Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Carel Philip Sander]

SANDER (Carel Philip), zoon van den vorige, werd in 1754 te Brunswijk geboren. In 1777 werd hij als proponent bij de Luthersche gemeente te Woerden beroepen. Gedurende zijn twee en een halfjarigen dienst in deze gemeente, ontstonden er meer dan eens oneenigheden tusschen den predikant en sommige kerkeraadsleden. Gebrek aan zelfkennis en zelfbeheersching aan de eene, en aan toegevendheid en verdraagzaamheid aan de andere zijde, deed het vuur der tweedragt onderling ontbranden, en daar het den jeugdigen leeraar niet aan moed en fierheid ontbrak, zoo had ook hij zijne vrienden. In 1779 vertrok hij naar Groningen, van waar hij in 1792 naar Rotterdam werd beroepen, waar hij den 14 April 1823 overleed. Hij is door Jer. Snoek afgebeeld.

Hij gaf in het licht:

Geschied- en oudheidkundige verhaudeling over den oorsprong benamingen, plegtigheden enz. der zon- en feestdagen, die in de Grieksche, Latijnsche en Luthersche kerken gevierd worden; en de texten voor dezelve, Evangelien en Epistelen genaamd. Gron. 1787, 1790. 2 dn. 8^o.

Zaaklijke inhoud en verdediging eener kerkelijke redevoering over Hebr. 11, 14 en 15, op Zondag 8 Julij 1787, gehouden in de Luth. O.K. te Amsterdam; als ook aanmerkingen op het antwoord van eenige zich noemende echte Lutheranen, ter verdediging van hunne beschuldiging tegen deze redevoering. Amst. 1787. 8^o. Hierop is nog een ander stukje gevolgd ten zelfden jare.

Antwoord aan Rutz, op zijne Apologetisch-epanorthotisohdidactische Apostrophe. Rott. 1792. 8^o.

Overdenkingen op den dag des Heeren, ter opheldering der H. Schrift, en tot stichting der Nederlandsche Christenen. 5 d. Rott. 1796-1800. 8^o.

De eeuw der rede van Thomas Paine ten toetse gebragt. Rott. 1798. 8^o. met Sanders Silhouet op het titelblad.

Iets over het Galvanismus. 1803. 8^o.

Redevoering gehouden op den avond van den Bededag, 7 Maart 1804, over Jeremia 51 vs. 13, 14. 1804. 8^o.

Verhandeling over de vraag: zouden de Aardsvaders vóór Mozes wel zoo oud zijn geworden, als men zich gewoonlijk verbeeldt. Rott. 1811. 8^o.

Over de Consubstantiatie tegen Ds. van Berkhuis.

[p. 79]

Jezus, zijnen Apostelen, op denzelfden dag zijner verrijzenis in Galilea verscheenen. Rott. 1814.

Gods Heiligheid verdedigd en Abrahams vroomheid gered, of de opoffering van Isaac, geene ware gebeurtenis, maar een droom. Rott. 1817.

Kerkelijke redevoering, gehouden ter feestviering van zijnen vervulden 25-jarigen dienst in de Luthersche gemeente te Rotterdam. 1817. 8^o.

De Christelijke Geloofsleer, in vragen en antwoorden. Rott. 1818. 3^e dr.

Voorts verhandelingen over Abrahams offer, Beliams ezel, en zoo voort.

Zijne predikwijze was krachtig, niet altijd kiesch, soms wel eens plat; zijn exegetische schriften zijn meer zonderling dan beduidend.

Zie Reudler, Geschied. van Joh. Pistorius enz. in Bijdr. van Schultz Jacobi en Domela Nieuwenhuis D. III. bl. 154 verv.; Domela Nieuwenhuis, Gesch. der predikwijze in de Ned. Luih. kerk in Bijdr. D. VII. bl. 114, verv.; Dez. de leer van het H. Avondm. in de Ned. Luth. kerk, bl. 112 verv.; Glasius, Godgel. Nederl.