Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Everard Scheidius]

SCHEIDIUS (Everard), kleinzoon van Joh. Herm. Scheidius, uit een aanzienlijk Hessisch geslacht gesproten, opziener der jagt (Oberforster) in het graafschap Neuwied, zoon van Jan Philips Scheidius, predikant te Otterlo, later te Wageningen, waar hij d. 20 Nov. 1768 overleed, werd d. 24 December 1742 te Arnhem geboren. Hij was tot het leeraarambt bestemd, maar zijn lust en aanleg voerde hem bijzonder tot Oostersche taalstudie. Beide zijne leermeesters Schroeder te Groningen en J.J. Schultens, getuigden eenstemmig: ‘dat hij geboren was om van de laatstgenoemde letterkunde een sieraad te worden.’ Onder voorzitting van den eerste verdedigde hij den 15 Junij 1763, een proeve ter opheldering van onderscheidene plaatsen des O.T. en twee jaren was hij vervolgens huisgenoot van Schultens, en bewerkte onder diens leiding de verklaring van Hiskia's lied, welke hij in 1765 ter verkrijging van den titel van doctor in de Godgeleerdheid opentlijk te Leiden verdedigde. Ofschoon den 4 Maart 1765 proponent geworden, bleek het weldra dat Scheidius eene andere werkkring wachtte. Curatoren der Geldersche hoogeschool, bij wie hij, nog student te Leiden zijnde, reeds voor het literarische professoraat was in aanmerking gekomen, benoemden hem, Junij 1765, tot buitengewoon hoogleeraar in de Oostersche talen, doch eerst een jaar later hield hij zijne intreê-rede: de abusu dialect. Oriental. in solida codic. Hebr. interpretatione non admittenda. Kort hierop tot gewoon hoogleeraar benoemd zijnde, aanvaardde hij, in 1767, die betrekking met eene oratio de fontibus lit. Arabicae in usum disciplinarum.

Twee jaren later (1769) hield hij eene rectorale redevoering de eo quod jucundum est liberali cod. Hebr. cultori in studio dialect. Orient. Dien zelfden dag benoemden hem Curatoren tot Professor der philologisch-exegetische godgeleerdheid van het O.T. Elf jaren werd deze ambtstitel in diervoege uitgebreid, dat hij het onderwijzen van de godgeleerdheid des N.T. zich almede uitdrukkelijk opgedragen zag. Dit gaf hem denkelijk aanleiding om, toen hij in 1782 andermaal het akademische

[p. 243]

rectoraat neêrleide, den godgeleerde ter navolging aan te prijzen, die te gelijk een nederig leerling is van den Heere J.C. als den hoogsten leeraar der kerk. (Pro theologo grammatico, Jesu Christi, supremae ecclesiae doctoris, modesto distipulo).

Doch zijne eigentlijke hoofdvakken waren het alleen niet, door welker onderwijs hij de akademie diende. Tweemaal, eerst tijdelijk, na Tollius vertrek, later duurzaam, toen men te rade geworden was de Rhoer daarvan te ontheffen, werd hem de waarneming van het professoraat in het Grleksch opgedragen. En hoe bevoegd hij hiertoe was toonden zijne aanmerkingen op de Minerva van Sanctius en het Etymologicon van van Lennep. Zij doen hem ‘als een ijverig en doorgeleerd voorstander kennen van het etymologische en analogische stelsel, waarin de groote Hemsterhuis den sleutel ter opening van al de schatten der overrijke Grieksche spraak gevonden meende te hebben.’

Hoe hoog men zijne taalkennis in het algemeen schatte, bleek, toen de maatschappij van Nederl. letterkunde hem, bij het einde zijns levens, het vervaardigen van een Nederduitsch Woordenboek en van eene Spraakkunst opdroeg, doch de dood belette hem dit plan ten uitvoer te brengen.

