van geest als altijd, ontsliep hij zacht den 25 October 1850.

Tot eene dankbare herinnering aan de roemvolle diensten door dezen hoofd officier bewezen, bepaalde de gouverneurgeneraal van Neerlands Indiën, dat de versterking, welke op den heuvel Penieboegan aangelegd werd, den naam van Fort Sorg zou dragen.

Het is binnen den omtrek van dat fort dat het overschot van den verdienstelijken en te regt betreurden luitenant-kolonel Sorg met krijgseer in het gezigt des vijands ter aarde werd besteld.

Hij was gehuwd met Catharina Sophia Gaspardine van Kinschot Roelandsdochter te Batavia in 1848.

Part. berigt.