Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Jacob Lodewijk Koenraad Schroeder van der Kolk]

SCHROEDER VAN DER KOLK (Jacob Lodewijk Koenraad), zoon van dr. Hendrik van der Kolk en Wilhelmina Schroeder, dochter van Prof. Schroeder te Groningen, werd den 14^den Maart 1797 te Leeuwarden geboren. Reeds op 15 jarigen leeftijd werd hij als student te Groningen ingeschreven, en beantwoordde aldaar de prijsvraag Quae sunt emolumenta praecipua, quae ex calorico latente, seu ligato, aëris et aquae ad oeconomiam animalem redundant. Vier jaren later behaalde hij nogmaals het eermetaal over de stremming van het bloed, later ook het onderwerp zijner Dissertatie sanguinis congulantis historia cum experimentis ad eam illustrandam institutis. Na zijne promotie was S.v.d.K. korten tijd geneesheer te Hoorn, doch spoedig werd hij benoemd tot inwonend geneesheer in het buiten-gasthuis te Amsterdam, waar hij zijn vrijen tijd aan ontleedkundig onderzoek en het bijeenbrengen zijner later zoo uitgebreide en schoone pathologisch-anatomische verzameling wijdde. In 1826 verschenen zijne Observationes anatomices pathologici et practici argumenti, vooral handelende over de tubercul. aandoeningen der longen, benevens over eenige andere ziekelijke veranderingen. Van deze obs. dagteekent zijn roem. In het gesticht te Amsterdam, waar hij zijne ontleedkundige kennis tot die ontwikkeling bragt, die wij in hem bewonderen, werd zijne aandacht ook bezig gehouden door de verpleging van meer dan een 150tal krankzinnigen. Met warmte trok hij zich hun lot aan, bestudeerde den aard hunner geesteskwaal en zocht in lijkopeningen naar de oorzaken daarvan. Spoedig hierna werd de behandeling van krankzinnigen zijn hoofdwerkzaamheid, de studie hunner ziekte zijn levenstaak, en in 1825 was de beschrijving van een krankzinnige de voorlooper van een groot aantal meer uitvoerige hoogst gewigtige verhandelingen. Na den dood van den hoogleeraar J. Bleuland te Utrecht, werd hij in diens plaats benoemd, en kort daarop tot mederegent van het krankzinnigen-gesticht, dat zich toen in ellendigen staat bevond, verkozen. Aanvankelijk gelukte het hem daarin eenige verbetering te brengen; maar eene grondige hervorming moest worden uitgesteld, tot dat eene bijzondere omstandigheid aan zijn wensch een grootere kracht schonk. Toen hij namelijk tot hoogleeraar in de klinische geneeskunde te Amsterdam werd beroepen, werden van alle zijden pogingen aangewend den geliefden leeraar te behouden. Ook de stedelijke regering vroeg, wat zij daartoe konde bijdragen, ‘verbetering van het kraukzinniggesticht,’ was het edel-

[p. 515]

moedig en onbaatzuchtig antwoord. S.v.d.K. bleef te Utrecht, en een geschenk van f10,000 aan het krankzinniggesticht was daarvan het gevolg. Alzoo gelukte het den hoogleeraar zijne aangevangene verbeteringen voort te zetten en het ziekenhuis voor krankzinnigen te Utrecht weldra te maken tot een voorbeeld voor alle gestichten in Nederland. Door voortdurend vasthouden aan de taak, het lot der krankzinnigen in Nederland te verbeteren, kwam hij langzamerhand in aanraking met personen, wier invloed bij de hooge regering gewigt had, vooral met C.J. Feith, die hem krachtdadig in het doorzetten zijner plannen ondersteunde. In 1839 werd het wetsontwerp over de zorg voor krankzinnigen door dezen en S.v.d.K. opgemaakt, aan de leden der tweede kamer rondgedeeld, en in 1841 met enkele wijzigingen aangenomen. Hieruit ontstonden alle later ingevoerde verbeteringen en de verwijdering van de ongeschikte verblijfplaatsen voor krankzinnigen, die aan beesten hokken gelijk, met ketens en traliën voorzien, geen ander doel hadden dan de afsluiting en het onschadelijk maken der gekken.

Wat Pinel voor Frankrijk was, was dus S.v.d.K. voor Nederland, met dit onderscheid, dat Pinel een speculative ziekte-verdeeling en nosologie heeft geschreven, terwijl S.v.d. Kolk alleen feiten heeft opgeteekend, medegedeeld en beoordeeld. Als Pinel reeds lang vergeten is, zal de juistere kennis van de ziekelijke veranderingen, waaraan sommige gedeelten der hersenen bloot staan, nog blijven bestaan, en met haar ook de herinnering aan S.v.d.K. die ons tot die kennis bragt.

S.v.d.K. was ridder der orde v.d. Ned. Leeuw, lid der akademie van wetenschappen, lid der directie van het Utrechtsch genootschap van kunsten en wetenschappen enz. Hij overleed den 2 Mei 1862.

Zie zijne Levensschets door W. Vrolik, secretaris der akademie van wetenschappen, Utrechtsche studenten-almanak 1863; Verslag v.h. verhand. in de alg. verg. v.h. prov. Utr. genoots., bl. 18; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr., in voce.