Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Nicolaas Schotsman]

SCHOTSMAN (Nicolaas), den 1 November 1754 te Purmerend uit den burgerstand geboren, werd tot apotheker opgeleid. Ofschoon 25 jaren oud en gehuwd, begaf hij zich naar Leiden, om, naar den wensch van zijn hart, dien hij reeds in zijn jeugd had gekoesterd, voor het predikambt te worden opgeleid. Vier jaren genoot hij, na zich reeds twee jaren elders in de talen geoefend te hebben, het onderwijs van Ruhnkenius, Valckenaer, Schultens en van de Wijnpersse in de voorbereidende wetenschappen, en van de toenmalige hoogleeraren in de godgeleerdheid. Na door den hoogleeraar te Water voor de classis van Leiden onderzocht te zijn, werd hij in 1787 tot de bediening toegelaten, en kort daarna te Spanbroek en Opmeer in Noord-Holland beroepen. Een jaar later verwisselde hij deze plaats met Ouds-

[p. 455]

hoorn, twee jaren later vertrok hij naar Schoonhoven, van waar hij, na verloop van 3 jaren, in 1793, naar Leiden werd beroepen.

Hier was hij drie jaren werkzaam geweest, toen hij in 1796, wegens zijne gehechtheid aan 's lands wettige regering en het huis van Oranje werd afgezet. Zestien maanden daarna werd hij predikant te Molenaarsgraaf, vervolgens te Sloten, in 1798 te Sneek, doch in 1801 werd hij door de regering van Leiden verzocht zich weder aldaar te vestigen en zijn predikambt te hervatten, dat hij tot zijn dood, in 1822, met grooten lof bekleedde. In al wat Schotsman sprak en schreef toonde hij zich een ijverig voorstander der regtzinnigheid. Hij prees de werken der oudere godgeleerden, vooral die van Fruytier, ten sterkste aan en zag in alles, wat van de oude kerkleer dreigde af te wijken, een aanranding van het christendom. De meer vrijzinnige denkbeelden, die dagelijks veld wonnen en de milde verdraagzaamheid, die men, vooral na onze vereeniging met Belgie, predikte, stuitten den waarlijk vromen man tegen de borst.

Hartelijk ergerde hij zich aan een werk, dat onder den titel: Christendom en Hervorming vergeleken met den Protestantschen kerkstaat, bijzonder in de Nederlanden, in 1815 te Groningen het licht zag en waarin de schrijver niet alleen met verachting van de Formulieren van eenheid sprak, maar ook de tusschenkomst des konings inriep om de Dordsche kluisters te verbreken. Hij gevoelde zich opgewekt om de pen daar tegen op te nemen. Schotsman moest, wegens zijn ingenomenheid met het oude, menig hard woord hooren, maar dit belette niet dat de godvruchtige man algemeene achting genoot, die zich onverholen in den vadernaam, die men hem gaf, openbaarde. Hij had na zijn overlijden een warme lofredenares in vrouw K.W. Bilderdijk.

Hij gaf in het licht:

Herinnering aan de voornaamste lotgevallen van kerk en vaderland, geduurende de Agttiende Eeuw, by derzelver uitgang, in een Dank- en Biduur, in de Nieuwe Eeuw geopent met eene Leerrede over onzen thans bedenkelijken toestand; uitgesproken te Sneek, en uitgegeven volgens kerken-orde. Sneek 1800.

Leerredenen over Joh. XXI:15-17 en Gen. XXXII:9 en 10. Uitgespr. bij deszelfs Intreede, op den 2 Sept. 1798, en Afscheid, op den 12 Julij 1801 als pred. der Geref. Gemeente van Sneek. Sneek 1801.

Vernieuwing der verbintenis eenes Leeraars aan zijne Gemeente, of Kerk-rede, naar Thess. III:9-15. Uitgespr. bij gelegenheid van deszelfs wederkomst te Leiden, en ter hervatting van zijn dienstwerk als predikant in de Gereform. Gemeente aldaar. Leiden 1801.

[p. 456]

Godsdienstige Herinnering aan Leidensramp, in drie Leerredenen ter voorbereiding, ter viering en ter nabetrachting van den onlangs aldaar gehouden Dank- en Bededag. Leyden 1808.

De Godsdienstige Veldheer, Leerrede over 2 Chron. XVII:16. Leiden 1814.

Kunstgrepen, waarvan het hedendaagsch ongeloof zich bedient om de godsdienst door den bijbel, en den bijbel door de godsdienst te bestrijden, uit het Hgd. Leid. 1816. Reeds stukswijze voorkomende in de Nederl. Bibliotheek voor 1785.

Eerezuil ter gedachtenis aan de te Dordrecht gehoudene Nationale Synode. Amst. 1819. Waarvan nog in hetzelfde jaar een tweede druk verscheen.

Hij bezorgde de uitgaaf van:

D. Pareus, Akademische redevoering over de nationale synode van Dordrecht uitgesproken te Heidelberg den 1 Febr. 1619, uit het Latijn vertaald door A.O.Z. Amst. 1819.

A. Bost, Het godsdienstig Geneve, in Maart 1819, uit het Fr. Leid. 1821.

H. Asher, de afval der Christelijke kerk in onze dagen, uit het Fr. vert. Leid. 1822.

Na zijn dood verscheen:

Stukken betrekkelijk de afzetting van den leeraar Malan van zijn ambt als regent van het collegie der stad Geneve, uit het Fr. vert. Leid. 1822.

Zie Aanh. van Nieuwenhuis, Woordenb., D. VII. bl. 124 verv., Glasius, Godgel. Nederl.; Kobus en de Rivecourt; Brans, Kerk. Reg., bl. 25, 53, 72, 157; mr. W. Bilderdijk, ter uitvaart van den Wel-Eerw. Heere Nicolaas Schotsman in leven predikant te Leyden. Leyden 1822. Ook in Krekelzangen, D. III. bl. 137; Dez., ter nagedachtenis van den waardigen leeraar N.S. Leyd. 1822; Dez., Krekelzangen, D. II. bl. 140; Dez., Eerezuil ter gedachtenis van de voor tweeh. jar. te Dordrecht enz., 2 dr. Leyden 1819; Muller, Cat. v. portr.