In 1793 werd hij tot opvolger van Schultens te Leiden beroepen, waar hij den 19 October van dat jaar zijn ambt aanvaardde met een rede de eo, quod Schultensii, post immortalia erga literas Orientales merita, posteris agendum reliquerint. Intusschen was de nieuwe betrekking te zwaar voor hem, die reeds zoo ver in jaren was gevorderd en nu nog het Turksch moest leeren en de brieven der Barbarysche vorsten, aan 's lands hooge regering gerigt, vertalen. Hij spande zich met zooveel ijver in dat zijne gezondheid er onder leed. De dood ontrukte hem den 27 April 1794 aan de hoogeschool en de wetenschap. Zijn portret is door L. Springer in steendruk gebragt.

Hij gaf in het licht:

Ad quaedam V.T. loca. Gron. 1764. 4^o., ook in Sylloge Dissertationum sub Praeside A. Schultensii, J.J. Schultensii et N.G. Schroederi defens. Lugd. Bat. et Leov. 1772, 1775.

Ad Canticum Hiskiae. L.B. 1765. 4^o.

Orat. de abusu Dialectorum Orientalium in solida Codicis Hebraei interpretatione non committendo. Harder. 1766. 4^o.

Orat. de fontibus literaturae Arabicae apertis in usum disciplinarum latius multo recludendis. Hard. 1767. 4^o.

Deze beide redevoeringen maken met de rectorale van 1769 de tres orationes uit, gevoegd bij zijne Dissert. phil. exeg. ad Canticum Hiskiae, de tweede komt ook voor in Oelrichii Belg. lit. Opusc. I. P. 77 seqq.

Abu Becri Muhammedis Ibn Hoseini Ibn Doreidi Azdaansi Poëmation. Harderovici 1768. 4^o.

[p. 244]

Dissertatio Theologico-Exegetica ad Canticum Hiskiae, Jesaiae XXXVIII. 9-20. Accesserunt Specimen Observationum ad quaedam loca V.T. et tres orationes Academicae Lugdun. Batav. 1769. 8^o.

Zie Nova Act. erud. 1770. Decembri p. 529-542. Theses philol. ad Cod. S.V.T. Harderovici 1765-1768.

Schediasmata phillol. ad linguae Hebr. sacraque cod. V.T. promovenda studia. Harderovici 1771.

Abu Nasri Ismaelis Ebn Hammad Al Giaubari Tarabiensis purioris sermonis Arabici Thesaurus, sive Lexicon Arabicum Particula I.e Codicibus Msc. summa fide editum, et versione latina instructum. Harderovici, 1774-76. 4^o. (Nov. Act. Erud. 1776. Julio p. 325-341).

Observationis Etymologicae Linguae Hebraeae stirpes quibus primaevae strictim explicantur. Hard. 1772. 4^o.

Selecta ex Sententiis Proverbiisque Arab. ab Erpenio olim editis. L.B. 1779. 4^o.

A. Schultens, Historia Ioctanidarum ex Abulfeda, Hansa Ispahanensi, Nuwenio etc. Arabice et Latine, cum Praefatione Scheidii. 4^o.

Primae lineae institutionis Arabicae. Lug. Bat. 1779.

Specimen Hermeneuticum exhibens Libri Geneseos Cap. IV. 1-12 ad fidem Codicum Msctorum versionumque antiquarum emendavit. Harderovici 1783. 4^o.

Jo Christophori Struchtmeyeri Rudimenta linguae Graecae maximam partem excerpta ex Joannis Verweyi nova via docendi graeca, ad Systema Analogiae a Tiberio Hemsterhusio primum inventae, ab eruditissimis vero summi huius viri discipulis latius deinceps explicatae effinxit et passim emendavit Ever. Scheidius. Accessit etiam Everardi Lubini Clavis Linguae Graecae. Zutphaniae. 1784. 8^o. min.

Ebn Doreidi Katsyda, sive Idyllium Arabicum, Arabice et Latine, cum Scholiis. Harderovici. 1786. 4^o.

Specimina Hermeneut. exhibentia Genes. I-V:12; idem Jes. I. et II. ibid. 1780-1783.

Opusculorum de ratione studii Pars prima et altera, cura Everardi Scheidii. Traiecti et Harderovici 1786 et 1790.

Pars posterior. Lugdun. Batavor. 1792. 8^o. mai.

