Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Adrianus David Schinkel]

SCHINKEL (Adrianus David), zoon van Adriaan Schinkel en Johanna Maria Schreuder, werd den 17 December 1784 te 's Hage geboren. Na en in zijne geboorteplaats en op een kostschool te Aalst het noodige onderrigt te hebben ontvangen, keerde hij naar het ouderlijke huis terug werd hij aldaar tot drukker opgeleid, en ontving als leerlingzetter het eerste onderrigt bij mr. Willem Karel Vosmaer, die vroeger advocaat- en procureur-generaal geweest, doch tengevolge der toen ter tijde bestaande partijschappen uit zijne betrekking ontslagen was, de drukkerij van zijn schoonvader mr. Isaäc Scheltus, vroeger lands drukker op het Bleijenburg gevestigd, voortgezet had. Later ging Schinkel over naar de inrigting van den boekdrukker Susan, en werd daarna bij die van Teecklenbergh, op de Paviljoensgracht, geplaatst. Op zijn 20^ste jaar werd hij deelgenoot in deze zaak, en nam ze na Teecklenberghs overlijden (1823) over. Tot 1845 bleef hij als drukker werkzaam, en deed toen zijne onderneming over aan de firma Belinfante, en overleed den 25 April 1864, in den ouderdom van 79 jaren. Hij liet bij zijn echtgenoot Maria Anna van der Lugt geen kinderen na.

Schinkel had een bijzondere voorliefde voor de kennis zijner voorzaten, en liet juiste nasporingen doen in het rijksarchief te 's Hage, naar den bekenden Herman Schinkel, te Delft (die volgt), omdat deze hetzelfde bedrijf had uitgeoefend, en beijverde zich om de werken door dezen, diens weduwe, zoon en verdere afstammelingen uitgegeven te verzamelen. De begeerte om te weten ging allengs bij hem gepaard met het verlangen om ook zooveel mogelijk datgene te bezitten, waardoor hij zijne kennis

[p. 352]

kon vermeerderen, een trek, die hem tot in zijn ouderdom is bijgebleven. Zoo bragt hij langzamerhand vele kostbare zaken bijeen, met oogmerk om die tot een soort van museum te vormen, welk voornemen hij op hoogst gelukkige wijze heeft kunnen verwezenlijken. Zoo verzamelde hij een derde halfhonderd handschriften behoorende tot de 13 en latere eeuwen, rakende godgeleerdheid, kerkelijke geschiedenis, regtsgeleerdheid, wijsbegeerte, natuurkunde, krijgswezen, kunsten, letter- en dichtkunde, geschiedenis, penning-, wapen-, en geslachtkunde. Ook had hij een rijke collectie van incunabelen, een verzameling van ongeveer 600 stuks eigenhandige geschrevene en onderteekende brieven van leden van het Huis van Oranje, keizers, koningen, geleerden enz., een niet minder uitgebreide verzameling van portretten, van ongeveer duizend gouden, zilveren en bronzen gedenkpenningen, een kleine doch kostbare verzameling schilderijen, en oudheidkundige stukken, onder welke verscheidene voorwerpen gedreven van zilver, en vervaardigd van ivoor, hout, marmer, brons, koper en lood, alsmede glas- en aardewerk en antieke meubelen. Als drukker verwierf hij een welgevestigden naam, en durfde soms veel op zich te nemen, zoo als in 1830 de uitgave van het Journal de la Haye. In 1837 vormde hij het plan een reeks van Latijnsche klassieke schrijvers (tekstuitgaven) uit te geven, en dat wel, bewerkt door jongelieden in zijne drukkerij opgeleid. Als proeve gaf hij C. Cornelii Taciti et C. Plinii Caecilii opuscula, een uitgave van welke slechts honderd afdrukken bestaan. De proef slaagde echter niet.

In het volgende jaar gaf hij uit Palaephatus, de Incredibilibus, en in 1839 een herdruk van het Staatsblad van Nederlandsch Indië van 1816-1831. Vooral was hij zeer ingenomen met al wat Laurens Janszoon Coster en de uitvinding der boekdrukkunst betrof, en stelde zijne pers op een onbekrompene wijze dienstbaar aan de door A. de Vries en Noordziek geschrevene werken, waarvan hij als zeldzaamheden enkele afdrukken in quarto- en folio-formaat trekken liet. Ook nam hij zelf de pen op, om zijne denkbeelden betrekkelijk de uitvinding dier kunst te doen kennen, betoogde o.a. de mogelijkheid om boeken te drukken, met in hout gesneden beweegbare letters, en gaf den uitslag van zijn onderzoek op omtrent drie fragmenten van den Donatus, in 1844 op de koninklijke bibliotheek gevonden. In 1853 bragt hij de zaak op nieuw ter sprake, door mededeeling te doen van den inhoud van een fragment van een brief van C. van Alkemade aan de regering der stad Haarlem van 3 Julij 1699, waarbij deze meldde, ‘voornemens te zijn den weg te banen tot een werk, ten einde door behulp van echte en onwedersprekelijke stukken te bewijzen, dat Haarlem alleen aanspraak had op de eer der uitvinding der boekdrukkunst.’

[p. 353]

Zijne bemoeijingen met dit onderwerp had ten gevolge dat hij tot ridder der orde van de Eikenkroon en later van den Nederlanschen Leeuw werd benoemd. In 1838 nam hij vrijwillig op zich de Aanteekeningen van wijlen den Archivaris van Wijn op den slag van Woeringen door Jan van Heelu uit te geven. Streelend was het voor zijn gevoel, dat hem in April 1841 de regering hem dientengevolge een gouden medaille van de vierde grootte, ten bewijze van erkentelijkheid op plegtstatige wijze liet uitreiken. In hetzelfde jaar kwam nog bij hem uit het derde boek van den Spiegel Historiael van Lodewijk van Velthem, in 1842 die Dietsche Doctrinale, terwijl hij in 1845 de grondslagen legde voor de uitgave van de roman van Lancelot. Ongetwijfeld zou Schinkel zijn voortgegaan met dit deel der wetenschap bevorderlijk te zijn, indien hij eigenaar der drukkerij ware gebleven.

Schinkel was lid van meest alle vaderlandschen maatschappijen van kunsten en wetenschappen, ook van de Maats. van Ned. letterk. te Leiden, van het Thüringsch-Sächsisch-Verein, en der Société Archéologique d'Athénes.

Hij gaf in het licht:

Handleiding tot het corrigeren van drukproeven, benevens eene aanwijzing der meest gebruikelijke lettersoorten met derzelver Hollandsche benamingen. 's Gravenh. ter drukkerij van A.D. Schinkel 1838. 8^o.

Aanteekeningen van Frans van Mieris, op zijne beschrijving der bisschoplijke munten en zegelen, van Utrecht in 't bijzonder. Met twee muntafbeeldingen. Ald. 1838. 8^o.

Albert Durer's Dagverhaal zijner Nederlandsche reize in 1520-1521, met aanteekeningen. Ald. 1840. 8^o.

Opgave der handschriften van Constantijn en Christiaan Huygens, benevens die handschriften, welke tot hen betrekkelijk zijn en voor weinige jaren onder derzelver nakomelingen nog berustende waren. Ald. 1840. 8^o.

Beschrijving van het handschrift der Batavia van Hadrianus Junius op de Koninklijke Bibliotheek te 's Gravenhage berustende, uit de nagelaten papieren van Mr. G. van Lennep, met facsimilés. Ald. 1840. 8^o.

Niet in den handel.

Iets over Gerard Schaep, en over zijne verdienste omtrent de penningkunde, en die van Nederland in het bijzonder. Ald. 8^o.

Over eenige Nederlandsche, of in Nederland werkzaam geweest zijnde medailleurs, gedurende de 17 eeuw. 8^o.

Bijdrage tot het karakter van Constantijn Huygens, ontleend uit aanteekeningen wegens het beheer zijner goederen. Ald. 1842.

Tweetal bijdragen, betrekkelijk de Boekdrukkunst. Ald. 1844. 8^o.

[p. 354]

Beschrijving van een Triptykon en een Diptykon. Ald. 1845. 8^o.

Niet in den handel.

Bijdragen tot de oude Nederlandsche Letterkunde uit de verzameling van A.D.S. (in Verslagen en Berigten der Vereeniging ter Bevordering der oude Nederl. Letterk. 1849. bl. 27-39).

Oudheidkundige Bijdragen. Beschrijving van merkwaardige drinkglazen en bekers, onder welke uitmunten die van Anna Roemers en Maria Tesselschade. Ald. 1848. gr. 8^o.

Niet in den handel.

Brief van Bellamy, in Algemeene Konst- en Letterb. van 1848. n^o. 42.

Brief en dichtjen van Bellamy. Als voren.

Geschied- en Letterkundige Bijdragen, medegedeeld door A.D.S. Ald. 1850. 8^o.

Verbaal wegens het openen van het Testament van Willem III. Naar het origineel handschrift, berustende in de verzameling van A.D.S. in Kronyk v.h. Hist. Genoots. VII. 1851, en afzonderlijk uitgegeven aldaar 1851. 8^o.

Nadere bijzonderheden betrekkelijk Constantyn Huygens en zijne familie, alsmede eenige door hem vervaardigde dichtstukjes, medegedeeld door A.D.S. Ald. 1851. 8^o.

Van deze uitgave (niet in den handel) werden 125 exemplaren getrokken.

Handschriften en oude drukken (incunabelen), deel uitmakende van de kunst- en letterverzamelingen van A.D.S. 1853. 8^o.

Van deze uitgave (niet in den handel) bestaan 150 exemplaren.

Drijfkunst en kunstdrijvers in Nederland: ‘Gedachtenis-beker voor Mr. M. Emants,’ medegedeeld door A.D.S.

Honderd christelijke zinnebeelden naar Georgette de Montenay, staatsdame van Jeanne d'Albret, de moeder van Hendrik IV, door Anna Roemer Visscher, uitgegeven naar het oorspronkelijk handschrift door A.D.S. 1854. 8^o.

Niet in den handel. Er werden slechts 125 exemplaren van gedrukt.

Nadere bijzonderheden betrekkelijk Constantyn Huygens en zijne familie, medegedeeld door A.D.S. tweede stuk. Ald. 1856. 8^o.

Van deze uitgave (niet in den handel) zijn slechts 125 exemplaren afgedrukt.

Een onuitgegeven brief van Tollens aan A.D.S. in Algem. Konst- en Letterb. van 1856, n^o. 46.

Nog iets over 's Gravenhaagsche dagbladen, in Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage 1856, n^o. 78.

Vervolg van de handschriften en oude drukken (incunabelen)

[p. 355]

enz. deeluitmakende van de kunst- en letterverzamelingen door A.D.S. 1857. 8^o.

Van deze uitgave (niet in den handel) bestaan 150 exemplaren.

Koningskroon van Hollands Grave Willem de Tweede in Almanak voor Nederl. katholieken. Afzonderlijk. Amst. 1859. 8^o.

In 1864 zijn zijne handschriften, boeken en kunstverzameling bij W.P. van Stockum te 's Hage verkocht. De eatalogus is in 3 deelen in 8^o. uitgegeven.

Zie Levensb der Maats. van Nederl. Letterk. 1865; J.H.L. van der Schaaff, Korte Biogr. notitie omtrent Mr. Gerrit van Lennep. (Niet in den handel) bl. 9.