L.C. Valckenaerii Observationes Academicae, quibus via munitur ad Origines graecas investigandas, Lexicorumque defectus resarciendos: et Jo. Daniel a Lennep Praelectiones Academicae de Analogia Linguae Graecae, sive rationum Analogicarum Linguae Graecae Expositio, ad exempla Mss. recensuit, suasque animadversionibus adjecit Everard. Scheidius. Trai. ad Rhen. 1790. 8^o. mai.

Jo. Daniel. a Lennep Etymologicum Linguae Graecae, sive Observationes ad singulas verborum nominumque stirpes secundum ordinem Lexici compilati olim a Joanne Scapula. Editio-

[p. 245]

nem curavit, atque Animadversiones cum aliorum, tum suas adjecit Everard. Scheidius, cuius praemissa sunt quoque Prolegomena de Lingua Latina, ope Linguae Graecae illustranda, adiectusque est index Etymologicus praecipuaram vocum latinarum Pars prior et posterior. Traj. ad Rhen. 1790. 8^o. (Wyttenbacchii Bibl. Crit. Vol. III. P. II. p. 123-128).

De ratione studii commentationes Joachimi Fortii Ringelbergii, Desid. Erasmi, M.A. Mureti, G.J. Vossii, C. Barlaei etc. cum Dav. Ruhnkenii Elogio Tib. Hemsterhusii Pars I. II. III. Harderovici et Lugd. Bat. 1786-1792. 8^o.

Franc. Sanctii Brocensis Minerva, seu de causis Linguae Latinae Commentarius post G. Scioppium et Jac. Perizonium perpetuis uberrimisque Animadversionibus ab Ever. Scheidio illustratus. Traj. ad Rhen. 1795. 8^o., met voorrede van Ch. Saxe. Zie Art. Perizonius.

Oratio de eo, quod Schultensii post immortalia erga literas orientales merita, posteris agenda reliquerint. Lugduni Batav. 1794. 4^o.

Het boek Genesis met de gewone Ned. vertaling - met bijgevoegde aanteekeningen opgehelderd. n^o. 1 en 2. Haarl. 1787, 1780.

W. Green, Dichtstukken van het O.T. met aanteekeningen van E. Scheidius I^ste D. Utr. 1787.

Zijn Hebreeuwsch woordenboek tot het laatste gedeelte der letter נ door hem bewerkt, is door J.J. Groenewoud uitgegeven, onder den titel: Lexicon Hebr. et Chald. manuale in Cod. s.V.T. 2 Tom. Traj. ad Rhen. 1805, 1810. 4^o.

Zie Galerie Contemp. T. VIII. p. 171; Saxe, Onom., T. VIII. p. 220-223; Bibl. Hag., T. II. p. 641, 1639; Willmet, orat. inaug. Hard. et Amstel. a^o. 1794, 1804; J.G. te Water, Narratio de rebus Acad. L.B. sec. et adv. p. 27 en in Appendix Narrat. p. 157, N. LXXXIX; Siegenbeek, Gesch. d.L.H., D. I. bl. 328, 424, D. II. bl. 236, 237; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges., D. II. bl. 234, 307, 318, 402, 417, 482, 630; Te Water, Aanspraak bij de M.v.N.L. t.j. 1794; Muntinghe, Taalk. Aanteekk. over de Psalmen ('s Hage 2821) voorr. J.D. Michaelis, n. Theol. Bibl., II. 56, IV. 51, Suppl. ad Lex. Hebr., II. 408; Allg. Litt. Anz., 1799, N. 174, S. 1729, 1800, N. 34, S. 535; Boekz. d. Gel. Wereld, 1765, 2. 224, 1765. 1. 382, 383, 1766. 2. 604, 724; Bouman, in Bijdr. tot de beoef. en gesch. d. godgel. wetens. (1822) X. 2. 771 volgg; Lett. Hist. en Boekbeschouw., II. 483; Alg. Vad. Letteroef., 1791. bl. 178, 1701. I. 193; N. Alg. Vad. Letteroeff., III. I. 45, IV. I. 129; Rec. v.d. Recc. VI. I. 453; van Kampen, Bekn. Geschied. d. Kunst. en Wetens., D. II. bl. 280, 569, D. III. bl. 173, 174, 177, 178, 248; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. V. bl. 176; Schotel, Leidsche Bibliotheek; Glasius, Godgel. Nederl. Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt.